حداد عادل:
تحول علوم انسانی یک ضرورت برای تمدن اسلامی است
گروه اندیشه: حداد عادل گفت: مسئله تحول علوم انسانی یک ضرورت برای تمدن اسلامی است انقلاب اسلامی نمی‌تواند بدون اینکه در علوم انسانی تحول به وجود بیاورد تمدن سازی کند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در افتتاحیه هفته پژوهش که در پژوهشگاه فرهنگ علوم انسانی برگزار شد گفت: اینجا لازم می‌دانم گزارشی مختصر از جلسات شورای تحول علوم انسانی را تقدیم شما کنم. همان گونه که همه حضار می‌دانید بحث تحول در علوم انسانی موضوع و مسئله جدیدی درانقلاب اسلامی ایران نیست از ابتدای انقلاب این موضوع مطرح شده بود که باید در علوم انسانی تغییراتی به عمل بیاوریم به همین دلیل شورای انقلاب فرهنگی و دانشگاه‌های تهران و قم و همین پژوهشگاه علوم انسانی برنامه تغییر محتوای علوم انسانی را در دستور کار خود قرار دادند. منتها به نظر می‌رسد این فعالیت‌ها نتوانسته است به نتیجه ملموسی دست پیدا کند.
حداد عادل افزود: در رمضان 88 مقام معظم رهبری تاکید بیشتری بر تحول علوم اسلامی کردند ما نیز متعاقب این تاکید شورای تحول در علوم انسانی که مرکب از صاحب نظران، مسئولین مرتبط با علوم انسانی بود را تصویب کردیم. رئیس پژوهشگاه علوم انسانی نیز به عنوان یک شخصیت حقوقی عضو این شورا است. این شورا 20 عضو دارد و تاکنون نزدیک به 110 جلسه برگزار کرده است.
حداد عادل در خصوص مصوبات شورای تحول در علوم انسانی گفت: در جلسات این شورا به نتایج قابل ذکری رسیده‌ایم که همه این نتایج قابل دسترس هستند. البته لازم به ذکر است که این شورا بررسی همه رشته‌های علوم انسانی را در دستور کار خود قرار نداده است و از این بین رشته‌های فلسفه، تاریخ، فلسفه دین، علوم سیاسی، هنر، معماری، جامعه شناسی، روانشناسی، تعلیم و تربیت، اقتصاد، آموزش و پرورش قبل از دانشگاه در اولویت کار قرار داده‌ایم. در هر کدام از این رشته‌ها از اساتیدی دعوت کردیم که اولا به تحول علوم انسانی اعتقاد دارند و دوم اینکه از نظر علمی حُسن شهرت دارند.
وی در خصوص نحوه کار شورای تحول علوم انسانی افزود: در قدم اول برنامه‌های آموزشی، پرورشی و درسی جدیدی پیشنهاد می‌کنیم این پیشنهادات در شورا بررسی می‌شوند و در نهایت به وزارت علوم ارائه می‌شوند و تاکنون 30 تا 40 برنامه در شورا تصویب شده است و هم اکنون در رشته حقوق تحقیقات خود را متمرکز کرده‌ایم.
رئیس شورای تحول علوم انسانی گفت: قبل از هر چیزی توضیح چرایی تحول در علوم انسانی اهمیت دارد. چرا باید در علوم انسانی حساس باشیم؟ مقصود رهبر این نبود که علوم انسانی باید به صورت مطلق حذف شود و علوم انسانی که در غرب به دست آمده یکسره باطل است. مسئله مهم این است که مبانی علوم انسانی ما با علوم انسانی غرب متفاوت است.
وی در ادامه گفت: در علوم تجربی و علوم پایه یک سری اصول ثابت وجود دارد و مهم نیست این علوم در انگلستان است یا در آمریکا.اما وضعیت علوم انسانی با علوم پایه متفاوت است به تعداد فلاسفه بزرگ مکتب در دنیا وجود دارد. در کشور انگلستان ممکن است جامعه شناسی و روانشناسی مبنای خود را بر اصولی پی ریزی کنند که در آمریکا و آلمان این مبانی متفاوت باشد بعد از رنسانس حاکمیت دین در فکر اروپا پایان یافت و فیلسوفان و پیامبر عصر خود شدند و مسائل انسانی را ارزشگذاری و به سعادت انسان پاسخ دادند سوالی که اینجا مطرح است این است که کسانی که معتقد به وحی هستند چگونه با مکاتب متنوع ارتباط برقرار می‌کنند.
