حادثه‌ای که گذر زمان هم حریف آن نیست / شهدای قرآنی معرفی نشدند
شاهدان و بازماندگان فاجعه منا بر شناساندن شهدای قرآنی این رویداد به جامعه تأکید دارند و بر این باور هستند که هیچ چیز حتی گذر زمان نیز نمی‌توان باعث به دست فراموشی سپردن این فاجعه شود.
به گزارش ایکنا، پنج سال از فاجعه منا می‌گذرد و به اندازه تمام روزهای این پنج سال از قاریانی که «بعید بود نفس کم بیاورند» دیگر تلاوت ناب شنیده نشده است تا همچنان درگیر «آه دمادمی که از سفر حج برایمان آوردند» باشیم.
چشم‌ها و گوش‌هایمان در این پنج سال، هر بار که زمان مسابقات مالزی شده به دنبال صدای محسن در سالن «پوتراجایا» دویده است، سالنی که برای همیشه تاریخ شور تلاوت محسن حاجی‌حسنی کارگر را در حافظه خواهد داشت.
همه دلتنگیهای فریاد نشده
ذهن ما بعد از پنج سال هنوز درگیر تلاوت «حسن دانش» در سالن اجلاس سران است. اگرچه دیگر صدای تلاوتی از آن سالن به گوش نمی‌رسد، اما هنوز هم خاطره ما از آن سالن، تلاوت محزون حسن دانش و تکبیرهای حاضران است. تلاوتی که دختران حسن دانش در سال‌های دوری از پدر بارها و بارها از حلاوتش نوشیده‌اند و هر بار اشکهایشان «طعنه به باران زده است»، اما مگر اشک را یارای مقابله با دلتنگی دخترکانی است که از صدای پدر سیراب نشده‌اند؟ همان دخترانی که در بازگشت پدر از مسابقات به یزد، تاب دوری چند روزه را نیاورده بودند و در فرودگاه یزد دستانشان حلقه گلی شده بود دور گردن پدر. پدری که برای آینده آنها آرزوها داشت...
پنج سال است از هم‌خوانی‌های گروه باقرالعلوم(ع) محروم شده‌ایم تا ناگزیر از خاطره‌بازی با آثار به‌جای مانده از آنها و البته اجرایشان در فینال مسابقات کشوری که خانواده‌ها را تا انتهای خوشبختی برده بود، باشیم. هیچ خاطره‌ای، اما به دلتنگیهای ما از شهدای قرآنی رحم نمی‌کند، مگر گریه برای آنهایی که پنج سال از آخرین سفرشان گذشته است و آن روز که عزم سفر کردند، نمی‌دانستند سوغات سفرشان جان‌های تقدیم معبود شده‌ای است که قرار است با لباس احرام به موطن بازگردند.
ایام حج که می‌رسد یاد شهدای فاجعه منا همه را به تکاپوی «چه کنم» می‌اندازد و این ایام که می‌رود فراموش می‌شوند تا سال دیگر، این شهدا، اما چه مورد توجه باشند و چه نادیده گرفته شوند، فراموش‌ناشدنی هستند و یادشان برای همیشه در تاریخ ثبت شده است. برای زنده نگهداشتن نام این شهدا، پای صحبت‌های تعدادی از اعضای کاروان قرآنی نور که سال 94 عضو این کاروان بودند و الان به عنوان شهدای زنده آن فاجعه شناخته می‌شوند، نشسته‌ایم تا با زوایای دیگری از آن فاجعه و آنچه بر شهدای زنده طی آن روزها گذشت، آشنا شویم.
فاجعه‌ای که خباثت آل‌سعود را مسجل کرد
مسعود سیاح گرجی، قاری بین‌المللی کشورمان و از اعضای کاروان قرآنی نور در سال 1394 است که در وسط ماجرا حضور داشت. وی با اشاره به اینکه هنوز هم پس از گذشت پنج سال از آن فاجعه، هر زمان به ایام حج نزدیک می‌شوم، حس و حال عجیبی پیدا می‌کنم، گفت: آن چیزی که ما از آن فاجعه دیدیم، خباثت آل‌سعود بود. آل‌سعود هر زمان هر کاری خواسته انجام داده و کسی نتوانسته جلوی اقدامات آنها را بگیرد و این یک ضعف بسیار بزرگ برای ماست.
