Вақте шоири рус мафтуни Қуръон шуд
Ба гузориши ИҚНО бо истинод ба «Расиф», таъсири Қуръони Карим танҳо ба шоирони араб ва мусулмон маҳдуд нест; бисёре аз русҳо низ аз оятҳои он барои мавзӯъҳои ашъори худ илҳом гирифта, дар бисёр байтҳо аз он тақлид кардаанд. Ин масъала дар осори шоири маъруфи рус Александр Пушкин, ки аз лиҳози фарҳангӣ, ҳунарӣ ва маънавӣ таҳти таъсири Шарқи арабӣ қарор дошт, ба равшанӣ дида мешавад.
Макорим ал-Ғамрӣ дар китоби худ бо унвони «Таъсироти арабӣ ва исломӣ дар адабиёти Русия» ишора мекунад, ки Александр Пушкин (1799–1837 м.) дар сафи пеши шоирони рус қарор дорад, ки аз Қуръон ва сирати Паёмбар илҳом гирифтаанд. Ашъори ӯ бо унвони «Нигоҳи иҷмолӣ ба Қуръон», ки соли 1824 навишта шудааст, дар миёни осори адабии Русия ҷойгоҳи муҳим дорад ва аз мероси маънавию исломӣ ва сирати Паёмбар (с) илҳом гирифтааст. Ин ашъор далели равшане аз қобилияти арзишҳои қуръонӣ дар гузаштан аз марзҳои замон ва макон ва нуфуз ба рӯҳи афроде мебошад, ки ҳатто ба бузургии Қуръон эътиқод надоранд.
Таъсири маънавии Қуръони Карим бар Пушкин
Ин ашъор нақши муҳимеро инъикос мекунанд, ки Қуръон дар рушди маънавии Пушкин ифо кардааст.
Таъсирпазирии Пушкин аз сураи «Зуҳо»
Қасидаҳои «Нигоҳи иҷмолӣ ба Қуръон» аз лиҳози тӯл ва вазн гуногунанд ва бо оятҳои қуръонӣ, ки Пушкин аз онҳо иқтибос гирифта ва ашъори худро бар пояи онҳо сурудааст, мувофиқат доранд. Наъмат Абдулазиз Тоҳа дар мақолаи худ бо унвони «Таъсири Ислом бар адабиёти рус… Александр Пушкин, Михаил Лермонтов, Лев Толстой ва Иван Бунин» мегӯяд: дар бахше аз қасидаи аввал, ӯ савгандҳои қуръониро дар чандин байт, монанди «савганд ба ситора», тақлид кардааст.
Абдулазиз Тоҳа ёдовар мешавад, ки Пушкин аз сураи «Зуҳо», ба вижа аз мазмунҳои изтироби Паёмбар (с) ҳангоми қатъ шудани ваҳй барои муддате, илҳом гирифтааст; таваққуфе, ки дар тӯли он бесобиқа буд. Худованди Мутаол дар оятҳои 1 то 3-и ин сура мефармояд:
«Савганд ба равшании субҳ (1) ва савганд ба шаб, ҳангоме ки торикии он фаро мерасад (2), Парвардигорат туро вогузор накарда ва бар ту хашм нагирифтааст (3).»
Ба гуфтаи ал-Ғамрӣ дар китоби пештар зикршуда, «Нигоҳи иҷмолӣ ба Қуръон» таркибе аз ашъори мавзӯӣ ва зотӣ мебошад. Ба ибораи дигар, вақте Пушкин «арзиши ахлоқии» қуръониро нақл мекунад, онро аз матни Қуръон бармекишад, то аз тариқи «худи» дарунии худ ва унсурҳои ҳунариаш дубора таҷассум бахшад.
Тиловати Қуръони Карим аз ҷониби Пушкин
Агар Пушкин бо тарҷумаҳои фаронсавӣ ва русии Қуръони Карим ва тафсирҳои он ошно намебуд, наметавонист ин оятҳоро дар ашъори худ тақлид кунад; зеро пандҳо ва достонҳои паёмбарон дар Қуръон, гуфтори фалсафӣ ва эътиқодии Пушкинро таҳти таъсир қарор дода ва ҳатто онро шакл додаанд.
Ба гуфтаи ад-Диравай, Пушкин ду тарҷумаи Қуръони Каримро — яке ба забони русӣ аз ҷониби Михаил Вируовкин ва дигаре ба забони фаронсавӣ аз ҷониби Андре дю Рюе — бо диққат мутолиа кардааст. Ӯ ҳамчунин эҳтимол дорад бо ашъори «Девони шарқӣ»-и нависандаи олмонӣ Иоҳан Гёте ошно буда бошад; асаре, ки дар иқтибосҳои худ аз Қуръони Карим, муъаллақоти арабӣ, қасидаҳои шоирони мусулмон ва ашъори сӯфия, ҳамчунин достонҳои «Ҳазору як шаб» ва осори тарҷумашудаи марбут ба зиндагиномаи Паёмбари Акрам (с) ва дини Ислом, бар бисёре аз нависандагони рус пешсаф буд.
Пушкин аз тарҷумаи Вируовкин оятҳое аз сураҳои Бақара, Каҳф, Марям, Тоҳо, Ҳаҷ, Нур, Аҳзоб, Муҳаммад, Фатҳ, Қиёмат, Абаса, Таквир, Фаҷр, Балад ва Зуҳоро нақл карда, достонҳо, мавъизаҳои ҳадафманд ва дарсҳои ҳикматомезро ба орият гирифтааст.
Молик Суқур дар таҳқиқи худ бо унвони «Пушкин ва Қуръон» ишора мекунад, ки Пушкин бори аввал Қуръонро замоне мутолиа кард, ки дар деҳаи «Михайловский» дар табъид буд, ва ин мавзӯъро дар шеъри «Ҳаффора» низ зикр кардааст:
4322499
