گذری بر قرآن طوماری که یاقوت حموی کتابت کرد

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، از میان صدها میراث مکتوبی که در کتابخانه ملی در گنجینه نسخ خطی آرام گرفته، این بار به سراغ قرآنی می‌رویم که در قرن دهم کتابت شده و کاتب آن یاقوت حموی است. آغاز و انجام آن همانند قرآن‌هایی است که امروز می‌بینیم و در دست داریم، اما در پایان کتابت آن می‌توان این نوشته را دید؛ «تمت کلمة ربک صدقا و عدلا لامبدل لکلمة و هو سمیع العلیم صدق الله العظیم و صدق رسوله... بکل حرف من القرآن حادون و بکل جزء من القران جزاء لسنة اربعه و تسعین و تسعمائة کتبه یاقوت حموی»

درباره ‏مشخصات ظاهری این قرآن باید گفت که به صورت طومار بوده و تعداد سطرهای آن غیرقابل محاسبه است، اما قطع آن ۳۲ × ۵۶۶۰ است و نوع خط آن را به دلیل ریزنگاری که شده، خط نسخ غبار می‌نامند و نوع کاغذ آن نیز شرقی نخودی تیره و آهارمهره است.

صفحات افتتاح و اختتام این نسخه خطی، دارای تزیینات با اشکال هندسی با نقوش گل و برگ به قلم، سبز، شنگرف، زر و لاجورد و کتیبه‌های رقاعی با اسماء الهی به قلم زر در بقیه برگ‌ها و کتیبه‌های ساده به سرخی، جدول‌کشی دور متن به شنگرف در تزئینات متن به چشم می‌خورد.

نوع و تزئینات جلد نیز تیماج یک لا و قهوه‌ای است و امتیاز این نسخه را می‌توان در قدمت آن دانست که به نظر می‌رسد در سال 974 قمری کتابت شده است.

یاقوت حموی که بود؟

یاقوت حموی متولد ۵۷۴ هجری قمری، جغرافی‌دان و تاریخ‌نویس مشهور قرن هفتم هجری قمری است. نام کامل وی شهاب‌الدین ابی عبدالله یاقوت بن عبدالله الحموی الرومی البغدادی و ملقب به «الشیخ الامام» است. وی از پدر و مادری یونانی متولد می‌شود و در کودکی به اسارت مسلمانان افتاده و همراه بردگان به بازار برده‌فروشی به بغداد آورده شده‌ است. یک تاجر بغدادی به نام «عسکر ابی نصر ابرهیم الحموی» او را خرید. سپس او را به مکتب‌خانه برد تا خواندن و نوشتن بیاموزد تا اینکه بتواند از سواد نوجوان در تجارت خود استفاده کند، زیرا تاجر یاد شده «عسکر الحموی» چیزی از خواندن و نوشتن نمی‌دانست، اما تاجری باتجربه بود. بعد از فراگیری تعلیم اساسی و آن دوران، مولایش عسکر الحموی، یاقوت را در تجارتخانه خود به کار گماشت. از اینجا بود که یاقوت لقب «الحُمَوی» گرفت.

یاقوت با جدیت تمام درس خواندن گرفت و در همان اوان نوجوانی کتاب می‌خواند و از کتاب‌ها نسخه برمی‌داشت. یاقوت بارها به کیش سفر کرد و نیز بارها به مصر و شام. وی در کیش با اهل علم و ادب آشنا شد. نخستین بار که برای تجارت به کیش وارد شد، سال ۵۹۴ بود. در این هنگام بیست سال یا کمی بیشتر از عمر او رفته بود.

در سال ۵۹۶ عسکر از خدمت برده خود بی‌نیاز شد و او را آزاد کرد. یاقوت از آن پس به استنساخ کتب پرداخت و از مزدی که می‌گرفت زندگی خود را می‌گذراند. میان سال‌های ۵۹۶ تا ۶۰۳، یعنی به مدت هفت سال، سیصد جلد کتاب استنساخ کرد. همین امر سبب شد که از بغداد بیرون نرود و با شمار کثیری از دوستداران علم و کتاب آشنا شود.