خاطراتی از شب‌های قرآنی در دل آتش جنگ
محمدرضا صلحجو، پیشکسوت قرآنی کشورمان به اهمیت تفسیر آیات جهاد و مقاومت و نقش فعالان قرآنی در جهان امروز اشاره و تاکید کرد: دفاع مقدس تجلی عملی آموزه‌های قرآن بود و رزمندگان دقیقاً همین پیام را در میدان عمل پیاده کردند. آنها با الهام از آیات، ایثار کردند و در برابر هجمه‌های سنگین دشمن ایستادند.
هفته دفاع مقدس هر سال فرصتی تازه برای مرور خاطرات، ارزش‌ها و آرمان‌های بزرگ ملت ایران است؛ یادآوری روز‌هایی که ازخودگذشتگی رزمندگان، خون تازه‌ای در رگ‌های انقلاب جاری کرد و ملتی را در برابر توطئه‌های جهانی پایدار نگاه داشت.
دفاع مقدس تنها یک رخداد نظامی یا یک جنگ هشت‌ساله نبود؛ بلکه صحنه‌ای بود از پیوند ایمان، فرهنگ و هویت ایرانی - اسلامی. در این میدان، قرآن کریم نه‌تنها به‌عنوان کتابی آسمانی برای تلاوت فردی، بلکه به‌مثابه چراغی برای هدایت جمعی و منبعی برای الهام و آرامش، نقشی محوری ایفا کرد. قرآن در آن سال‌ها حضور زنده‌ای در سنگر‌ها داشت؛ از تلاوت‌های شورانگیز قبل از عملیات تا آرامشی که رزمندگان در لحظه‌های تنهایی و اضطراب از کلام الهی می‌گرفتند.
تعداد زیادی از رزمندگان، قاریان و حافظان یا مؤنسان قرآن بودند که پیش از رفتن به میدان جنگ، در جلسات قرآن پرورش یافته بودند. همین تربیت قرآنی بود که به آنان روحیه‌ای متفاوت بخشید و شهادتشان را معنادارتر کرد. اکنون که بیش از چهار دهه از آن دوران گذشته، بازخوانی نقش قرآن در دفاع مقدس و همچنین بازشناسی ظرفیت‌های بی‌پایان محافل دینی برای انتقال این میراث به نسل‌های جدید اهمیتی دوچندان یافته است.
نسل امروز با دنیایی پر از رسانه‌ها و پیام‌های متنوع روبه‌روست؛ اگر روایت قرآنی دفاع مقدس برای آنان بازگو نشود، پیوند تاریخی و هویتی ما با آن دوران گسسته خواهد شد. در این مسیر، فعالان قرآنی نقش بی‌بدیلی دارند؛ کسانی که با تجربه زیسته خود در سنگر‌های معنوی و میادین فرهنگی، می‌توانند روایتگر این حقیقت باشند که قرآن چگونه در سخت‌ترین میدان‌ها الهام‌بخش بوده است؟ در همین زمینه گفت‌وگویی با محمدرضا صلحجو، فعال قرآنی انجام داده‌ایم که طی آن به بررسی نسبت قرآن و دفاع مقدس و مسئولیت امروز جامعه قرآنی در برابر تحولات جهان اسلام پرداخته است. آنچه می‌خوانید مشروح این گفت‌وگوست.
ایکنا_ هفته دفاع مقدس را چگونه می‌توان در پیوند با قرآن کریم معنا کرد؟
به باور من، دفاع مقدس تجلی عملی آموزه‌های قرآن بود. قرآن کریم بار‌ها از جهاد، مقاومت در برابر ظلم و پایداری در مسیر حق سخن گفته است. رزمندگان دقیقاً همین پیام را در میدان عمل پیاده کردند. آنها با الهام از آیات قرآن، ایثار کردند و در برابر هجمه‌های سنگین دشمن ایستادند. وقتی امروز به گذشته نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که اگر انس با قرآن در میان مردم و رزمندگان نبود، چنین حماسه‌ای هرگز رقم نمی‌خورد.
ایکنا_ قرآن چه نقشی در جبهه‌ها داشت؟
قرآن در جبهه‌ها حضوری زنده و فعال داشت. کاروان‌های قرآنی به مناطق جنگی اعزام می‌شدند؛ گروه‌هایی متشکل از قاریان، روحانیان و مداحان که در سنگر‌ها و چادر‌ها برنامه اجرا می‌کردند. تلاوت قرآن، دعا، سخنرانی و حتی آموزش‌های کوتاه، روحیه رزمندگان را تقویت می‌کرد. بسیاری از شب‌های عملیات با صدای تلاوت قرآن آغاز می‌شد.
خودم شاهد بودم که برخی از قاریان و حافظان قرآن در همان دوران به شهادت رسیدند. اولین شهید قاری ما، شهید احمد انصاری‌اصل بود که حتی پیش از آغاز رسمی جنگ در درگیری‌های کردستان شهید شد. این یعنی پیوند قرآن و جهاد آن‌قدر عمیق بود که حافظان و قاریان هم در صف نخست ایثار حضور داشتند.
ایکنا_ انقلاب اسلامی ریشه قرآنی داشت. این پیوند را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
شعار‌های اولیه انقلاب همه برآمده از آموزه‌های قرآنی بود. «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» در حقیقت پاسخی به ندای قرآن بود که مسلمانان را به قیام علیه ظلم و ستم فرامی‌خواند. رهبران انقلاب بار‌ها به این موضوع اشاره کرده‌اند که انقلاب اسلامی بدون قرآن معنا ندارد. مکتب امام حسین(ع) هم که الهام‌بخش اصلی نهضت بود، خود جلوه‌ای از تحقق عملی آموزه‌های قرآنی است؛ بنابراین چه در مرحله پیروزی انقلاب و چه در دوران دفاع مقدس، قرآن همیشه محور بوده است.