وی با اشاره به اینکه تاکنون برای بسیاری مشخص نشده که چرا حق و حقوق خانواده شهدای منا محقق نمی‌شود، افزود: این ضعف بزرگی است که دولت‌ها نمی‌توانند عربستان را مجاب کنند تا در جوامع بین‌المللی پاسخگوی این فاجعه و دلایل شکل‌گیری آن باشد.
سیاح‌گرجی با تأکید بر اینکه این سفر سراسر غم و ناراحتی و حسرت دیدار دوستان بود، بیان کرد: بعد از آن فاجعه همچنان سعی می‌کنم زیاد به آن فکر نکنم، چراکه اثرات بسیار بدی به دنبال خواهد داشت. همه افرادی که در آن سفر بودند و دوستانی از دست دادند ضربات روحی سختی به آنها وارد شد و با گذشت چندین سال از آن فاجعه نتوانسته‌اند با آن کنار بیایند.
این قاری بین‌المللی کشور با بیان اینکه یادآوری گاه به گاه این فاجعه ناراحت‌کننده است، اما لازم است که به این بهانه خباثت آل‌سعود یادآوری شود، گفت: نکته جالب قضیه در این فاجعه آن بود که برخی از هموطنان اصرار داشتند نشان دهند که در آن فاجعه عربستان مقصر نبوده، در صورتی که افراد حاضر در بطن ماجرا می‌دانند که این یک توطئه از سوی عربستان بود. اگر توطئه‌ای در کار نبود به راحتی و با یک سری اقدامات بسیار ساده می‌توانستند جان بسیاری از جانباختگان را نجات دهند و این کار را نکردند. این توطئه به گونه‌ای برنامه‌ریزی شد که در ظاهر تقصیری متوجه آنها نشود.
این عضو کاروان قرآنی نور در سال 1394 همچنین به واکنش مقام معظم رهبری نسبت به فاجعه منا نیز اشاره کرد و افزود: بعد از این فاجعه مقام معظم رهبری خواستار بازبینی دوربین‌ها و تصاویر و ... شدند که این اگر محقق می‌شد بسیاری از واقعیت‌ها روشن می‌شد، اما به دلیل اینکه چنین کاری دست پلید و نقشه شوم آل‌سعود را آشکار می‌کرد، این مطالبه‌گری را نپذیرفتند.
سیاح‌گرجی اظهار کرد: با وجود اینکه بسیاری از مردم آزاده سراسر دنیا از فاسد بودن نظام آل‌سعود اطمینان داشتند، اما فاجعه منا بار دیگر این خباثت را یادآور شد و آل‌سعود در این جریان خباثت خود را بسیار بیشتر آشکار کرد و نشان داد که این رژیم جیره‌خوار و سرسپرده استکبار است. اگرچه حقوق خانواده شهدای منا همچنان مورد مطالبه همگان است، اما این احقاق حق بماند برای زمان ظهور حضرت مهدی(عج) و انشاءالله آن زمان فرا خواهد رسید.
وی با تأکید بر اینکه در این فاجعه مطالبه‌گر راستین حقوق شهدا مقام معظم رهبری بودند، گفت: آنهایی که می‌خواهند با عربستان مماشات داشته باشند درون خود را بیشتر نشان می‌دهند. دنیا متوجه خباثت این رژیم شده و لذا افرادی که عربستان را در این فاجعه مقصر نمی‌دانند بهتر است درس شجاعت، صلابت و ... را بیاموزند و از خودفروختگی خارج شوند.
زنده نگهداشتن یاد شهدای قرآنی منا در جلسه قرآن
حسین رستمی یکی دیگر از قاریان بین‌المللی کشور است که در کاروان قرآنی نور در سال 1394 حضور داشت. وی بعد از آن فاجعه در تمام این سال‌ها تلاش کرده است تا در جلسات خود یاد شهدای قرآنی منا را حتی اگر شده با ذکر یک صلوات زنده نگه دارد.
