آیت‌الله طبسی عنوان کرد:
توسعه کمّی آیات‌الاحکام در گرو بازخوانی قرآن با رویکرد فقه و تفسیر مقارن
گروه حوزه‌های علمیه: استاد حوزه عملیه با بیان اینکه بر خلاف تصور عمومی، آیات‌الاحکام منحصر به 500 آیه نیست تاکید کرد: معتقدم بیش از دو هزار آیه قرآن، کاربرد فقهی دارند البته این عدد تنها ناظر به فقه امامیه است و برای احصاء دقیق لازم است تا آیات فقهی قرآن با رویکرد فقه و تفسیر مقارن بازخوانی شود.
آیت‌الله نجم‌الدین طبسی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) در رابطه با منابع استنباط فقهی، اظهار کرد: اول مصدر تشریع احکام بدون تردید، قرآن کریم به عنوان معجزه جاودان الهی تا قیامت است و اگرچه مشهور است که 500 آیه به عنوان آیات الاحکام داریم ولی قطعا درست نیست.
وی با بیان اینکه این موضوع، می‌تواند یک پروژه تحقیقی و علمی مفصل باشد و استادان تفسیر آن را در دستور کار خود قرار دهند افزود: با اندک تتبعی که ما و برخی دوستان انجام داده‌ایم دو هزار آیه در زمینه فقه وجود دارد و مورد استناد فقها قرار گرفته است و این نظر تنها ناظر به کتب فقه امامیه است.
استاد حوزه علمیه ادامه داد: اگر به فقه اهل سنت و اصول آنان مراجعه کنیم قطعا به آیات بیشتری نیز دست خواهیم یافت یعنی مستندات فریقین در استدلال به آیات حجم سنگینی است و اینکه آیات فقهی محدود به همان تعداد معروف شده صحیح به نظر نمی‌رسد.
طبسی افزود: البته ذکر این نکته لازم است که این تعداد آیه و یا کمتر و بیشتر در استنادات فقهی و اصولی وجود دارد اما این به معنای آن نیست که این استنادات صحیح است و خود این بحث دیگری است که می‌طلبد تا گروهی از استادان مجمع عالی تفسیر در این زمینه تحقیق و تتبع داشته باشند و بررسی کنند که آیا اگر فقیهی به آیه‌ای برای تایید یک حکم استناد کرده این استناد صحیح است و یا نیست.
نیاز امروز به توسعه دامنه آیات‌الاحکام
آیت‌الله طبسی با بیان اینکه کم نبوده‌اند فقهایی که در گذشته کتاب آیات الاحکام نوشته‌اند که آیات الاحکام جزائری، یزدی و کنزالعرفان فاضل مقداد از جمله آن‌هاست ولی با توجه به گستردگی فقه و به خصوص مسایل نوپدید و مستحدثه، نیاز ضروری به اعاده نظر و تجدید نظر در آیات شریفه قرآن با همین نگاه فقهی داریم.
وی تاکید کرد: لازم است فقها و مفسران ما نگاهی دوباره به آیات قرآن با دید تفسیری و به خصوص از نگاه فریقین داشته باشند و به خصوص این ضرورت در دوره معاصر بیشتر حس می‌شود زیرا بسیاری از سؤالات فقهی است که از قبل نبوده و می‌توان با نگاهی جدید به قرآن کریم، از آن احکام را استنباط کنیم.
طبسی با تاکید مجدد بر ضرورت این مسئله ادامه داد: چه بسیاری مطالبی که با توجه به فضای سیاسی و اجتماعی در گذشته، فقها متعرض آن نشده‌اند و نیازی به آن حس نکرده‌اند اما ما با توجه به اینه اعتقاد به زنده بودن و پویایی فقه داریم ناچاریم آن را مورد توجه قرار دهیم.
این استاد حوزه با بیان اینکه اصل کلی در فقه این است که «حلال محمد حلال الی یوم القیامة و حرام محمد حرام الی یوم القیامة» تصریح کرد: قطعا با نگاه نو و جدید به آیات قرآن و بازخوانی آیات شریفه می‌توانیم مطالب جدیدتری به دست آوریم.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا هم اکنون چنین کاری در حوزه صورت گرفته و افرادی به احصاء مجموعه آیات الاحکام فارغ از 500 آیه مشهور پرداخته‌اند عنوان کرد: بحثی که من در جمع استادان تفسیر در دارالقرآن علامه طباطبایی مطرح کردم همین بود که نگاه اجمالی ما تقویت‌کننده این مسئله است که آیات الاحکام بیش از این حرف‌هاست ولی جای چنین تحقیقاتی هم در حوزه خالی است.
