ایکنا گزارش می‌دهد؛
گردشگری؛ گروگان اقتصاد و سلامت / موافقان و مخالفان سفر در دوران کرونا
کرونا همانطور که نفس‌های بسیاری از شهروندان را بر تخت‌های مراکز درمانی به شماره انداخته است، موجب شده تا تن نحیف گردشگری کشور را نیمه‌جان کند. با این حال وزارت گردشگری برنامه‌هایی را برای راه‌اندازی سفرها در نظر گرفته که ظاهراً به دور از نظرات کارشناسان هر دو حوزه گردشگری و سلامت است.
۲۷ سپتامبر روز جهانی گردشگری یا جهانگردی در حالی فرارسیده است که همزمان با شیوع کرونا در جهان، حال این صنعت در مقایسه با دیگر صنایع بسیار وخیم است.براساس اعلام سازمان جهانی گردشگری، بیش از ۶۵ درصد سفرها در بسیاری از کشور‌های گردشگرپذیر، کاهش محسوسی پیدا کرده و مرز‌های زمینی، هوایی و دریایی به روی بسیاری از مسافران بسته شده است. بسیاری از فعالان این حوزه بیکار شده و گذران زندگی آنان به دشواری گراییده است. با این حال وضعیت بیماری کرونا و سرانجام این ویروس کوچک، اما ویرانگر هنوز مشخص نیست. به همین دلیل بسیاری از کارشناسان در کشور‌های مختلف به فکر چاره‌ای برای نجات این صنعت هستند.
بر اساس گفته‌های، ولی تیموری، معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، برآورد میزان خسارت بخش گردشگری تا نیمه اول مردادماه، ۱۲ هزار میلیارد تومان است که بخشی از آن خسارت و بخشی دیگر برآورد عدم درآمد است. اشتغال رسمی ایران در حوزه سفر و گردشگری طبق اعلام شورای جهانی سفر، یک میلیون و ۳۵۰ هزار نفر در سال ۲۰۱۹ است، در حالی که دوسوم فعالان این حوزه در ایران بیکار شده‌اند.
اگرچه گردشگری ایران تا پیش از ویروس کرونا، وضعیت چندان راضی‌کننده‌ای نداشت و عملاً در یک نیمه بحران به سر می‌برد و کرونا آن را تشدید کرد. با این حال هر از گاهی برنامه‌هایی از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای رونق صنعتی که نفس‌های آن را بیماری کرونا به شمارش انداخته است، ارائه می‌شود، برنامه‌هایی که به نظر نمی‌رسد کارشناسی شده باشد. در همین حال فعالان و کارشناسان دانشگاهی حوزه گردشگری نیز نظرات خود را در این رابطه ارائه دادند که عمدتاً ناظر به حفظ ظرفیتهای موجود و زیرساخت‌های گردشگری و پیشگیری از زیان بیشتر این حوزه است.
اعتمادسازی در وضعیت بیماری
رحیم یعقوب‌زاده، عضو هیئت علمی جهاددانشگاهی، در رابطه با بهبود وضعیت گردشگری در وضعیت کرونا به خبرنگار ایکنا، گفت: چندین راهکار برای بهبود این وضعیت وجود دارد، نخست اینکه پروتکل‌های بهداشتی در اماکن گردشگری، اقامتگاه‌ها و صنعت حمل و نقل چنان رعایت شود که اعتماد عموم جلب شود. در این رابطه نکته‌ای که وجود دارد، این است که وسایل حمل و نقل به ویژه اتوبوس‌ها به شکل سابق ظرفیت خود را نخواهند داشت، لذا این امر باعث می‌شود که قیمت‌ها افزایش یابد که به نوبه خود تأثیر منفی خواهد داشت.
وی با تأکید بر اینکه یکی از اقدامات دولت می‌تواند ارائه تسهیلات در قالب وام‌های کمبهره باشد، تصریح کرد: چیزی که اعلام کرده‌اند این است که برای هر فرد در حوزه گردشگری بین ۱۲ تا ۱۶ میلیون تومان تخصیص یابد. این مقدار تسهیلات به هیچ عنوان پاسخگوی فعالان گردشگری نیست، بلکه صرفاً مرهمی بر زخم‌های آنان است.