این قاری بین‌المللی کشور با بیان اینکه آل‌سعود شرایط را به عمد مهیا نکردند تا حجاج از آن فاجعه جان سالم به در نبرند، گفت: اگر اندکی همکاری از سوی کشور عربستان صورت می‌گرفت و امدادرسانی به عمل می‌آمد تعداد تلفات می‌توانست بسیار کمتر شود.
وی با اشاره به اینکه بسیاری از شهدای فاجعه منا به خاطر نرسیدن کمک و امداد شهید شدند، افزود: یکی از دوستان فیلمبردار ما عکسی از آن شرایط گرفته بود که در آن تصویر «فواد مشعلی» نیز حضور داشت، در آن عکس کاملاً مشخص بود که فؤاد زنده است و حالت چهره او نشانی از شهادت نداشت، افراد زیادی بودند که مانند ایشان به مرور به و به خاطر ضعف و نرسیدن امداد به شهادت رسیدند. اگر مقدار کمی امداد صورت می‌گرفت افراد زیادی می‌توانستند بهبود پیدا کنند و از آن فاجعه به سلامت عبور کنند.
رستمی با تأکید بر اینکه در این سفر دوستان خوبی را از دست دادیم و ضایعه اسفباری برای جامعه قرآنی رقم خورد، گفت: البته خوش به سعادت آنها که در آن شرایط به شهادت رسیدند، شهادت بعد از عرفات سعادت می‌خواهد که نصیب هر کسی نمی‌شود. به یاد دارم روزی که این اتفاق رخ دهد من به همراه «سعید سعیدی‌زاده» و «فؤاد مشعلی» و «امین باوی» با هم صبحانه را صرف کردیم و به سمت جمرات راه افتادیم، در ادامه مسیر جمعیت ما را از هم جدا کرد و آنها در بین جمعیت گرفتار شدند، قسمت این بود که سرنوشت برای آنها و برای من این گونه رقم بخورد.
این قاری بین‌المللی کشور بیان کرد: همواره در جلساتی که دارم در مورد شهدای منا تذکر داده می‌شود و سعی می‌شود تا با یادآوری کوتاهی حتی به اندازه یک صلوات یادشان گرامی داشته شود. این افراد پاک و با لباس احرام به شهادت رسیدند و این انتهای سعادت است. آن لحظات برای همیشه در ذهن من باقی مانده و خواهد ماند، لحظات سختی که هر ثانیه آن ساعت‌ها طول کشید.
وی در پایان با یادآوری این نکته که فاجعه منا نتیجه ناکارآمدی آل‌سعود در مدیریت حج بود، گفت: آنها می‌توانستند کارهای زیادی انجام دهند اما به عمد کاری انجام نداند. انشاءالله خداوند متعال روح بلند این شهدای گرانقدر را با اولیا و انبیا الهی محشور گرداند.
تلخی‌ها و شیرینی‌هایی که در موسم حج زنده می‌شود
مختار دهقان، قاری بین‌المللی کشور، که تلاوت زیبای او در مسابقات بین‌المللی قرآن کشور مالزی در سال‌های اخیر را به یاد داریم، از دیگر اعضای کاروان نور در سال 94 بود. جوانی خوش‌خوان که حسی تلخ و شیرین از سفر حج خود در آن سال را تجربه کرده است.
دهقان با بیان اینکه هر وقت به ماه‌های ذی‌الحجه و ذی‌القعده نزدیک می‌شویم، ارتباطات با اعضای کاروان نور در سال 94 بیشتر می‌شود، گفت: در چنین حال و هوایی بیشتر دوست دارم سراغی از اعضای کاروان سال 94 را داشته باشم تا شاید مقداری از تألمات روحی و سنگینی فضای آن سفر کاسته شود. برای من هنوز هم که هنوز است، وقتی خاطرات آن روزها یادآوری می‌شود یک حس توأمان تلخ و شیرین شکل می‌گیرد که مطمئناً کمتر کسی آن را تا کنون تجربه کرده است.
