تحقق جامعه پیشرو عالی‌ترین مطالبه قرآن از مؤمنان است
رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها اظهار کرد: مطالبه قرآن از مؤمنان یک جامعه پیشرو در عالی‌ترین سطح است؛ جامعه‌ای که اهداف عالی برای خود تعریف و بر اساس آن حرکت می‌کند. قرآن می‌فرماید که وظیفه شما مجاهدت است تا عالم برای خدا به حرکت دربیاید. قطعاً چنین هدف بلندی بدون استقامت و شکیبایی در مقابل ناملایمات محقق نخواهد شد.
به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست «نیاز امروز جامعه اسلامی به قرآن کریم» با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی رستمی، رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، شب گذشته، ۱۲ اردیبهشت، برگزار شد. در ادامه متن سخنان وی را می‌خوانید:
در ایام عزای امیرالمومنین(ع) و سوگ شهادت آن حضرت و در ماه پربرکت رمضان و لیالی پرفضیلت قدر، که یک شب آن را سپری کردیم و دو شب دیگر را در پیش داریم، فرصتی برای یک عمر اوج گرفتن و بهره بردن به وسعت ۸۰ سال یا هزار ماه پیش روی ماست و امیدواریم که خداوند بهترین تغییرات را به جامعه ما، امت اسلام و همه مؤمنین عطا کند. لازم است از برگزارکنندگان این محفل ارزشمند قرآنی در دانشگاه تربیت مدرس تشکر کنم.
چون موضوع صحبت بنده آموزه‌های قرآنی برای جامعه امروز است، از فرمایش امیرالمؤمنین(ع) در توجه به قرآن بهره می‌گیرم. آن حضرت در وصیت‌نامه خود که در چنین ایامی نگاشته شده است تعابیری دارند و مهمترین موضوعات را به فرزندان گرانقدر خود و خانواده‌شان و ما عرضه کرده‌اند. ایشان در این وصیت‌نامه فرموده‌اند که علاوه بر شما دو نفر هر کسی این وصیت‌نامه به او رسید از آن بهره ببرد. امیرالمؤمنین(ع) بر موضوع قرآن تأکید بسیاری دارند و می‌گویند شما را سفارش می‌کنم که خدا را در نظر بگیرید و مبادا کسی در عمل به قرآن از شما پیشی بگیرد. این امر نوعی توجه دادن به قرآن با هشدار و انذار است تا کسانی که مؤمن به قرآن هستند در توجه به قرآن از دیگران پیشی بگیرند.
در عبارات و فرمایشات دیگر آن حضرت نیز این توصیه به قرآن منعکس شده است. ایشان می‌فرمایند: «تَعَلَّمُوا کتابَ اللّه تبارکَ وتعالی؛ فإنّهُ أحسَنُ الحَدیثِ وأبلَغُ المَوعِظَةِ، وتَفَقَّهُوا فیه فإنّهُ رَبیعُ القُلوبِ، واستَشفُوا بنُورِهِ فإنّه شِفاءٌ لِما فی الصُّدورِ، وأحسِنُوا تِلاوَتَهُ فإنّهُ أحسَنُ القَصصِ»؛ قرآن بیاموزید و در آن تفکر کنید، چراکه بهترین سخن بر اساس خود آیات قرآن است و در آن تأمل و دانش عمیق کسب کنید، چراکه قرآن بهار دلهاست و با نور آن به دنبال شفا دادن بیماری‌ها باشید و تمام دردها را شفا می‌دهد و آن را زیبا تلاوت کنید، زیرا سودمندترین سخنان است و بدانید انسان دانشمندی که به دانش خود عمل نمی‌کند مانند نادان سرگشته و حیرانی است که هرگز از جهل خود بیدار نمی شود و نجات پیدا نمی‌کند و حسرت برای او قطعی‌تر و نزد خدای متعال بیشتر مورد ملامت است.
در خطبه ۱۹۸ نهج البلاغه هم ۴۲ ویژگی برای قرآن برمی‌شمارد که طبیعتاً فرصت نیست بنده به همه سخنان زیبای امیرالمؤمنین(ع) بپردازم، اما برخی از آنها عبارت‌‌اند از: هدایتگری قرآن، فرقان بودن، جداکننده حق از باطل، رهروان آن هرگز گمراه نمی‌شوند، طرفدارانش هیچ وقت تنها نمی‌مانند و خصوصیت عزت‌بخشی به کسانی که سرسپرده قرآن هستند و قرآن را به عنوان راهنمای خود انتخاب می‌کنند.