تحول در علوم انسانی دغدغه متفکران مسلمان
وی با اشاره به سیاسی نخواندن علوم انسانی افزود: علوم انسانی یک مسئله سیاسی و اجتماعی نیست؛ حتی مربوط به ایران هم نمی‌شود متفکران جهان اسلام این سوال را جدی گرفته‌اند منتها ما به عنوان کشوری که حکومت اسلامی تاسیس کرده‌ایم مسئولیت بیشتری داریم که به این مسئله بپردازیم.
تاسیس رشته‌های علوم انسانی در دانشگاه‌ها همراه با خود آگاهی نبود
حداد عادل افزود: متاسفانه در ایران تاسیس رشته‌های علوم انسانی در دانشگاه‌ها همراه با خود آگاهی نبود بیشتر کسانی که در دانشگاه تهران و دیگر دانشگاه‌ها علوم انسانی تدریس می‌کردند در غرب درس خوانده بودند و بدون اینکه بدانند مبانی نظری فکر آنها در کجا ریشه دارد درسهای که در غرب خوانده بودند را ترجمه و بازنویسی کردند و در ایران به دانشجویان آموزش دادند.
وی افزود: امروز سوال پیش روی ما این است که ما به عنوان یک مسلمان باید به کدام مبانی وعلوم معتقد باشیم این چالش بزرگی است و پاسخ به آن نیازمند زمان است اما متاسفانه وزارت علوم و کسانی که کار اجرایی می‌کنند به دنبال تحولهای سریع هستند و می‌خواهند زود به نتیجه برسند.
حداد عادل تصریح کرد: مسئله تحول علوم انسانی یک ضرورت برای تمدن اسلامی است انقلاب اسلامی نمی‌تواند بدون اینکه در علوم انسانی تحول به وجود بیاورد تمدن سازی کند. در مکاتب غربی سه جریان مهم به نام اومانیسم، پوزیتیویسم، سکولاریسم سایه افکنده است در سکولاریسم دین در عقاید شخصی خلاصه می‌شود و در اجتماع نمود پیدا نمی‌کند ما نمی‌توانیم مبانی فکری خود را بر این اصول پی‌ریزی کنیم چرا که دین در مسائل اجتماعی و فکری ما نقش پررنگی را ایفا می‌کند.
رئس شورای تحول علوم انسانی افزود: ما در شورای تحول علوم انسانی چهار مطلوب و هدف را در نظر گرفته‌ایم هدف اول اسلامی کردن علوم است آنجایی که باید علوم اسلامی شود باید با دقت بیشتری دنبال کنیم بخش دوم بومی سازی علوم انسانی در ایران، روز آمدی و کار آمدی این علوم است.
وی اظهار کرد: متاسفانه نزدیک 40 درصد از دانشجویان در دانشگاه‌ها علوم انسانی درس می‌خوانند اما این درصد نسبت به بازار کار بسیار کم است بسیاری از دانشگاه‌ها بدون برنامه دانشجو می‌گیرند من هم در دانشگاه بودم و هستم و کار هم مدیریتی انجام می‌دهم از ابتدا به گرفتاریهای علوم انسانی توجه داشتم. دو دسته در علوم انسانی فعالیت می‌کنند دسته اول کسانی هستند که وزارت علوم کار می‌کند و عده‌ای هم از بیرون حرف می‌زنند اما این دو دسته اصلا با دستاوردهای هم کاری ندارند به عنوان مثال در پژوهشگاه علوم انسانی نقدی بر کتب درسی نوشته شد اما این نقد تاثیری در وزارت علوم بر جایی نگذاشت این یک کار یک عیب بزرگ است و همچنان هم ادامه دارد.
حداد عادل با رد خبری که هفته پیش در فضای رسانه‌ای کشور منعکش شده بود افزود: تحول در علوم انسانی مانند پرنده دو بال است کار تحقیقی یک بال پرنده است و عملیاتی کردن آن بال دیگر. ما نمی‌توانیم گیوتین وار بگویم رشته‌های علوم انسانی باید تعطیل شوند و تنها در مدارس فرهنگ باید تدریس شوند این خبر که هفته پیش در کشور منتشر شد در داخل و خارج فضای متشنجی را به وجود آورد. این خبر معلول توضیح ناکافی و ناقص یکی از مدیران ما بود این گونه نیست که بخواهیم امپراطوری مدرسه فرهنگ به وجود بیاورم و تدریس علوم انسانی را در این مدرسه منحصر کنیم.