این قاری بین‌المللی با تأکید بر اینکه تمام لحظات حج شیرین است و کمتر کسی خاطره تلخی از این سفر معنوی دارد، افزود: کاروان قرآنی نور در سال 94 از این حیث متفاوت‌ترین کاروان قرآنی بوده است که حضورشان در این سفر شیرینی و تلخی‌هایی به همراه داشت.
دهقان با اشاره به اینکه برخی از اعضای کاروان تا چند سال بعد از فاجعه منا درگیر اثرات روحی و روانی آن بودند، گفت: گاهی یک سانحه ساده رانندگی تا مدت‌ها ذهن انسان را درگیر خود می‌کند، اما ما در سال 94 و در فاجعه منا تصاویر هولناکی از جان دادن آدم‌ها و کشته شدن چندین هزار نفر در یک فضای محدود دیدیم، مطمئناً اثرات دیدن این تصاویر سال‌های سال ادامه خواهد داشت. یک بار با یکی از اعضای کاروان صحبت می‌کردم، می‌گفت که هنوز هم بعد از چند سال وقتی در داخل یک جمعیت قرار می‌گیرد احساس خفی شدید به او دست می‌دهد. برای بسیاری ناگوار خواهد بود وقتی جلوی چشمانش افرادی جان خود را از دست بدهند و از دست آن فرد هیچ کاری ساخته نباشد. اعضای کاروان نور در سال 94 چنین وضعیتی داشتند.
وی بیان کرد: اعتقاد دارم مسئولان باید برای افرادی که در آن فاجعه حضور داشتند یک سری جلسات روانشناسی برگزار می‌کردند، نه تنها این کار برای بازماندگان فاجعه منا صورت نگرفت بلکه حتی سراغی از آنها و یا خانواده شهدای منا نیز گرفته نشد.
این قاری بین‌المللی با بیان اینکه صدای استغاثه‌هایی که حجاج در آن لحظات داشتند هنوز هم پس از سال‌ها در گوشم شنیده می‌شود، اظهار کرد: در آن لحظات مردم و خصوصاً هم‌وطنانی که در درون جمعیت گیر افتاده بودند برای یک جرعه آب فریاد می‌زدند و فریادهای یا صاحب الزمان(عج) و توسل به ائمه(ع) هیچ‌گاه از ذهن و حافظه حجاج آن سال پاک نخواهد شد.
این عضو کاروان قرآنی نور در سال 94 در بخش دیگری از این گفت‌وگو در مورد میزان توجه به این فاجعه در سال‌های پس از آن، بیان کرد: به اعتقاد من اگرچه زیاد به این مسئله پرداخته شد، اما حق مطلب ادا نشده است و می‌توانست بهتر در مورد آنها کار شود. به اعتقاد من در دو بُعد باید این موضوع پیگیری شود؛ یکی اینکه نباید حادثه منا به فراموشی سپرده شود. باید بر روی موضوع منا کار شود و موضوع دیگر اینکه اگر می‌خواهیم مورد غفلت واقع نشود بحث معیشت خانواده شهدای منا را بسیار بیشتر مورد توجه قرار دهیم. سال گذشته جویای احوال خانواده یکی از شهدای قرآنی منا شدم، متوجه شدم وضعیت مالی خوبی ندارند و هیچ رسیدگی‌ای هم به آنها صورت نگرفته است و این جای تأسف بسیاری دارد.
دهقان در پایان اظهار کرد: در بحث فاجعه منا علاوه بر ابعاد معنوی ماجرا، باید بُعد مادی قضیه هم مورد توجه بیشتر قرار بگیرد. ضمن اینکه در بحث تبلیغات و معرفی این شهدا باید بیشتر فعالیت داشته باشیم تا شاید از این طریق فاجعه منا دچار گذر زمان و فراموشی نشود. امیدوارم به زودی زود تولیت و مسئولیت حرمین شریفت به دست کسانی بیفتد که لیاقت آن را داشته باشند و یک فضای همدلانه در این زمینه ایجاد شود.