ما در قرآن کریم تعبیری داریم که در روز قیامت پیامبر اسلام از قوم خود شکایت می‌کند و می‌گوید که پروردگارا این مردم من، قرآن را تنها و یکه رها کردند و با قرآن همراهی نداشتند و هجران بین آنها و قرآن اتفاق افتاد و نیز توصیه‌های فراوانی درباره جامعیت و پاسخگویی قرآن وجود دارد؛ از جمله اینکه قرآن مربوط به زمان خاص و مدت محدودی نیست و به تعبیر امام صادق(ع) با گذشت زمان محدود نخواهد شد و همه انسانها نیازمند بهره بردن از این معارف نورانی هستند که کلام زیبای خداوند در الفاظ و تعابیر آن به رساترین و بلیغ‌ترین شکل ممکن بیان شده است تا عذری برای هیچ انسانی در زمینه توجه به قرآن باقی نماند.
قرآنی که شفای همه دردهاست باید امروز در جامعه ما مورد توجه بیشتری قرار گرفته و بازگشت مجددی به قرآن داشته باشیم. اگر آسیب‌هایی را که در جامعه ما وجود دارد مورد تأمل قرار داده و نسبت بین خودمان و جامعه و رفتارهایی را که در جامعه حاکم است با نسبتی که قرآن از جامعه انسانی و اهل ایمان ترسیم کرده بسنجیم و فاصله را ببینیم و نیز شفابخش بودن قرآن و رحمت مطلق بودن آن را مد نظر قرار دهیم بسیاری از دردهای جامعه ما برطرف خواهد شد.
اگر جامعه در قرآن تأمل کند، به اهمیت توجه و رجوع به قرآن و مطالبه برای شفا یافتن از آن پی خواهد برد. همه از آسیب‌های اجتماعی مطلع هستید؛ از جمله حاشیه‌نشینی، اعتیاد و برخی ناهنجاری‌های دیگر. اگر این آسیب‌ها را به خوبی ریشه‌‌یابی کنیم و به دنبال عوامل رواج آن در جامعه باشیم و عوامل ایجادکننده و شتاب‌دهنده را پیدا کنیم، بسیاری از تخلفات و ناهنجاری‌های اجتماعی و گرفتاری‌های انسانها با هدایتگری قرآن قابل رفع است.
همچنین مواردی همانند حرص، طمع، تکبر و دوری از قناعت آسیب‌هایی را به فرد و اجتماع می‌زند و از مسیر هنجارهای خود جدا می‌کند. قرآن در زمینه مسائل اجتماعی راهگشاست. چند صد مورد «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا» در قرآن وجود دارد که انسان را از رفتارهایی منع می‌کند که منجر به کاهش همبستگی اجتماعی می‌شود؛ از جمله در سوره حجرات به محور جامعه، همان ولایت الهی یا پیامبر یا اولوالامر تأکید شده است.
قرآن کریم خواهان جامعه همبسته و هم‌افزا و مقاوم در برابر آسیب‌هاست و امروز با وجود همه‌گیری کرونا در دنیا، برخی مفاهیم برای ما ملموس‌تر شده است. اگر انسانها به دنبال خودخواهی و منفعت‌طلبی‌های شخصی باشند، برخی از نیازها هرگز برطرف نمی‌شود. اگر کادر درمان حاضر به خدمت‌رسانی نباشد و اگر بخش‌های دیگر که نیازهای ضروری انسان را برطرف می‌کنند به خاطر ترس از ابتلا به کرونا حاضر به خدمت‌رسانی نباشند، بحران‌های زیادی جامعه را فراخواهد گرفت. پس جامعه بسیج شده که افراد بیشتری مبتلا نشوند. لذا باید شفای بسیاری از بیماری‌ها را در توجه به قرآن یافت.
در ۶۳ سوره انفال آمده است: «وَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ ۚ لَوْ أَنْفَقْتَ مَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا مَا أَلَّفْتَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ أَلَّفَ بَيْنَهُمْ ۚ إِنَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ؛ و الفت داد دلهای مؤمنان را، دلهایی که اگر تو با تمام ثروت روی زمین می‌خواستی میان آنها الفت دهی نتوانستی، لیکن خدا تألیف قلوب آنها کرد که او مقتدر و داناست». در قرآن تأکید شده که الفت و همدلی انسان‌های مؤمن همانند یک نعمت است و این الفت از سوی خداوند ایجاد شده و چه‌بسا اگر همه ثروت‌های جهان را برای ایجاد الفت استفاده می‌کردیم، به این راحتی ایجاد نمی‌شد، چراکه به دلیل وجود محدودیت‌ها، گاهی تنازع میان انسانها اتفاق می‌افتد اما وجود مهربان و الهی و محتوای ارزشمند و معنوی قرآن باعث ایجاد الفت در جامعه مؤمنین می‌شود و خداوند نیز می‌فرماید که من الفت را در میان انسانها به وجود آوردم.