وی در آخر گفت: پژوهش میوه درخت آموزش است اگر آموزش مهم گرفته شود می‌توانیم به پژوهش امیدوار باشیم باید پژوهش و آموزش به صورت همزمان پیگیری شوند کسی می‌تواند خوب پژوهش کند که خوب آموزش دیده باشد.
حداد عادل افزود: در رمضان 88 مقام معظم رهبری تاکید بیشتری بر تحول علوم اسلامی کردند ما نیز متعاقب این تاکید شورای تحول در علوم انسانی که مرکب از صاحب نظران، مسئولین مرتبط با علوم انسانی بود را تصویب کردیم. رئیس پژوهشگاه علوم انسانی نیز به عنوان یک شخصیت حقوقی عضو این شورا است. این شورا 20 عضو دارد و تاکنون نزدیک به 110 جلسه برگزار کرده است.
حداد عادل در خصوص مصوبات شورای تحول در علوم انسانی گفت: در جلسات این شورا به نتایج قابل ذکری رسیده‌ایم که همه این نتایج قابل دسترس هستند. البته لازم به ذکر است که این شورا بررسی همه رشته‌های علوم انسانی را در دستور کار خود قرار نداده است و از این بین رشته‌های فلسفه، تاریخ، فلسفه دین، علوم سیاسی، هنر، معماری، جامعه شناسی، روانشناسی، تعلیم و تربیت، اقتصاد، آموزش و پرورش قبل از دانشگاه در اولویت کار قرار داده‌ایم. در هر کدام از این رشته‌ها از اساتیدی دعوت کردیم که اولا به تحول علوم انسانی اعتقاد دارند و دوم اینکه از نظر علمی حُسن شهرت دارند.
وی در خصوص نحوه کار شورای تحول علوم انسانی افزود: در قدم اول برنامه‌های آموزشی، پرورشی و درسی جدیدی پیشنهاد می‌کنیم این پیشنهادات در شورا بررسی می‌شوند و در نهایت به وزارت علوم ارائه می‌شوند و تاکنون 30 تا 40 برنامه در شورا تصویب شده است و هم اکنون در رشته حقوق تحقیقات خود را متمرکز کرده‌ایم.
رئیس شورای تحول علوم انسانی گفت: قبل از هر چیزی توضیح چرایی تحول در علوم انسانی اهمیت دارد. چرا باید در علوم انسانی حساس باشیم؟ مقصود رهبر این نبود که علوم انسانی باید به صورت مطلق حذف شود و علوم انسانی که در غرب به دست آمده یکسره باطل است. مسئله مهم این است که مبانی علوم انسانی ما با علوم انسانی غرب متفاوت است.
وی در ادامه گفت: در علوم تجربی و علوم پایه یک سری اصول ثابت وجود دارد و مهم نیست این علوم در انگلستان است یا در آمریکا.اما وضعیت علوم انسانی با علوم پایه متفاوت است به تعداد فلاسفه بزرگ مکتب در دنیا وجود دارد. در کشور انگلستان ممکن است جامعه شناسی و روانشناسی مبنای خود را بر اصولی پی ریزی کنند که در آمریکا و آلمان این مبانی متفاوت باشد بعد از رنسانس حاکمیت دین در فکر اروپا پایان یافت و فیلسوفان و پیامبر عصر خود شدند و مسائل انسانی را ارزشگذاری و به سعادت انسان پاسخ دادند سوالی که اینجا مطرح است این است که کسانی که معتقد به وحی هستند چگونه با مکاتب متنوع ارتباط برقرار می‌کنند.
تحول در علوم انسانی دغدغه متفکران مسلمان
وی با اشاره به سیاسی نخواندن علوم انسانی افزود: علوم انسانی یک مسئله سیاسی و اجتماعی نیست؛ حتی مربوط به ایران هم نمی‌شود متفکران جهان اسلام این سوال را جدی گرفته‌اند منتها ما به عنوان کشوری که حکومت اسلامی تاسیس کرده‌ایم مسئولیت بیشتری داریم که به این مسئله بپردازیم.
