همایش «مسائل فراروی منشور توسعه فرهنگ قرآنی» و ذکر چند نکته

همایش تخصصی «بررسی مسائل اساسی فراروی اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی» هشتم مردادماه با استقبال نسبتاً مطلوب، مدیران، اساتید و صاحب‌نظران این حوزه و در جوی نسبتاً صمیمی و در عین حال همراه با جدیت در مطرح کردن مسائل مختلف، برگزار شد تا فعالان و نخبگان این حوزه نشان دهند که اگر زمینه برای طرح چالش‌های پیش‌روی فعالیت‌های قرآنی فراهم باشد، حرف‌های زیادی برای بیان کردند، دارند. 

حقیقت ماجرا این است که در کمتر همایش و گردهمایی‌ای شاهد حضور این تعداد از اساتید و نخبگان و صاحب‌نظران عرصه فعالیت‌های قرآنی بوده‌ایم، صاحب‌نظرانی که خود یا در زمره تصمیم‌سازان فعالیت‌های قرآنی هستند و یا تصمیمات اتخاذ شده در فعالیت‌های قرآنی کشور برآیندی از هم‌اندیشی‌های آنها و ارائه به مدیران بالادستی است. بنابر این چندان بی‌راه نرفته‌ایم اگر بگوییم گردهمایی هشتم مردادماه، همایش تصمیم‌سازان فعالیت‌های قرآنی کشور بوده است.  

بنابر این اولین نکته قابل تأمل در همایش بررسی مسائل اساسی فراروی اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی را باید صمیمت، یکدلی و البته جدیت نخبگان این حوزه در طرح مشکلات و مباحث فرارو جستجو کرد. تا پیش از این کمتر نشانه‌هایی از این همدلی و جدیت در جمع‌های قرآنی به چشم خورده بود، اگر هم همدلی‌ای وجود داشته خالی از عنصر حیاتی و اثرگذار «جدیت» بوده است. این را باید به فال نیک گرفت و تا فضای ایجاد شده از بین نرفته و همه سرمست از اتمسفر ایجاد شده هستند، باید چاره‌ای اندیشیده شود تا چنین همایش‌هایی در فواصل کمتر در دستور اجرا قرار بگیرد.

نکته‌ای که در همایش هشتم مرداد و در پنل‌های مختلف، بسیار بر آن تأکید شد و به نظر می‌رسد مدیران شورای توسعه را نیز مجاب کرده است تا مسیر حرکتی خود را اندکی به سمت این موضوع تغییر دهند، بحث لزوم بازنگری در منشور توسعه فرهنگ قرآنی است. بحثی که اگر نگوییم تا همین اواخر از خطوط قرمز مطروحه بوده است، اما بدون شک بسیاری در برابر مطرح کردن آن سختگیرانه جبهه‌گیری جدی می‌کردند.

بحثی که «اسحاقی» معاون دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی – که به جای دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در این مراسم حاضر شده بود – نیز آن را مطرح کرد و از بایستگی تغییر رویکردها سخن به میان آورد تا نشان دهد شورای توسعه و مدیران ارشد آن، بازنگری در منشور را پذیرفته‌اند که از لزوم انجام دادن آن سخن می‌گویند. مسئله‌ای که برخی صاحب‌نظران عرصه فعالیت‌های قرآنی و آنها که با درب‌های بسته شورای توسعه به روی خود مواجه شده‌اند، آن را بسیار قبل‌تر از این مطرح کرده بودند و شاید همان‌ها در حال حاضر خوشحال‌ترین افراد در فعالان قرآنی کشور باشند که سرانجام حرف آنها شنیده شده است.

در همایش هشتم مرداد از یک ظرفیت مغفول مانده نیز سخن به میان آمد، ظرفیتی که اگرچه بر سر زبان‌ها هست و همه بر لزوم استفاده از آن تأکید دارند، اما به نظر می‌رسد در برنامه‌ها و تصمیمات قرآنی راهی برای ورود آنها یا در نظر گرفته نشده است و یا اگر هم گرفته شده است، بسیار سخت و صعب‌العبور است؛ چرا که اگر اینگونه نبود و نباشد شاهد مطرح شدن این مسئله از سوی صاحب‌نظران نبودیم.

بحث استفاده نکردن از ظرفیت بخش مردمی و دولتی کردن تمامی فعالیت‌ها؛ اگر نگوییم بر زبان تک تک مدعوین جاری بود، دست کم بیش از نیمی از آنها بر این مسئله تأکید داشتند. شاید بازخورد همین موارد بود که باز هم معاون دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در صحبت‌های کوتاه خود در اختتامیه همایش از قرار گرفتن فعالیت‌ها بر مدار مردم و مردم‌محوری سخن به میان آورد. 

نکته دیگر همایش یک روزه هشتم مردادماه که به اعتقاد نگارنده مهم‌ترین نکته کل همایش نیز بود، عدم حضور دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی و نیز وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و دبیر کمیسیون فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی در این همایش بود. این در حالی بود که در دو مورد نخست اطلاع‌رسانی مبنی بر حضور آنها صورت گرفته و حتی برنامه سخنرانی نیز در مراسم‌های افتتاحیه و اختتامیه در نظر گرفته شده و اطلاع‌رسانی شده بود.

این نشان می‌دهد که تا آخرین لحظات حضور این دو مدیر قرآنی کشور در جلسه مبرز بوده است، اما انگار باز هم برنامه‌های دقیقه نودی قرآن و فعالیت‌های قرآنی را زیر سایه خود برده و شاید حضور در جلسه‌ای دیگر، مهم‌تر و اثرگذارتر تلقی شده است.

در این بین اعلام حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در همایش، یک روز قبل از برگزاری آن در نوع خود جالب بود، زمانی این جالب بودن بیشتر خودنمایی می‌کند که دو روز قبل‌تر از آن، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با حضور در برنامه گفت‌وگوی ویژه اخبار قرآنی از ناکارآمد بودن شورای توسعه سخن گفته و اعلام کرده بود که این شورا ما را به اهداف متعالی نمی‌رساند.

حقیقت ماجرا این است که حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این همایش بیشتر از عدم حضور ایشان حیرت‌آور می‌بود؛ چرا که حضور در همایشی که چند روز قبل اصل برگزارکنندگان آن را زیر سؤال برده بود مطلوب به نظر نمی‌رسید، تا به این ترتیب این شائبه به اذهان متبادر شود که عدم حضور وزیر و معاون قرآن و عترت وی که رئیس و دبیر کمیسیون فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی نیز هستند در راستای همان اظهارنظر بوده باشد.

همایش یک روزه بررسی مسائل فراروی اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی دارای نکات ریز و درشت بسیار زیادی بود که تلاش شد در نوشتار حاضر تنها به گوشه‌هایی از آن اشاره شود، مطمئناً این همایش دارای نکات بیشتر و قابل ذکرتری نیز بوده است که یادآوری هر چند وقت یکبار آنها می‌تواند خطوط و مسیر حرکتی جامعه قرآنی را روشن‌تر از همیشه فراروی همگان قرار دهد.

تیمور کاکایی