خداوند در آیه ۱۷۷ سوره بقره فرموده است: «لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَٰكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ وَآتَى الْمَالَ عَلَىٰ حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَالسَّائِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا ۖ وَالصَّابِرِينَ فِي الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِينَ الْبَأْسِ ۗ أُولَٰئِكَ الَّذِينَ صَدَقُوا ۖ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ؛ نیکوکاری آن نیست که روی به جانب مشرق یا مغرب کنید (چه این چیز بی‌اثری است) لیکن نیکوکاری آن است که کسی به خدای عالم و روز قیامت و فرشتگان و کتاب آسمانی و پیغمبران ایمان آرد و دارایی خود را در راه دوستی خدا به خویشان و یتیمان و فقیران و در راه ماندگان و گدایان بدهد و در آزاد کردن بندگان صرف کند و نماز به پا دارد و زکات مال (به مستحق) بدهد و نیز نیکوکاران آنانند که با هر که عهد بسته‌اند به موقع وفا کنند و در حال تنگدستی و سختی و هنگام کارزار صبور و شکیبا باشند. (کسانی که بدین اوصاف آراسته‌اند) آنها راستگویان و پرهیزکارانند.»
برخی ممکن است با یک ترجمه از عمل صالح، آن را به شکلی خاص تلقی کنند، اما قرآن کریم می‌فرماید که با سر تکان دادن به سمت شرق و غرب، عبادت و نیکوکاری محقق نمی‌شود. منظور از نیکوکاری قرآنی چیست؟ نیکوکاری واقعی در ایمان به خدا، روز قیامت، فرشتگان و کتاب الهی و پیامبر(ص) اتفاق می‌افتد. اولین گام در نیکوکاری، درستی در اعتقاد و اصلاح جهت‌گیری درونی است. اگر خدای ناکرده جهت انسان اصلاح نشده باشد، رفتارهایی رخ می‌دهد که منجر به خیر و صلاح جامعه نمی‌شود اگر کار انسان برای خدا نباشد و اغراض مادی در پی آن باشد، سبب رشد انسان نمی‌شود، بلکه مانع و بازدارنده است. لذا نیازمند خودسازی درونی هستیم.
انسان باید دست گشاده‌ای برای خدمت به نیازمندان داشته باشد. همچنین نشانه جامعه ایمانی بر پا داشتن نماز است. انسانی که اقامه نماز می‌کند شعار اصلی اسلام را در جامعه احیا می‌کند و چنین جامعه‌ای اهل شکیبایی است. در واقع صبر در گرفتاری و ابتلائات یکی از ویژگی‌های جامعه مؤمن از منظر قرآن است. قرآن می‌فرماید که انسانها در سختی و رنج آفریده شدند. بنابراین این دنیا سرای تلاش و مجاهدت برای رسیدن به وضعیت بهتر است. آنچه به انسان ارزش می‌دهد این است که آیا در مسیر درست و حق قرار دارد؟ ماه رمضان را در گرسنگی و تشنگی و با انجام فعالیت‌های روزانه سپری می‌کنید.
حال چرا این رنج را بر خودمان هموار می‌کنیم؟ علتش این است که آن را یک تکلیف و مأموریت و واجب الهی می‌دانیم. ما برای اطاعت از خداوند و جلب رضایت او و نشان دادن تبعیت خودمان، گرسنگی و تشنگی را از اذان صبح تا اذان غروب بر خودمان هموار می‌کنیم، چراکه می‌خواهیم مأموریتی را که خداوند متعال برای ما در نظر گرفته است به درستی انجام دهیم و در محضر خدای متعال برای انجام این مأموریت سربلند باشیم.
خداوند انسان را صابر و شاکر می‌خواهد؛ یعنی در مقابل نعمت‌هایی که به او عطا کرده شکرگزار باشد و در مقابل محدودیت‌هایی که به او تحمیل شده است صبر داشته باشد. یکی از مطالبات جدی و بنیادین قرآن از جامعه ایمانی صبر در برابر مشکلات است، زیرا بسیاری از مشکلات روانی را کاهش خواهد داد. در واقع موانع جامعه به غیر از صبر و شکیبایی قابل برطرف شدن نیست، وگرنه جامعه در اولین برخورد با مشکلات متوقف خواهد شد.
همچنین خداوند متعال در آیات 63 تا 76 سوره مبارکه قرآن به برخی از خصوصیات مؤمنین اشاره می‌کند و می‌فرماید مؤمنان باری بر دوش جامعه نیستند و موقعی که سخنی ناروا می‌شنوند آرامش خود را حفظ می‌کنند. اینها اهل اسراف و زیاده‌روی و تنگ‌نظری و تعرض به جامعه نیستند. مطالبه قرآن از ما یک جامعه پیشرو در عالی‌ترین سطح است؛ جامعه‌ای که اهداف عالی برای خود تعریف و بر اساس همانها حرکت می‌کند. قرآن می‌فرماید که وظیفه شما تلاش و مجاهدت است تا عالم در خدمت پروردگار باشد. قطعاً چنین هدف بلندی بدون استقامت و شکیبایی در مقابل ناملایمات محقق نخواهد شد.
انتهای پیام