از آب هم مضایقه کردند کوفیان / پنهان ماندن 90 درصد واقعیات
ابراهیم فلاح تبسم چهره، از جمله قاریان ممتاز کشور است که از استان گیلان سهمیه حضور در کاروان قرآنی نور در سال 94 را به دست آورد. او اعتقاد دارد هنوز و با گذشت پنج سال از آن فاجعه بیش از 90 درصد ابعاد آن پنهان مانده و جایی گفته نشده است.
وی با اشاره به اینکه آن چیزی که بسیاری از مردم در فاجعه منا از طریق تصاویر دیدند، به اندازه یک درصد دیده‌های افرادی که آنجا حضور داشتند، نیست، گفت: هنوز واقعیات آن فاجعه بازتاب داده نشده است؛ یعنی همه مواردی که تاکنون گفته شده تنها 10 درصد از کل فاجعه است.
تبسم‌چهره با تأکید بر اینکه فاجعه منا یک حادثه عمدی با هدف از بین بردن زائران ایرانی بود و برای این ادعای خود استدلال‌های بسیاری دارم، گفت: زمانی که در اوج فاجعه بودیم، یکی از هم استانی‌ها که در تیم آشپزی بعثه بود در وسط جمعیت گرفتار شده بود و از من درخواست کمک کرد. قبل از آن ثانیه‌های آخر از جمعیت خارج شده بودم، و حتی تا آستانه مرگ هم پیش رفتم، اما خدا خواست که از آن معرکه خارج شوم. پس از خارج شدن از جمعیت، آن آشپز من را صدا زد تا کمک کند او هم از جمعیت خارج شود.
وی افزود: برای اینکه به آن شخص برسم مجبور شدم چند نفر دیگر را نجات دهم، در واقع همانجا من سنگ را بر پیشانی شیطان زدم و حج خود را به جا آوردم در صورتی که در آن شرایط می‌توانستم از کمک کردن ممانعت کنم و جان خودم را نجات دهم و بروم، اما این کار را انجام ندادم و در اوج تشنگی و خستگی نتوانستم بی‌تفاوت عبور کنم. زمانی که در حال کمک به آن فرد هم‌استانی بودم، یک لحظه سمت چپ را نگاه کردم یک چادر بزرگ در لاین دیگر دیدم که داخل آن بالغ بر 10 هزار بطری آب معدنی وجود داشت. در شرایطی که یک نصفه سیب جان چند نفر را نجات داده بود، هر بطری از آن آب معدنی‌ها می‌توانست جان چند نفر را نجات دهد. در آن لحظات به هر سختی‌ای بود دست خودم را به یک جعبه از آب معدنی‌ها رساندم، اما از بالا به شدت دستی مانع از این کار شد و آنجا بود که فهمیدم عمدی در کمک نرساندن وجود دارد.
وی افزود: همه این موارد گفته شد تا به اینجا برسم که اگر آب بین زائران گرفتار شده در جمعیت توزیع می‌شد، شاید تعداد کشته‌ها بسیار بسیار کمتر می‌شد. از ساعت 8 صبح که شروع فاجعه بود تا حدود ساعت 2 بعدازظهر هیچ امدادی برای نجات زائران انجام ندادند و پس از چند ساعت تازه وارد کار شدند. همین نشانه‌ها مشخص می‌کند که این حادثه عمدی بوده و هدف آنها هم کسی جز زائران ایرانی نبوده است.
تبسم چهره با بیان اینکه در آن شرایط به معنای کامل کلمه معنای غربت را احساس کردم، گفت: با تمام وجود در کنار کعبه و در صحرای منا این حس را تجربه کردم، این قدر احساس غربت در زائران ایرانی به وجود آمده بود که حد و اندازه نداشت و تاکنون چنین احساسی نداشته‌ام.
این قاری ممتاز کشورمان در پایان به صحبت‌های امیدوارانه مقام معظم رهبری در آن روزها نیز اشاره کرد و افزود: واقعاً باید خوشحال باشیم که چنین رهبر شجاعی داریم، تا قبل از سخنرانی مقام معظم رهبری هیچ توجهی به زائران ایرانی نمی‌شد. آن روزها احساس می‌کردم در اوج حقارت قرار داریم، مسئولان بعثه اعلام کرده بودند به هیچ وجه از هتل خارج نشویم؛ چراکه ممکن است مورد آزار و اذیت عربستانی‌ها قرار بگیریم. در آن شرایط بود که مقام معظم رهبری آن سخنرانی را انجام دادند و ورق برگشت و احترام به زائران ایرانی بسیار بیشتر شد.
