به مناسبت سال‌روز ارتحال آیت‌الله مشکینی؛
مردی از تبار اخلاق، تفسیر و سیاست
گروه حوزه‌های علمیه: امروز مصادف با سال روز ارتحال آیت‌الله مشکینی، مردی از تبار علم و اخلاق است که تفسیر روانی هم از ایشان بر جای مانده است مردی که هرگز جذبه سیاست او را از وادی اخلاق بیرون نراند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) شخصیت آیت‌الله علی مشکینی اگرچه از جنبه‌های مختلف قابل بررسی است؛ مردی که در اخلاق، الگویی برای حوزویان امروز بود؛ در علم و سیاست و تفسیر نیز حرفی برای گفتن داشت و البته هرگز حرفی از خود برای گفتن نزد.
آیت‌الله مشکینی در بیوگرافی خود آورده است: در اوایل کودکی حدود چهار سال در نجف اشرف که پدرم برای تحصیل علوم دینی در آن جا اقامت داشت، به مکتب رفتم و سپس همراه پدرم به وطن بازگشته و مقداری از مقدمات علوم دینی را نزد ایشان فرا گرفتم. زمانی که پدرم را از دست دادم، برای جامه عمل پوشاندن به توصیه اکید آن مرحوم نسبت به اشتغالم به علوم دینی، به سوی شهر مقدس قم به قصد ادامه تحصیل سفر کردم و البته وضعیت اقتصادی مناسبی هم نداشتیم، اما با این حال با زندگی می‌ساختیم.»
ایشان بعد از وفات آیت‌الله بروجردی و فشار و تقابل علنی رژیم پهلوی با دین و مرجعیت شیعه، با قیام امام همراه و در مبارزات علنی ضد شاه به فعالیت، سخنرانی و تبلیغ مشغول می‌شود. همین مسئله موجب می‌شود تا چند بار مورد تعقیب قرار گرفته و به مدت چند ماه در تهران متواری باشد و با اسم مستعار با سایرین تماس بگیرد.
به هر حال ایشان پس از انقلاب به درس و بحث خود در قم ادامه می‌دهد و البته برخی مسئولیت‌ها هم ایشان را رها نمی‌کند که اوج آن، حضور مداوم در مجالس اول، دوم و سوم خبرگان رهبری با رأی مردم و انتخاب به عنوان ریاست این مجلس با رأی اعضاست.
تربیت شاگرد
البته ایشان همچنین موفق می‌شود تا شاگردان فراوانی را تربیت کند که از آن جمله می‌توان به گوهرهای درخشانی مانند حضرات آیات و حجج اسلام شهید ربانی املشی، شهید فضل‌اللّه محلاتی، شهید غلامحسین حقانی، سید محسن خرازی، سید حسن طاهری خرم آبادی، محمد محمدی گیلانی، محمد امامی کاشانی، محمدرضا مهدوی کنی، عباس محفوظی، مرتضی بنی فضل، محمد مؤمن، احمد جنتی، هادی باریک‌بین، محسن حرم‌پناهی، صادق احسان بخش و علی دوانی اشاره کرد که هر کدام، منشأ خدمات و برکات فراوانی بوده، هستند و خواهند بود.
اگرچه شخصیت این مجاهد نستوه در همه ابعاد درخشان و قابل بررسی و اتکاء است اما در کنار جنبه‌های ذکر شده چهره مترجمی و مفسری ایشان نیز قابل توجه است.
تفسیری برای عموم
آیت‌الله مشکینی تفسیری با عنوان تفسیر«روان» از خود برجای گذاشت که روانی مهمترین ویژگی آن است و برای استفاده عمومی این اثر را از دیگر آثار متمایز می‌کند. تفسیر روان در مجموع در هشت جلد پیش‌بینی شده بود که نگارش سه جلد آخر آن با توجه به وفات آیت‌الله مشکینی برعهده آیت الله رضا استادی از استادان برجسته تفسیر حوزه قرار گرفت.
روش آیت‌الله در تفسیر
آیت‌الله مشکینی تفسیر سوره آل عمران، تفسیر المبسوط، تفسیر سوره صاد و ترجمه قرآن را نیز انجام داده است و تفسیر روان همان طور که از نام آن پیدا است برای عموم مردم و با زبانی روان نگاشته شده است. رویکرد آن مرحوم به مسائل علمی، اجتماعی و تربیتی است و مؤلف با سبکی خاص، فقط به این فکر بوده است که آن‌‌چه را از آیه استفاده می‌شود با بیانی به نسبت ساده در اختیار خواننده بگذارد از این‌رو هم علمی است و هم تربیتی ـ اخلاقی که در آن برخی از مشکلات تفسیری حل شده است.
در تمام این تفسیر شاید یک آدرس از حدیث دیده نشود البته آیت‌الله مشکینی به روایات توجه داشته است اما نه این‌که در ذیل آیه، روایت نقل کند و آدرس بدهد، البته در بیشتر آیات، جنبه‌های لغوی و ادبی را با عباراتی کوتاه بیان کرده‌اند که به‌خصوص برای طلاب و دانشجویان مغتنم است.