جای خالی تتبعات در حوزه آیات‌الاحکام
وی با بیان اینکه من اطلاع دقیقی از اینکه افرادی به این کار پرداخته‌اند ندارم ولی اگر مورد برجسته‌ای تالیف می شد بالاخره نمود بیشتری در حوزه داشت عنوان کرد: به نظر می‌رسد جای آن خالی است و بهترین محل برای پرداختن به این مسئله هم مجمع عالی تفسیر با دارابودن 400 استاد است که بسیاری از آنان جزء افاضل هستند.
وی در پاسخ به این سؤال که برخی معتقدند اگر نگاه تولید نظریه به قرآن داشته باشیم چه بسا تمامی آیات قرآن ضمن دارابودن کاربرد فقهی، حقوقی، اخلاقی و تربیتی می‌تواند در بسیاری از علوم انسانی روز مانند روان‌شناسی و جامعه شناسی و ... کاربرد داشته باشد و آثار آن در تولید نظریه و تغییر ماهیت علوم انسانی دیده شود گفت: همان طور که در روایت از فرمایشات معصومین وجود دارد قرآن کریم ذو وجوه و دارای بطون مختلف است که گاهی هفت و یا 70 را ذکر کرده‌اند که من روایت 70 را ندیده‌ام اما هفت بطن در روایت وجود دارد زیرا قرآن ظاهری و باطنی دارد و چون کلام خدا و بی نهایت است چنین قابلیتی دارد.
وی ادامه داد: با توجه به ویژگی رطب و یابس و تبیان لکل شیء بودن قرآن، این مسئله ممکن است. البته این کار، کار هر کسی نیست و کسانی باید وارد این عرصه شوند که هم متدین و متعهد و هم متخصص و اهل فن باشند و هر کسی صلاحیت ورود به این فعالیت را ندارد همان طور که در گذشته نیز برخی با این زاویه وارد تفسیر قرآن شده‌اند و گاهی مطالبی بیان کرده‌اند که با شان قرآن سازگاری ندارد.
یادآور می‌شود، آیت‌الله طبسی چند شب قبل در مراسم گرامی‌داشت یاد و خاطره علامه طباطبایی(ره) در دارالقرآن آن مرحوم بحث بیشتر بودن آیات الاحکام و ضرورت تحقیق در این مسئله را مورد تاکید قرار داده بود.
وی با بیان اینکه این موضوع، می‌تواند یک پروژه تحقیقی و علمی مفصل باشد و استادان تفسیر آن را در دستور کار خود قرار دهند افزود: با اندک تتبعی که ما و برخی دوستان انجام داده‌ایم دو هزار آیه در زمینه فقه وجود دارد و مورد استناد فقها قرار گرفته است و این نظر تنها ناظر به کتب فقه امامیه است.
استاد حوزه علمیه ادامه داد: اگر به فقه اهل سنت و اصول آنان مراجعه کنیم قطعا به آیات بیشتری نیز دست خواهیم یافت یعنی مستندات فریقین در استدلال به آیات حجم سنگینی است و اینکه آیات فقهی محدود به همان تعداد معروف شده صحیح به نظر نمی‌رسد.
طبسی افزود: البته ذکر این نکته لازم است که این تعداد آیه و یا کمتر و بیشتر در استنادات فقهی و اصولی وجود دارد اما این به معنای آن نیست که این استنادات صحیح است و خود این بحث دیگری است که می‌طلبد تا گروهی از استادان مجمع عالی تفسیر در این زمینه تحقیق و تتبع داشته باشند و بررسی کنند که آیا اگر فقیهی به آیه‌ای برای تایید یک حکم استناد کرده این استناد صحیح است و یا نیست.
نیاز امروز به توسعه دامنه آیات‌الاحکام
آیت‌الله طبسی با بیان اینکه کم نبوده‌اند فقهایی که در گذشته کتاب آیات الاحکام نوشته‌اند که آیات الاحکام جزائری، یزدی و کنزالعرفان فاضل مقداد از جمله آن‌هاست ولی با توجه به گستردگی فقه و به خصوص مسایل نوپدید و مستحدثه، نیاز ضروری به اعاده نظر و تجدید نظر در آیات شریفه قرآن با همین نگاه فقهی داریم.