وی افزود: روز بعد از آن فاجعه و در شرایطی که احساس می‌کردم هنوز هم نگاه حاکم بر زائران ایرانی همان نگاه سابق است، برای رمی جمرات به همراه چند نفر از دوستان راهی شدیم، در بین راه متوجه بسته شدن مسیر شدیم، از مأموران خواستیم تا مسیر را باز کنند و در کمال تعجب با احترام برای ما مانع را باز کردند و آن لحظه بود که متوجه نفوذ سخنرانی مقام معظم رهبری شدم و خدا را شکر کردم که چنین رهبری داریم.
به حاشیه رفتن اصل فاجعه منا
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدمهدی رجبی از معدود حافظان کل قرآن کریم حاضر در کاروان قرآنی نور در سال 1394 بود. رجبی اعتقاد دارد در بحبوحه فاجعه منا به خوبی مورد پرداخت رسانه‌ای و کارشناسی قرار گرفت، اما بعدها اصل ماجرا به فراموشی سپرده شد. نکته‌ای که در مورد فاجعه منا وجود دارد این است که سرنوشت اصل پیگیری این ماجرا مشخص نشد و اعلام نشد که چه شد؟ آیا مقصر دولت سعودی بود که کوتاهی کرد یا نه مقصر زائران بودند؟ اینکه کی مقصر بود و باید تاوان بدهد و عذرخواهی کند، مورد پیگیری قرار نگرفت.
رجبی با اشاره به اینکه مسئله شهدای قرآنی منا جای کار بیشتری داشت، افزود: هر کدام از شهدای قرآنی فاجعه منا برای خود جایگاهی داشتند؛ برای مثال الان مردم بعد از فاجعه منا چقدر آقای امین باوی که جزء گروه تواشیح باقرالعلوم(ع) بود و یا دیگر شهدای قرانی آن فاجعه را می‌شناسند. بنابراین به اعتقاد من حداقل جا دارد در ایام حج آن هم در شرایطی که این فریضه الهی تعطیل شده است، یادی و یادمانی از آنها وجود داشته باشد. حقیقتاً شهدای قرآنی آن فاجعه شخصیت‌های کمی نبودند و زندگی قرآنی آنها می‌توانست بسیار بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.
این حافظ کل قرآن تصریح کرد: همچنان وقتی به آن فاجعه نگاه می‌کنم و فضایی که در آن بودم را مورد بررسی قرار می‌دهم چیزی جز ناکارآمدی و سوءتدبیر دولت سعودی به ذهنم نمی‌رسد، آنها می‌توانستند کارهای زیادی انجام دهند که ندادند. دولت سعودی با کمترین کارها می‌توانست کمک‌های بسیار بزرگی به عمل بیاورد. می‌توانستند با یک آب‌پاشی ساده در مسیر حجاج و کارهای کوچک‌تری از این دست کشته شده‌ها را به یک سوم تقلیل بدهد.
وی در پایان بیان کرد: به اعتقاد من حرف‌های زیادی در مورد اینکه دولت سعودی مقصر است زده شده است، اما باید در بعد بین‌المللی مورد بررسی قرار بگیرد. طرف مقابل ما هنوز قبول نکرده است که مقصر است. اعتقاد دارم بر روی بعد بین‌المللی این ماجرا باید بسیار کار شود. باید مقصر بودن اینها را مشخص کنیم و اینکه صلاحیت و لیاقت ندارند، مانور بدهیم به این ابعاد کمتر پرداخته شده است. از این طریق می‌توان بی‌کفایتی آنها را اثبات کرد. از خبرگزاری ایکنا ممنونم که بعد از سال‌ها باز هم نسبت به این ماجرا اهتمام دارد.
گزارش از تیمور کاکایی
انتهای پیام