ویرایش تفسیر توسط مترجم قرآن
حسین استادولی، مترجم قرآن کریم جلد یک تا پنج تفسیر روان را تصحیح و ویرایش و در مقدمه آن ویژگی‌های این تفسیر و نیز همکاری خود را با آیت‌الله مشکینی بیان کرده است همچنین آیت‌الله استادی جلدهای شش تا هشت را که شامل تقریباً 12 جزء از قرآن مجید است تفسیر و تکمیل کرده است.
آیت‌الله مشکینی در بیوگرافی خود آورده است: در اوایل کودکی حدود چهار سال در نجف اشرف که پدرم برای تحصیل علوم دینی در آن جا اقامت داشت، به مکتب رفتم و سپس همراه پدرم به وطن بازگشته و مقداری از مقدمات علوم دینی را نزد ایشان فرا گرفتم. زمانی که پدرم را از دست دادم، برای جامه عمل پوشاندن به توصیه اکید آن مرحوم نسبت به اشتغالم به علوم دینی، به سوی شهر مقدس قم به قصد ادامه تحصیل سفر کردم و البته وضعیت اقتصادی مناسبی هم نداشتیم، اما با این حال با زندگی می‌ساختیم.»
ایشان بعد از وفات آیت‌الله بروجردی و فشار و تقابل علنی رژیم پهلوی با دین و مرجعیت شیعه، با قیام امام همراه و در مبارزات علنی ضد شاه به فعالیت، سخنرانی و تبلیغ مشغول می‌شود. همین مسئله موجب می‌شود تا چند بار مورد تعقیب قرار گرفته و به مدت چند ماه در تهران متواری باشد و با اسم مستعار با سایرین تماس بگیرد.
به هر حال ایشان پس از انقلاب به درس و بحث خود در قم ادامه می‌دهد و البته برخی مسئولیت‌ها هم ایشان را رها نمی‌کند که اوج آن، حضور مداوم در مجالس اول، دوم و سوم خبرگان رهبری با رأی مردم و انتخاب به عنوان ریاست این مجلس با رأی اعضاست.
تربیت شاگرد
البته ایشان همچنین موفق می‌شود تا شاگردان فراوانی را تربیت کند که از آن جمله می‌توان به گوهرهای درخشانی مانند حضرات آیات و حجج اسلام شهید ربانی املشی، شهید فضل‌اللّه محلاتی، شهید غلامحسین حقانی، سید محسن خرازی، سید حسن طاهری خرم آبادی، محمد محمدی گیلانی، محمد امامی کاشانی، محمدرضا مهدوی کنی، عباس محفوظی، مرتضی بنی فضل، محمد مؤمن، احمد جنتی، هادی باریک‌بین، محسن حرم‌پناهی، صادق احسان بخش و علی دوانی اشاره کرد که هر کدام، منشأ خدمات و برکات فراوانی بوده، هستند و خواهند بود.
اگرچه شخصیت این مجاهد نستوه در همه ابعاد درخشان و قابل بررسی و اتکاء است اما در کنار جنبه‌های ذکر شده چهره مترجمی و مفسری ایشان نیز قابل توجه است.
تفسیری برای عموم
آیت‌الله مشکینی تفسیری با عنوان تفسیر«روان» از خود برجای گذاشت که روانی مهمترین ویژگی آن است و برای استفاده عمومی این اثر را از دیگر آثار متمایز می‌کند. تفسیر روان در مجموع در هشت جلد پیش‌بینی شده بود که نگارش سه جلد آخر آن با توجه به وفات آیت‌الله مشکینی برعهده آیت الله رضا استادی از استادان برجسته تفسیر حوزه قرار گرفت.
روش آیت‌الله در تفسیر
آیت‌الله مشکینی تفسیر سوره آل عمران، تفسیر المبسوط، تفسیر سوره صاد و ترجمه قرآن را نیز انجام داده است و تفسیر روان همان طور که از نام آن پیدا است برای عموم مردم و با زبانی روان نگاشته شده است. رویکرد آن مرحوم به مسائل علمی، اجتماعی و تربیتی است و مؤلف با سبکی خاص، فقط به این فکر بوده است که آن‌‌چه را از آیه استفاده می‌شود با بیانی به نسبت ساده در اختیار خواننده بگذارد از این‌رو هم علمی است و هم تربیتی ـ اخلاقی که در آن برخی از مشکلات تفسیری حل شده است.
در تمام این تفسیر شاید یک آدرس از حدیث دیده نشود البته آیت‌الله مشکینی به روایات توجه داشته است اما نه این‌که در ذیل آیه، روایت نقل کند و آدرس بدهد، البته در بیشتر آیات، جنبه‌های لغوی و ادبی را با عباراتی کوتاه بیان کرده‌اند که به‌خصوص برای طلاب و دانشجویان مغتنم است.
ویرایش تفسیر توسط مترجم قرآن
حسین استادولی، مترجم قرآن کریم جلد یک تا پنج تفسیر روان را تصحیح و ویرایش و در مقدمه آن ویژگی‌های این تفسیر و نیز همکاری خود را با آیت‌الله مشکینی بیان کرده است همچنین آیت‌الله استادی جلدهای شش تا هشت را که شامل تقریباً 12 جزء از قرآن مجید است تفسیر و تکمیل کرده است.
