تکوینی نظم په قرآن کریم کې
د نظم په باب د قرآن کریم تعبیرونه په دوو برخو یعني په تکوینی او تشریعي برخو ویشل کیدلی شي، په تکویني نظم بیانولو کې پر نړۍ د واکمن نظم ځینو برخو ته اشاره کوي او انسانان ته سپارښتنه کوي چې دهغو په باب فکر وکړي څو دهغو پلانونکی ښه وپيژندي ،د مثال په توګه په ټاکلي مدار کې د سیارو د حرکت په شمول په آسمانونو کې دقیق نظم ته کوي چې په میلیونونو کلونو کې له یوه بل سره ډغره نخوري ؛ الشَّمْسُ يَنْبَغِي لَهَا أَنْ تُدْرِكَ الْقَمَرَ وَلَا اللَّيْلُ سَابِقُ النَّهَارِ وَكُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ» (یس: 40).
د آسمانونو په خقلت او پنځونې کې هم دقیق او حیرانونکی نظم نغښتی دی؛ أَلَمْ تَرَوْا كَيْفَ خَلَقَ اللَّهُ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقًا» (نوح: 15). د طباق کلمه په نظم او غږملتیا سره خلقت او پنځون دی. د ؛ظریف نظم؛ عبارت چې د شلمې پيړۍ په وروستیو کې ورڅخه استفاده پیل شوه ،په حقیقت کې په آیتونو کې موجود همدغه حقیقت نندارې ته وړاندې کوي. دا چې نړۍ دانسان د ژوند لباره په یوه آئيډئيل په بڼه په ټولو جزیاتو کې ډير حیرانونکی نظم او پلانونه لري.
البته قرآن کریم ددغه لوي نظم یوازې هغو برخو ته چې د انسانانو لپاره د فهم او لاس رسي وړ دي اشاره کوي. دباران له ورښت او د بوټو له راټوکیدا رانیولې دآسمان تر عظمت ، د غرونو تر خوریدا ،د وچې دښتې او سمندرونو تر پراختیا او د موجوداتو تر حیرانونکي پنځونې او تر هغه څه پورې چې د انسانانو په نزدې کې دي، مثال وکروي څو د ناظم په نظم مو پوهه کړي. او لارښونه مو وکړي.؛ «أَفَلَا يَنْظُرُونَ إِلَی الْإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ * وَإِلَی السَّمَاءِ كَيْفَ رُفِعَتْ * وَإِلَی الْجِبَالِ كَيْفَ نُصِبَتْ * وَإِلَی الْأَرْضِ كَيْفَ سُطِحَتْ» (غاشیه 17-20).
حقیقت دا دی چط غه نظم او دقیق حساب له الهی حکمت سره یو ځاي په هر یو شی کې ځلا موندلې ده . د دنیا موجوداتو دټاکل شوي موخو په اساس د هستۍ په ډګر کې ګام کیښودلی دی او د ځانګړي کار و ماموریّت هره ښکارنده په غاړه لري. «إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ» (قمر: 49). په حقیقت کې یوه داسې حیرانونکي او نړۍ ئې انځور کړې ده چې ټولې برخې ئې له واړو تر لویو برخو پورې پخپل ښه ځاي کې واقع کړي او د واحد، حکیم ، مدبّر او توانمن خداي تدبیر ئې دهر عقل او تفکر لرونکي لپاره نندارې ته وړاندې کړی دی.