وی تاکید کرد: لازم است فقها و مفسران ما نگاهی دوباره به آیات قرآن با دید تفسیری و به خصوص از نگاه فریقین داشته باشند و به خصوص این ضرورت در دوره معاصر بیشتر حس می‌شود زیرا بسیاری از سؤالات فقهی است که از قبل نبوده و می‌توان با نگاهی جدید به قرآن کریم، از آن احکام را استنباط کنیم.
طبسی با تاکید مجدد بر ضرورت این مسئله ادامه داد: چه بسیاری مطالبی که با توجه به فضای سیاسی و اجتماعی در گذشته، فقها متعرض آن نشده‌اند و نیازی به آن حس نکرده‌اند اما ما با توجه به اینه اعتقاد به زنده بودن و پویایی فقه داریم ناچاریم آن را مورد توجه قرار دهیم.
این استاد حوزه با بیان اینکه اصل کلی در فقه این است که «حلال محمد حلال الی یوم القیامة و حرام محمد حرام الی یوم القیامة» تصریح کرد: قطعا با نگاه نو و جدید به آیات قرآن و بازخوانی آیات شریفه می‌توانیم مطالب جدیدتری به دست آوریم.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا هم اکنون چنین کاری در حوزه صورت گرفته و افرادی به احصاء مجموعه آیات الاحکام فارغ از 500 آیه مشهور پرداخته‌اند عنوان کرد: بحثی که من در جمع استادان تفسیر در دارالقرآن علامه طباطبایی مطرح کردم همین بود که نگاه اجمالی ما تقویت‌کننده این مسئله است که آیات الاحکام بیش از این حرف‌هاست ولی جای چنین تحقیقاتی هم در حوزه خالی است.
جای خالی تتبعات در حوزه آیات‌الاحکام
وی با بیان اینکه من اطلاع دقیقی از اینکه افرادی به این کار پرداخته‌اند ندارم ولی اگر مورد برجسته‌ای تالیف می شد بالاخره نمود بیشتری در حوزه داشت عنوان کرد: به نظر می‌رسد جای آن خالی است و بهترین محل برای پرداختن به این مسئله هم مجمع عالی تفسیر با دارابودن 400 استاد است که بسیاری از آنان جزء افاضل هستند.
وی در پاسخ به این سؤال که برخی معتقدند اگر نگاه تولید نظریه به قرآن داشته باشیم چه بسا تمامی آیات قرآن ضمن دارابودن کاربرد فقهی، حقوقی، اخلاقی و تربیتی می‌تواند در بسیاری از علوم انسانی روز مانند روان‌شناسی و جامعه شناسی و ... کاربرد داشته باشد و آثار آن در تولید نظریه و تغییر ماهیت علوم انسانی دیده شود گفت: همان طور که در روایت از فرمایشات معصومین وجود دارد قرآن کریم ذو وجوه و دارای بطون مختلف است که گاهی هفت و یا 70 را ذکر کرده‌اند که من روایت 70 را ندیده‌ام اما هفت بطن در روایت وجود دارد زیرا قرآن ظاهری و باطنی دارد و چون کلام خدا و بی نهایت است چنین قابلیتی دارد.
وی ادامه داد: با توجه به ویژگی رطب و یابس و تبیان لکل شیء بودن قرآن، این مسئله ممکن است. البته این کار، کار هر کسی نیست و کسانی باید وارد این عرصه شوند که هم متدین و متعهد و هم متخصص و اهل فن باشند و هر کسی صلاحیت ورود به این فعالیت را ندارد همان طور که در گذشته نیز برخی با این زاویه وارد تفسیر قرآن شده‌اند و گاهی مطالبی بیان کرده‌اند که با شان قرآن سازگاری ندارد.
یادآور می‌شود، آیت‌الله طبسی چند شب قبل در مراسم گرامی‌داشت یاد و خاطره علامه طباطبایی(ره) در دارالقرآن آن مرحوم بحث بیشتر بودن آیات الاحکام و ضرورت تحقیق در این مسئله را مورد تاکید قرار داده بود.