رئیس مرکز گردشگری علمی ـ فرهنگی دانشجویان ایران با اشاره به اینکه برخی از کشور‌ها از جمله ترکیه به مجموعه‌های گردشگری کمک‌های بلاعوض کرده‌اند، اظهار کرد: علاوه بر کمک‌های بلاعوض، وام‌های کمبهره نیم‌درصدی تا چهاردرصدی به این مجموعه‌ها داده شده، اما در ایران این وام با بهره ۱۲درصدی تعیین شده است. در هر صورت این تسهیلات باید در عمل داده شود؛ چرا که هنوز در حد حرف بوده و عملاً مبلغی پرداخت نشده است. اقدام دیگر این است یک وام بدون بهره برای سفر مردم اختصاص داده شود؛ چیزی مانند سفرکارت در اختیار آن‌ها بگذارند و این کارت اعتباری فقط برای اقامتگاه‌ها و یا خرید بلیط و .. قابل استفاده باشد. در بسیاری از کشور‌ها این راهکار را در نظر گرفته‌اند.
رئیس مرکز گردشگری علمی ـ فرهنگی دانشجویان ایران با اشاره به اینکه برخی از کشور‌ها از جمله ترکیه به مجموعه‌های گردشگری کمک‌های بلاعوض کرده‌اند، اظهار کرد: علاوه بر کمک‌های بلاعوض، وام‌های کمبهره نیم‌درصدی تا چهاردرصدی به این مجموعه‌ها داده شده، اما در ایران این وام با بهره ۱۲درصدی تعیین شده است. در هر صورت این تسهیلات باید در عمل داده شود؛ چرا که هنوز در حد حرف بوده و عملاً مبلغی پرداخت نشده است. اقدام دیگر این است یک وام بدون بهره برای سفر مردم اختصاص داده شود؛ چیزی مانند سفرکارت در اختیار آن‌ها بگذارند و این کارت اعتباری فقط برای اقامتگاه‌ها و یا خرید بلیط و .. قابل استفاده باشد. در بسیاری از کشور‌ها این راهکار را در نظر گرفته‌اند.
یعقوب‌زاده یادآور شد: در این زمینه نباید مغرورانه عمل کنیم؛ باید از تجربیات کشور‌هایی مانند ترکیه و فرانسه نیز استفاده کنیم و اقدامات موفق آن‌ها را به کار گیریم. با این اقدامات ممکن است که شرایط گردشگری طی دو سال آینده به وضعیت سال ۲۰۱۹ بازنگردد؛ بنابر این از جهت گردشگری خارجی نمی‌توانیم، امیدوار باشیم، اما حوزه گردشگری داخلی را، که ۱۸ تا ۲۰ برابر گردشگری بین‌المللی است، باید تقویت کرد تا اجزای آن تضعیف و دچار تعطیلی و رکود نشود.
اطمینان‌سازی شود
محمدرضا اکبری، مدیرکل سابق دفتر مطالعات آموزش گردشگری، با اشاره به خسارت‌های کرونا بر گردشگری کشور، به خبرنگار ایکنا گفت: پیش از هر جبران خسارتی باید برآورد علمی و درستی از میران خسارت داشت. اعداد مختلفی در مورد این خسارت‌ها اعلام می‌شود، این رقم‌ها تقریبی است و اینکه چه میزان خسارت به اقتصاد گردشگری وارد شده به لحاظ علمی محاسبه نشده است.
این کارشناس گردشگری افزود: بخش خصوصی برای جبران این خسارت‌ها باید برنامه‌ریزی کند و از دولت و مسئولان بخش دولتی برای کمک به این حوزه انتظار چندانی نداشته باشند. کمکی هم از جانب دولت به این بخش نشده است. برنامه خاصی هم برای جبران این خسارت‌ها وجود ندارد. کسب و کار بخش خصوصی در این بحران را فقط فعالان این بخش با تشکیل زنجیره تأمین می‌توانند نجات دهند. در دیگر کشور‌ها برنامه‌ریزی برای راه‌اندازی کسب و کار‌ها بر مبنای زندگی با کروناست.
این استاد دانشگاه بیان کرد: بسیاری از کشور‌ها بر مبنای اعتمادسازی گردشگری خود را راه‌اندازی کرده‌اند. باید سطح اطمینان افرادی که از خدمات گردشگری استفاده می‌کنند، ارتقا داد. این اطمینان‌سازی نیاز به برنامه‌ریزی و مانور اعتمادسازی دارد؛ به گردشگر‌های ورودی و حتی هموطنان خود نشان دهیم، تمام پروتکل‌های بهداشتی در حال اجراست.