ایکنا_ امروز بعد از چهار دهه، چه ارزیابی‌ای از عملکرد نظام و جامعه در پیوند با قرآن دارید؟
باید منصفانه بگویم که انقلاب ما فراز و نشیب داشته است. در برخی مقاطع خوب عمل کرده‌ایم و در برخی کوتاهی داشتیم. این طبیعی است، اما مهم این است که با نگاه انتقادی و عالمانه این نقاط ضعف را شناسایی و اصلاح کنیم. سه پایه اصلی انقلاب همیشه دین، رهبری و مردم بوده‌اند. هرگاه این سه کنار هم قرار گرفتند، پیشرفت حاصل شد؛ و هرجا یکی از این پایه‌ها تضعیف شد، مشکلات هم بیشتر شد. امام خمینی (ره) تأکید داشتند همان عواملی که باعث پیروزی انقلاب شدند، ضامن تداوم آن خواهند بود.
ایکنا_ با توجه به تجربه‌های اخیر جهانی، نقش نهاد‌های بین‌المللی را در این مسیر چگونه می‌بینید؟
تجربه نشان داده که نباید به این نهاد‌ها تکیه مطلق داشت. بسیاری از این سازمان‌ها تحت نفوذ قدرت‌های بزرگ‌اند و منافع خود را دنبال می‌کنند. در ظاهر قوانین و معاهداتی برای عدالت جهانی وجود دارد، اما در عمل «زور» تعیین‌کننده است. پس ملت‌ها باید به توان داخلی خود اعتماد کنند؛ چه در عرصه نظامی و چه علمی و فرهنگی. قرآن هم همین را می‌گوید: «لَن یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکَافِرِینَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلًا»؛ یعنی مؤمنان نباید سرنوشتشان را به دست دشمنان بسپارند.
ایکنا_ به وظایف امروز فعالان قرآنی اشاره کردید. این وظیفه را چگونه تعریف می‌کنید؟
فعالان قرآنی باید در عرصه بین‌الملل پیام قرآن را شفاف و صریح منتقل کنند و در برابر جنایاتی که علیه ملت‌های مظلوم صورت می‌گیرد، سکوت نکنند
امروز مسئولیت ما بسیار سنگین است. باید پیوند قرآن، انقلاب و دفاع مقدس را برای نسل جدید توضیح دهیم. در محافل قرآنی نباید فقط به تلاوت بسنده کنیم، بلکه باید آیات مربوط به جهاد، مقاومت و مبارزه با ظلم را تفسیر کنیم و نشان دهیم که این مفاهیم چگونه در تاریخ معاصر ما تحقق یافته است. جوان امروز باید بداند که انقلاب اسلامی برای تحقق آرمان‌های قرآنی شکل گرفت.
وقتی قاریان ایرانی در محافل بین‌المللی تلاوت کردند، بسیاری از شک‌ها و تردید‌ها درباره جایگاه ایران در جهان اسلام از بین رفت. آنها فهمیدند که ایرانی‌ها هم در تلاوت، هم در فهم قرآن، صاحب‌نظر هستند. امروز هم باید همین راه ادامه یابد. فعالان قرآنی باید در عرصه بین‌الملل پیام قرآن را شفاف و صریح منتقل کنند و در برابر جنایاتی که علیه ملت‌های مظلوم صورت می‌گیرد، سکوت نکنند.
ایکنا_ به سکوت برخی دولت‌ها در برابر ظلم اشاره کردید. قرآنیان چه نقشی در این زمینه دارند؟
متأسفانه بسیاری از دولت‌ها در برابر جنایات آشکار سکوت می‌کنند. قرآنیان باید این سکوت را به چالش بکشند. در محافل قرآنی می‌توان این پرسش را مطرح کرد که چرا باید در برابر ستم بی‌تفاوت بود؟ چرا باید خون کودکان بی‌گناه ریخته شود و سکوت کنیم؟ این پرسش‌ها وقتی از زبان قرآنیان مطرح شود، اثرگذارتر خواهد بود، چون ریشه در کلام خدا دارد.
ایکنا_ از خاطرات هشت سال دفاع مقدس بگویید. چه چیزی برای شما پررنگ‌تر بود؟
اگر قرآن در زندگی ما جاری شود، هم در برابر مشکلات شخصی و هم در برابر توطئه‌های بزرگ جهانی مقاوم خواهیم بود
برای من همیشه خاطرات حضور کاروان‌های قرآنی در جبهه‌ها زنده است. شب‌هایی که در کنار رزمندگان می‌ماندیم، نماز جماعت برپا می‌شد، قرآن تلاوت می‌کردیم و با هم مناجات می‌خواندیم. آن لحظات سراسر آرامش و امید بود. بسیاری از رزمندگان بعد‌ها می‌گفتند که همان شب‌های قرآنی، نیرویی تازه برایشان آورد. این نشان می‌دهد که قرآن حتی در دل آتش جنگ هم سرچشمه آرامش است.
ایکنا_ در پایان، چه پیامی برای جوانان دارید؟
نسل جوان بداند، آنچه امروز داریم، نتیجه خون شهدا و ایثار رزمندگان است. این سرمایه عظیم باید پاس داشته شود. بهترین راه پاسداشت هم انس با قرآن است. اگر قرآن در زندگی ما جاری شود، هم در برابر مشکلات شخصی و هم در برابر توطئه‌های بزرگ جهانی مقاوم خواهیم بود. توصیه من به جوانان این است که قرآن را فقط برای تلاوت نخوانند؛ آن را بفهمند، به آن عمل کنند و از آن الگو بگیرند.
گفت‌وگو از وهاب خدابخشی
انتهای پیام
