شکر؛ مهم‌ترین مفهوم سوره انسان/ تعلیم حقیقت شکر در دعای عرفه

به گزارش ایکنا؛ اولین جلسه تفسیر آیت‌الله مدرسی همزمان با شب اول ماه مبارک رمضان برگزار شد. آیت‌الله مدرسی در این جلسه به تبیین اهمیت سوره انسان پرداخت و اظهار کرد: سوره دهر یا سوره انسان یکی از سوره‌های عظیم قرآن کریم است. با اینکه همه سوره‌های قرآن کریم عظیم است، اما برخی سوره‌ها برای ما تجلی پیدا می‌کند. واقعیت این است که ما همه قرآن را نمی‌توانیم درک کنیم. قرآن حقیقت زنده‌ای است. ممکن است شما از راه قرآن به خداوند متوسل شوید و بگویید خداوندا به حق سوره حمد یا توحید حاجت مرا برآورده کن. باید توجه داشت که قرآن شفیع است. روز قیامت انبیا و اولیا شفیع هستند و قرآن هم شفیع است.

وی افزود: یک زمان کل قرآن شفیع است، یک وقت یک سوره از قرآن شفیع است و گاهی فقط یک آیه از قرآن شفیع است. از طرف دیگر قرآن در روز قیامت از برخی افراد شکایت می‌کند. ان‌شاءالله قرآن در همین روز‌ها و شب‌ها شفیع ما باشد. رابطه ما با قرآن باید نزدیک‌تر شود و روح ما با روح قرآن انس بگیرد. اینکه زبان ما با الفاظ قرآن انس بگیرد خوب است، ولی بهتر این است که روح انسان با روح قرآن انس بگیرد.

تشخیص موضوع سوره انسان

وی ادامه داد: سوره انسان پیرامون چه موضوعی است؟ هر سوره‌ای از قرآن یک موضوع خاص خود را دارد و در موضوعات دیگر هم صحبت دارد؛ یعنی در هر سوره یک متشابهات داریم که با سایر سوره‌ها تشابه دارد و یک محکماتی که خاص همان سوره است. از کجا می‌توانیم بفهمیم این سوره در رابطه با چه موضوعی است؟ گاهی اوقات از روایت استفاده می‌کنیم، گاهی از نام سوره استفاده می‌کنیم و گاهی از آیات آغازین و پایانی سوره استفاده می‌کنیم. البته باز هم نمی‌توانیم برای سوره‌ها مرز قرار دهیم و بگوییم این سوره فقط درباره این موضوع است؛ چراکه ممکن است موضوع دیگری را هم بیان کند. متأسفانه برخی مفسرین می‌خواهند معنای آیه را در چهارچوب نظر خودشان قرار دهند.

مفسر قرآن کریم در ادامه تصریح کرد: چه موضوعی در سوره انسان بیشتر تجلی پیدا کرده است؟ آن موضوع موضوع «شکر» است. کلمه شکر تداعی مشخصی برای هر فردی دارد. ما باید از این تداعی‌های محدودی که کلمات در ذهن ما ایجاد می‌کند بپرهیزیم. ممکن است تلقی ما از کلمه شکر یک تداعی محدودی باشد؛ مثلاً تصورمان شکر زبانی باشد. شکر در حقیقت ریشه یک درختی است که تمام یا اکثر فضائل میوه‌های آن درخت هستند. خداوند فرموده است: «أَلَمْ تَرَ کَیْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِی السَّمَاءِ تُؤْتِی أُکُلَهَا کُلَّ حِینٍ بِإِذْنِ رَبِّهَا وَیَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ؛ آیا ندیدى خدا چگونه مثل زده سخنى پاک که مانند درختى پاک است که ریشه‏‌اش استوار و شاخه‏‌اش در آسمان است میوه‏‌اش را هر دم به اذن پروردگارش مى‏‌دهد و خدا مثل‌ها را براى مردم مى‌زند شاید که آنان پند گیرند»(ابراهیم/۲۴). اگر در دل بنده این ریشه پیدا شد و انسان فهمید چگونه باید شاکر باشد، همه فضائل معنوی به مثابه ثمرات و روح شکر است.

دانشگاه دعای عرفه

مدرسی افزود: گذری داشتم بر کلمات امام حسین(ع) که امشب شب زیارتی ایشان است. هرچه در دعای روز عرفه تأمل کردم بیشتر برایم مشخص شد که شکر یعنی چه و امام حسین(ع) چگونه شکر کردند و در قالب دعا چه حقایقی را بیان کردند. اگر بتوانیم این دعای روز عرفه را زمزمه کنیم و به عمق آن برسیم به جایی می‌رسیم که در خط حضرت زینب(ع) قرار می‌گیریم. ایشان بعد از مشاهده مصائب کربلا این عبارت را بیان فرمودند: «ما رایت الا جمیلاً» یعنی غیر از زیبایی چیزی ندیدم. چرا این عبارت را فرمودند؟ چون واقعه کربلا تقدیر الهی بود. برای اینکه حضرت زینب(س) می‌دانستند این حرکت در مسیر الهی است و این مصائب سبب نجات میلیون‌ها نفر از بشریت خواهد شد. حضرت زینب(س) شخصی است که در دانشگاه دعای عرفه تربیت شده است. حضرت امام حسین(ع) در این دعا می‌فرمایند: «خدایا تو مرا از خاک خلق کردی، این خاک به نطفه تبدیل شد و پیاپی از اصلاب و ارحام گذر دادی». این سخن سخن یک شاکر است؛ یعنی سخن کسی که می‌داند خودش چیست.

استاد حوزه علمیه در ادامه گفت: مشکل ما این است که فکر می‌کنیم نعماتی که خداوند به ما داده است برای خودمان بوده یا اینکه استحقاق آن را داشتیم. این طور نیست! این نعمات را خدا به ما داده و از اعطای آن هدفی را دنبال می‌کند. این توصیه را خدمت شما عرض می‌کنم مطالبی که از من می‌شنوید یا از قرآن می‌خوانید سریع از آن‌ها گذر نکنید و روی آن‌ها فکر کنید و تدبر کنید تا به جوهر مسئله برسید. آن وقت به معرفت الهی دست خواهید یافت.

عوالم خلفت انسان

آنچه اهل بیت(ع) در خصوص خلقت بشر برای ما بیان کرده‌اند این است که لحظه اول خلقت، تقدیر الهی بوده است؛ یعنی در علم خداوند خلق شده‌ایم. بعد از آن یک عالمی داریم به نام عالم اشباح؛ یعنی به صورت روح خلق شدیم. بعد از آن عالم ذر وجود دارد. بعد از آن عالم طینت است که از خاک خلق می‌شویم. بعد عالم اصلاب است. همه ما راه طولانی را طی کردیم تا به اینجا رسیدیم. این معنای آیه نخست سوره انسان است: «هَلْ أَتَى عَلَى الْإِنْسَانِ حِینٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ یَکُنْ شَیْئًا مَذْکُورًا؛ آیا زمانى طولانى بر انسان گذشت که چیز قابل ذکرى نبود».

انتهای پیام