اکبری افزود: مطلع شدم که بخش خصوصی، تور آشناسازی گذاشته بود؛ این نوع تور که تعدادی خبرنگار و فعال گردشگری را به استانی ببریم و بگوییم، چون این‌ها توانسته‌اند، مسافرت بروند، سایر افراد هم می‌توانند به سفر بروند، برای شرایط عادی مناسب است، لذا هیچ سنخیتی با دوره بحران ندارد. در زمان بحران و پس از آن تنها باید تور اعتمادسازی برگزار کرد.
وی با اشاره به لزوم ارائه تسهیلات کمبهره به فعالان صنعت گردشگری، یادآور شد: دولت باید بخشودگی مالیات را در این صنعت وارد کنند و کمک کنند تا زنجیره تأمین شکل گیرد. در برگزاری تور‌های اعتمادسازی به بخش خصوصی کمک کنند. این‌ها می‌تواند به رونق دوباره صنعت گردشگری در زمانی که بحران وجود دارد، کمک کند.
این استاد دانشگاه بیان کرد: بسیاری از کشور‌ها بر مبنای اعتمادسازی گردشگری خود را راه‌اندازی کرده‌اند. باید سطح اطمینان افرادی که از خدمات گردشگری استفاده می‌کنند، ارتقا داد. این اطمینان‌سازی نیاز به برنامه‌ریزی و مانور اعتمادسازی دارد؛ به گردشگر‌های ورودی و حتی هموطنان خود نشان دهیم، تمام پروتکل‌های بهداشتی در حال اجراست.
اکبری افزود: مطلع شدم که بخش خصوصی، تور آشناسازی گذاشته بود؛ این نوع تور که تعدادی خبرنگار و فعال گردشگری را به استانی ببریم و بگوییم، چون این‌ها توانسته‌اند، مسافرت بروند، سایر افراد هم می‌توانند به سفر بروند، برای شرایط عادی مناسب است، لذا هیچ سنخیتی با دوره بحران ندارد. در زمان بحران و پس از آن تنها باید تور اعتمادسازی برگزار کرد.
وی با اشاره به لزوم ارائه تسهیلات کمبهره به فعالان صنعت گردشگری، یادآور شد: دولت باید بخشودگی مالیات را در این صنعت وارد کنند و کمک کنند تا زنجیره تأمین شکل گیرد. در برگزاری تور‌های اعتمادسازی به بخش خصوصی کمک کنند. این‌ها می‌تواند به رونق دوباره صنعت گردشگری در زمانی که بحران وجود دارد، کمک کند.
لزوم مدیریت سفر و برنامه‌ریزی برای آن
مهدیه شهرابی‌فراهانی، عضو هیئت علمی دانشگاه علم و فرهنگ، نیز به خبرنگار ایکنا، گفت: در این بحران، نیاز به یک برنامه کوتاه‌مدت و بلند‌مدت داریم، چراکه این بحران هنوز وضعیت مشخصی ندارد. شش ماه از شیوع کرونا می‌گذرد؛ در این شرایط، سبک زندگی جدیدی مطرح شده است. بسیاری از افراد این سبک زندگی را پذیرفته‌اند و آن را به یک رفتار روزانه تبدیل کرده‌اند. وقتی چنین رفتار روزانه‌ای پذیرفته شده است به راحتی می‌توان برای گردشگری نیز برنامه‌ریزی کرد. در این شرایط نیز اتفاقات مثبتی رخ داده است، مثلاً در حال حاضر یک سری هتل‌ها صرفاً ۳۰ درصد ظرفیت خود را به مسافران اختصاص داده‌اند.
وی افزود: می‌توان یک سری بسته‌ها را برای خانواده‌ها و سازمان‌ها تعریف و سفر‌هایی را با رعایت همه پروتکل‌های بهداشتی تدوین کرد. به این ترتیب به مرور موتور گردشگری را روشن می‌کنیم و فشار‌های درونی افراد که در اثر عدم گردش یا خانه‌نشینی به وجود آمده است، نیز کاهش پیدا می‌کند و چنانچه کرونا تمام شود با سیل سفر‌هایی که منجر به رفتار‌های تخریبی می‌شود، مواجه نخواهیم شد. دولت‌ها خود باید برای جابه‌جایی افراد و سفرها برنامه‌ریزی کنند تا هم به گردشگری کمک کنند و هم روحیه نشاط را به جامعه بازگردانند.
