حلول حکمت در انسان تنها از طریق انفاق میسر است

به گزارش خبرنگار افتخاری خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، پنجمین جلسه از ششمین دوره آموزشی تدبر در قرآن کریم با موضوع «مبانی و کلیدهای تدبر در آیات کلام‌الله و ادعیه» عصر چهارشنبه، 7 اسفندماه با حضور مهدی فیض، معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی کشور و جمعی از کارمندان واحدهای مختلف جهاد دانشگاهی و دانشجویان در ساختمان شماره 2 جهاد دانشگاهی برگزار شد.

معاون امور فرهنگی جهاد دانشگاهی جلسه را با یادآوری موانع تدبر در آیات کلام‌الله آغاز کرد و به نقل قولی از حاج میرزا جواد ملکی تبریزی پرداخت که در کتاب المراقبات صفحه 222 اینگونه می‌گوید: «به هر صورت لازم است کسی که می‌خواهد قرآن را بفهمد موانع فهم را از بین ببرد و الا آن‌گونه که باید، نمی‌تواند از قرآن استفاده کند و حتی گاهی به جای سود زیان می‌بیند».

وی به ذکر برخی موانع پرداخت و گفت: تقید به ادای دقیق حروف از مخارج آن و رعایت قواعد تجوید از جمله مواردی است که مانع تدبر در آیات قرآن می‌شود و از فهمیدن قرآن جلوگیری می‌کند. مورد دوم اعتقاد به مطلبی باطل و درست پنداشتن آن است. اعتقاد به اینکه خلاف یک مطلب باطل کفر یا گمراهی باشد از موانع فهم است زیرا قبل از اینکه قلب بتواند حق را ببیند و با آن روشن بشود، آن را کفر پنداشته و آن را توجیه و تأویل می‌کند و تا زمانی که چنین تعصب باطلی در شخص باشد، هیچ‌گاه توانایی رسیدن به حق را نخواهد داشت.

فیض دیگر مانع تدبر در کلام‌الله را این دانست که فرد هنگام تفسیر آیه، تفسیر ظاهری و آشکاری آن را ببیند و خیال کند تمامی مراد آن آیه همین است و برداشتی غیر از برداشت اولیه، تفسیر به رأی و حرام است.

در ادامه جلسه، کلید دوم از مبانی تدبر در قرآن کریم موضوع «تمرکز یا تدبر؟» مطرح شد. پرسش محوری این بحث این موضوع عنوان شد که تدبر در قرآن به چه معناست؟ آیا تمرکز بر یک آیه با مفهوم تدبر سازگار است؟.

فیض در پاسخ به مفهوم تدبر اظهار کرد: تدبر عبارت است از چینش حکیمانه کارها و مطالب. بر این اساس، تدبر در قرآن، عبارت است از تأمل در چینش حکیمانه آیات و عبارات. پس باید دقت داشت که تدبر در هر آیه از قرآن، نیازمند نگاهی مبسوط به مجموعه‌ای از آیات است و با تأمل و تمرکز در یک آیه، تدبر قرآنی صورت نگرفته است. با یک استقرای تجربی، شاید بتوان ادعا کرد که برای تدبر در هر آیه، باید حداقل حدود 7 آیه قبل و 7 آیه بعد را در کنار هم و در پیوند با هم مورد بررسی قرار داد.

فیض با اشاره به آیه 269 سوره مبارکه البقره «یُؤْتِی الْحِکْمَةَ مَنْ یَشَاءُ ۚوَ مَنْیُؤْ تَالْحِکْمَةَ فَقَدْ أُو تِیَخَیْرًا کَثِیرًاۗ وَ مَا یَذَّکَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ» بیان کرد: خداوند متعال حکمت را به هر کس بخواهد می‌دهد و آنکه به او حکمت دهند، بی‌تردید او را خیر فراوانى داده‏‌اند و جز صاحبان خرد، کسى متذکّر نمی‌شود.

وی در ادامه گفت: این آیه در اکثر مواقع توسط افراد، بدون در نظر گرفتن مفهوم و معنای اصلی آن استفاده می‌شود. با توجه به آیه‌های بعدی و قبلی مشخص است که مفهوم آیه حول محور انفاق می‌‌گردد. پس این آیه که در آن سخنی از انفاق نیامده حتماً جای تفکر را برای قرائت‌کننده گذاشته است. اگر شنونده هوشمند باشد حتما سؤالاتی را درباره چرایی و چگونگی مفهوم آیات و استفاده کردن آن در موارد متشابه می‌پرسد.

فیض با توجه به آیه قبلی ادامه داد: شیطان با ترساندن از فقر جلوی انفاق کردن را می‌گیرد و ثروت انباشته شده و انفاق نشده انسان را به فحشا می‌کشاند. اگر انفاق اتفاق بیفتد مغفرت و فضل خداوند شامل جامعه می‌شود، در حالیکه بیش از لیاقت انفاق‌‌کنندگان است.

وی ادامه داد: این آیه متذکر می‌شود که حکمت تنها از طریق انفاق است که در فرد اتفاق می‌افتد. حکمت علمی است که موجب می‌شود نیک و بد، خیر و شر توسط فرد تشخیص داده شود و علمی الهی است. این موضوع در هیچ جای دیگری از قرآن اشاره نشده، بنابراین انفاق تنها راه رسیدن به حکمت است.

فیض تصریح کرد: این وعده در مورد انفاق در بطن آیه نهفته است که دلیلی برای مورد بررسی قرار دادن آیات قبل و بعد آیه مورد نظر است.

در ادامه، آیه «وَمِنَ النَّاسِ وَالدَّوَابِّ وَالْأَنْعَامِ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ کَذَٰلِکَۗ إِنَّمَا یَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُۗ إِنَّا للَّهَ عَزِیزٌغَفُورٌ»، (فاطر- 28) «و نیز از انسان‏‌ها و جنبدگان و چهارپایان (مانند میوه‏‌ها و راه‏‌هاى کوهستانى) رنگ‏‌هاى گوناگون وجود دارد. از بندگان خدا فقط دانشمندان از او می‌ترسند، یقیناًً خدا تواناى شکست‏‌ناپذیر و بسیار آمرزنده است.» مورد بررسی قرار گرفت.

فیض درباره این آیه گفت: در اینجا منظور از علما دانشمندان هستند. کسانی که مشمول روزمرگی نشده‌اند و دنیا را به چشم عالمانه می‌بینند. عالمان، دانشمندان طبیعی هستند که هم نماز می‌خوانند، هم انفاق می‌کنند و هم در پدیده‌های طبیعی نفکر و تأمل می‌کنند و این عالم واقعی است که در برابر خداوند خشیت دارد.

معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی در پایان تأکید کرد: ترسندگان از خداوند کسانی هستند که سیر در آفاق داشته باشند و این ترس، ترسی به معنای کلمه و واقعی نیست بلکه وهمی است ناشی از شناخت و فرو ماندن در عظمت و بزرگی خدا که در لغت از خشیت استفاده شده است که این خشیت از علم و دانش سرچشمه می‌گیرد به گونه‌ای که هرچه اطلاعات‌تان از جهان پیرامون بیشتر شود به همان نسبت ترس از خدا نیز بیشتر می‌شود.

یادآور می‌شود، جلسات دوره آموزشی تدبر در قرآن کریم با موضوع «مبانی و کلیدهای تدبر در آیات کلام‌الله و ادعیه» عصر هر چهارشنبه با سخنرانی مهدی فیض در ساختمان معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی برگزار می‌شود.