تاسیس رشته‌های علوم انسانی در دانشگاه‌ها همراه با خود آگاهی نبود
حداد عادل افزود: متاسفانه در ایران تاسیس رشته‌های علوم انسانی در دانشگاه‌ها همراه با خود آگاهی نبود بیشتر کسانی که در دانشگاه تهران و دیگر دانشگاه‌ها علوم انسانی تدریس می‌کردند در غرب درس خوانده بودند و بدون اینکه بدانند مبانی نظری فکر آنها در کجا ریشه دارد درسهای که در غرب خوانده بودند را ترجمه و بازنویسی کردند و در ایران به دانشجویان آموزش دادند.
وی افزود: امروز سوال پیش روی ما این است که ما به عنوان یک مسلمان باید به کدام مبانی وعلوم معتقد باشیم این چالش بزرگی است و پاسخ به آن نیازمند زمان است اما متاسفانه وزارت علوم و کسانی که کار اجرایی می‌کنند به دنبال تحولهای سریع هستند و می‌خواهند زود به نتیجه برسند.
حداد عادل تصریح کرد: مسئله تحول علوم انسانی یک ضرورت برای تمدن اسلامی است انقلاب اسلامی نمی‌تواند بدون اینکه در علوم انسانی تحول به وجود بیاورد تمدن سازی کند. در مکاتب غربی سه جریان مهم به نام اومانیسم، پوزیتیویسم، سکولاریسم سایه افکنده است در سکولاریسم دین در عقاید شخصی خلاصه می‌شود و در اجتماع نمود پیدا نمی‌کند ما نمی‌توانیم مبانی فکری خود را بر این اصول پی‌ریزی کنیم چرا که دین در مسائل اجتماعی و فکری ما نقش پررنگی را ایفا می‌کند.
رئس شورای تحول علوم انسانی افزود: ما در شورای تحول علوم انسانی چهار مطلوب و هدف را در نظر گرفته‌ایم هدف اول اسلامی کردن علوم است آنجایی که باید علوم اسلامی شود باید با دقت بیشتری دنبال کنیم بخش دوم بومی سازی علوم انسانی در ایران، روز آمدی و کار آمدی این علوم است.
وی اظهار کرد: متاسفانه نزدیک 40 درصد از دانشجویان در دانشگاه‌ها علوم انسانی درس می‌خوانند اما این درصد نسبت به بازار کار بسیار کم است بسیاری از دانشگاه‌ها بدون برنامه دانشجو می‌گیرند من هم در دانشگاه بودم و هستم و کار هم مدیریتی انجام می‌دهم از ابتدا به گرفتاریهای علوم انسانی توجه داشتم. دو دسته در علوم انسانی فعالیت می‌کنند دسته اول کسانی هستند که وزارت علوم کار می‌کند و عده‌ای هم از بیرون حرف می‌زنند اما این دو دسته اصلا با دستاوردهای هم کاری ندارند به عنوان مثال در پژوهشگاه علوم انسانی نقدی بر کتب درسی نوشته شد اما این نقد تاثیری در وزارت علوم بر جایی نگذاشت این یک کار یک عیب بزرگ است و همچنان هم ادامه دارد.
حداد عادل با رد خبری که هفته پیش در فضای رسانه‌ای کشور منعکش شده بود افزود: تحول در علوم انسانی مانند پرنده دو بال است کار تحقیقی یک بال پرنده است و عملیاتی کردن آن بال دیگر. ما نمی‌توانیم گیوتین وار بگویم رشته‌های علوم انسانی باید تعطیل شوند و تنها در مدارس فرهنگ باید تدریس شوند این خبر که هفته پیش در کشور منتشر شد در داخل و خارج فضای متشنجی را به وجود آورد. این خبر معلول توضیح ناکافی و ناقص یکی از مدیران ما بود این گونه نیست که بخواهیم امپراطوری مدرسه فرهنگ به وجود بیاورم و تدریس علوم انسانی را در این مدرسه منحصر کنیم.
وی در آخر گفت: پژوهش میوه درخت آموزش است اگر آموزش مهم گرفته شود می‌توانیم به پژوهش امیدوار باشیم باید پژوهش و آموزش به صورت همزمان پیگیری شوند کسی می‌تواند خوب پژوهش کند که خوب آموزش دیده باشد.