شهرابی فراهانی یادآور می‌شود: در حال حاضر که گردشگری ورودی به کشور نداریم، باید برای گردشگری داخلی برنامه‌ریزی کرد، به محض اینکه وضعیت بیماری مشخص یا روند کاهشی شود با سیلی از سفر مواجه می‌شویم که اگر برنامه‌ریزی برای آن صورت نگیرد، می‌تواند آسیب‌زا شود.
سفر سالم از نظر وزارت گردشگری
در سخنان کارشناسان یاد شده آنچه بیش از همه برجسته است، لزوم برنامه‌ریزی برای مدیریت سفر و اطمینان‌سازی گردشگران به عدم ابتلا به بیماری در صورت سفر است. این موضوع چندی قبل در سخنان علی‌اصغر مونسان، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، بازتاب یافت، اما به شدت با بازخورد منفی از سوی کارشناسان بهداشتی کشور مواجه شد.
مونسان اول شهریورماه امسال در جلسه شورای معاونان خود گفت: در سطح ملی به کرات این موضوع مطرح است که سفر موجب تشدید کرونا می‌شود، در صورتی که عدم رعایت فاصله اجتماعی، ازدحام و عدم استفاده از ماسک عامل اصلی شیوع است و سفر کمترین تأثیر را دارد.
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در روزهای بعد به شدت از سخنان خود عقب‌نشینی و بر انعکاس نادرست سخنانش تأکید کرد. با این حال وی در اظهارات جدیدی بیان کرد: در سفر‌هایی که خارج از حوزه گردشگری انجام می‌شود، یعنی به صورت تور نیست، احتمال گسترش بیماری کرونا و انتقال این ویروس وجود دارد، همین مسئله باعث شده تا وزارت بهداشت از مردم درخواست کند، سفر نروند. به طور حتم سلامت مردم در درجه اهمیت اول است و ما حتماً با هماهنگی کامل آنچه را که وزارت بهداشت تصمیم می‌گیرد، اجرا می‌کنیم.
روز گذشته نیز، ولی تیموری با تأکید بر اینکه ستاد کرونا، محدودیتی برای سفر قائل نشده است، گفت: اختیارات برای مدیریت سفر به استان‌ها واگذار شد و استان‌ها تصمیم گرفتند، سفرهای خارج از ضوابط بهداشتی و پروتکل‌ها برگزار نشود. هر سفری که از سوی دفاتر خدمات مسافرتی برنامه‌ریزی شود و در مراکز اقامتی مورد تأیید وزارت میراث باشد، هیچ مشکلی ندارد. اگر نتوانیم صنعت گردشگری را بازگشایی کنیم با مشکلات اقتصادی جدی مواجه خواهیم شد.
هر سفری از نظر وزارت بهداشت خطرناک است
سخنان مدیران وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در رابطه با سفرهای برنامه‌ریزی و مدیریت شده در حالی ابراز می‌شود که نظر وزارت بهداشت در این رابطه متفاوت است. محسن فرهادی، معاون مرکز بهداشت محیط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در گفت‌وگو با ایکنا، ضمن تأیید این موضوع که ستاد ملی کرونا محدودیتی برای سفر قائل نشده است، گفت: علی‌رغم این موضوع نظر وزارت بهداشت این است که برای سفر باید محدودیت قائل شد. نظر وزارت میراث فرهنگی و گردشگری برخلاف نظر وزارت بهداشت است و تأکید بر انجام سفر است. ستاد ملی کرونا مجوزی برای سفر نداده و البته محدودیتی هم بر سر راه آن نگذاشته است.
فرهادی تأکید کرد: از نظر وزارت بهداشت سفر بیشتر، یعنی آلودگی و تماس بیشتر و این موضوع بیماری کرونا را افزایش می‌دهد. توصیه وزارت بهداشت همچنان این است که سفر انجام نشود.
این مدیر ارشد وزارت بهداشت در رابطه با این موضوع که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بر انجام سفرهای مدیریت شده از سوی آژانس‌های مسافرتی تأکید دارد و مسافرت‌های شخصی را نهی می‌کند، تصریح کرد: طبیعتاً بین سفری که تور گردشگری برنامه‌ریزی می‌کند و به وسیله اتوبوس که در آن اجتماع وجود دارد، انجام می‌شود با سفری که با اتومبیل شخصی انجام می‌شود و اعضای یک خانواده در آن هستند، ارجحیت با اتومبیل شخصی است. با این حال هیچ یک از این دو سفر اطمینان کامل در آن وجود ندارد.
این مدیر ارشد وزارت بهداشت در رابطه با این موضوع که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بر انجام سفرهای مدیریت شده از سوی آژانس‌های مسافرتی تأکید دارد و مسافرت‌های شخصی را نهی می‌کند، تصریح کرد: طبیعتاً بین سفری که تور گردشگری برنامه‌ریزی می‌کند و به وسیله اتوبوس که در آن اجتماع وجود دارد، انجام می‌شود با سفری که با اتومبیل شخصی انجام می‌شود و اعضای یک خانواده در آن هستند، ارجحیت با اتومبیل شخصی است. با این حال هیچ یک از این دو سفر اطمینان کامل در آن وجود ندارد.
اصرار بر سفر
در همین حال ولی تیموری، در رابطه با نگرانی‌های وزارت بهداشت به ایکنا گفت: هیچ تضادی بین وزارت بهداشت و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی وجود ندارد هر دو عضو ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا هستیم و تصمیمی که گرفته می‌شود با هماهنگی یکدیگر بوده و به صورت مشترک اخذ می‌شود. از ابتدای سال برای سفر‌هایی برنامه‌ریزی شده به ویژه سفر‌هایی که پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند.
تیموری ادامه داد: ما و وزارت بهداشت، سفر‌هایی را که انبوه و بی‌برنامه بوده و نظارتی بر آن‌ها وجود ندارد، مطمئن نمی‌دانیم، اما سفر‌هایی که با مسئولیت بخش خصوصی مانند دفاتر خدمات مسافرتی برنامه‌ریزی می‌شود و در مراکز اقامتی تفریحی مجوز دارد، خدمات پذیرایی به مسافران ارائه می‌شوند، مورد تأیید ما هستند، چرا که به این‌ها پروتکل‌های بهداشتی، ابلاغ شده و آموزش‌های لازم به آن‌ها داده شده است.
معاون گردشگری وزارت میراث در رابطه با ارجحیت وسایل نقلیه سفر نیز اظهار کرد: اگر سفرها در قالب تور‌های برنامه‌ریزی شده باشند؛ در پروتکل آن‌ها آمده است که اگر مثلا یک ون ظرفیت ۱۰ مسافر دارد، الان با توجه به پروتکل‌ها باید برای ۵ مسافر برنامه‌ریزی شود، بنابر این این نگرانی‌ها در این رابطه نیز منتفی است.
از سوی دیگر علی‌اصغر مونسان، میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز در پاسخ به ایکنا، در رابطه با مخالفت وزارت بهداشت با سفرهای غیرضروری گفت: در هر صورت سفر در دنیا حدود ۶۵ درصد کاهش پیدا کرده، چراکه سلامت مردم در اولویت است، آنچه که ستاد ملی تصویب می‌کند همه موظف به اجرای آن هستند و ما هم آن را اجرا می‌کنیم البته برنامه‌ها و دستورالعمل‌های خوبی را با همکاری وزارت بهداشت تدوین کرده و در حال اجرای آن هستیم.
وزیر میراث فرهنگی بیان کرد: در حال حاضر به جز آب‌درمانی‌ها خوشبختانه هیچ بخشی از گردشگری کشور تعطیل نیست. اما وزارت بهداشت سفر را توصیه نمی‌کند و ما هم به توصیه آن‌ها احترام می‌گذاریم. آنچه ستاد ملی کرونا تصمیم می‌گیرد، باید اجرا شود ما نیز موظف به اجرای آن هستیم.
آنچه در گفته‌های مسئولان وزارت‌خانه‌های میراث فرهنگی و بهداشت برجسته است یک تضاد مشخص بین اقتصاد گردشگری و سلامت عمومی جامعه در شرایط کرونایی است و این نکته را یادآور می‌شود که اساساً برنامه‌ریزی‌های لازم برای به حرکت درآوردن چرخ‌های کم‌باد گردشگری صورت نگرفته است. آنچه از سوی وزارت میراث فرهنگی برای مدیریت سفر اعلام شده، اساسا تصمیمی یک‌طرفه و بدون بهره‌گیری از نظرات کارشناسان هر دو حوزه گردشگری و سلامت است و این موضوع نه می‌تواند گردشگری اطمینان بخش و مدیریت شده را حاصل آورد و نه اینکه سلامت مردم را در این شرایط کرونایی حفظ کند و یا گردشگری را فدای سلامت مردم می‌کند یا اینکه مردم را در این راه قربانی می‌کند.
انتهای پیام
