به گزارش
خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا) در هنگامه ماه محرم همواره با این سؤالات کلیدی مواجه هستیم که فلسفه قیام عاشورا چه بود؟ چرا امام حسین(ع) قیام کردند؟ عاشورا چه پیامی برای زندگی امروز سیاسی و اجتماعی ما دارد؟ منابر حسینی امسال باید بیشتر بر چه مفهومی از این قیام تکیه کنند؟
برای پاسخ به این سؤالات بهتر است کمی به سخنان چند ماه پیش رهبر معظم انقلاب رجوع کنیم؛ سخنانی که ایشان به مفهوم قرآنی «جهاد کبیر» و ابعاد سیاسی، جتماعی، اقتصادی و فرهنگی اشاره و بر ضرورت به کارگیری آن در مقابله با دشمن تأکید نمودند.
مقام معظم رهبری در سه سخنرانی پیاپی در خردادماه این مفهوم را بیان کردند و به تبیین آن بر مبنای قرآن پرداختند که به شرح ذیل است:
«امروز جنگ نظامی مطرح نیست؛ امروز برای کشور ما جنگ نظامیِ سنّتی و متعارف احتمال بسیار بسیار ضعیفی است لکن جهاد باقی است؛ جهاد یک چیز دیگر است. جهاد فقط بهمعنای قتال نیست، فقط بهمعنای جنگ نظامی نیست؛ جهاد یک معنای بسیار وسیعتری دارد. در بین جهادها جهادی هست که خدای متعال در قرآن آن را «جهاد کبیر» نام نهاده: وَ جٰهِدهُم بِه جِهادًا کَبیرًا؛ در سوره مبارکه فرقان است؛ «بِه« یعنی به قرآن، «جٰهِدهُم بِه» یعنی بهوسیله قرآن با آنها جهاد کن؛ جِهاداً کَبیرًا. این آیه در مکّه نازل شده. درست توجّه کنند جوانهای عزیز! در مکّه جنگ نظامی مطرح نبود؛ پیغمبر و مسلمانها مأمور به جنگ نظامی نبودند، کاری که آنها میکردند کار دیگری بود؛ همان کار دیگر است که خدای متعال در این آیه شریفه میگوید: وَ جٰهِدهُم بِه جِهادًا کَبیرًا. آن کارِ دیگر چیست؟ آن کارِ دیگر، ایستادگی و مقاومت و عدم تبعیّت [است.] فَلا تُطِعِ الکٰفِرینَ وَ جٰهِدهُم بِه جِهادًا کَبیرًا؛ از مشرکین اطاعت نکن. اطاعت نکردن از کفّار همان چیزی است که خدای متعال به آن گفته جهاد کبیر... جهاد اصغر، مجاهدت با دشمن است، منتها در بین جهاد اصغر یک جهاد هست که خدای متعال آن را «جهاد کبیر» نام نهاده که آن همین است. «جهاد کبیر» یعنی چه؟ یعنی اطاعت نکردن از دشمن، از کافر؛ از خصمی که در میدان مبارزه با تو قرار گرفته اطاعت نکن. اطاعت یعنی چه؟ یعنی تبعیّت؛ تبعیّت نکن. تبعیّت نکردن در کجا؟ در میدانهای مختلف؛ تبعیّت در میدان سیاست، در میدان اقتصاد، در میدان فرهنگ، در میدان هنر. در میدانهای مختلف از دشمن تبعیّت نکن؛ این شد «جهاد کبیر». این تبعیّت نکردن آنقدر مهم است که خدای متعال پیغمبر خود را مکرّر به آن توصیه میکند. آیه تکاندهنده اوّل سوره مبارکه احزاب: بِسمِاللهِالرَّحمنِالرَّحیم * یٰاَیُّهَا النَّبِیُّ اتَّقِ اللهَ وَ لا تُطِعِ الکٰفِرینَ؛ [میفرماید] «اِتَّقِ اللهَ وَ لا تُطِعِ الکفِرین»! پیغمبر! تقوا داشته باش و از کافران تبعیّت نکن؛ اِنَّ اللهَ کانَ عَلیمًا حکیمًا، ما میدانیم مشکلات تو را، ما میدانیم فشارهایی که بر تو وارد میکنند تا تو را وادار به تبعیّت کنند -تهدید میکنند، تطمیع میکنند- امّا شما مراقب امر و نهی الهی باش، اِتَّقِ اللهَ، حواست جمع باشد. وَ لا تُطِعِ الکٰفِرین؛ این اطاعت نکردن از کافرین، آن چیز بزرگ و مهمّی است که خدای متعال با این لحن با پیغمبرش حرف میزند». (بیانات در دانشگاه افسرى و تربیت پاسداری امام حسین(ع)، ۳ خرداد ۱۳۹۵).
«باید دشمن را شناخت، نقشه او را فهمید و از تبعیّت دشمن سر باز زد -عرض کردیم که قرآن این عدم تبعیّت را «جهاد کبیر» نام نهاده است». (بیانات در مراسم بیست و هفتمین سالگرد رحلت امام خمینی، ۱۴ خرداد ۱۳۹۵).
«میخواهند کاری کنند که نظام اسلامی از عناصری که در درون او است و مایهی اقتدار او است، تهی بشود و خالی بشود. وقتی ضعیف شد، وقتی عناصر قدرت در او نبود، وقتی اقتدار نبود، دیگر از بین بردنش و کشاندنش به این سَمت و به آن سَمت، کار مشکلی برای ابرقدرتها نخواهد بود؛ میخواهند او را وادار کنند به تبعیّت. اینجا جای همان جهاد کبیری است که من چند روز قبل از این مطرح کردم؛ فَلا تُطِعِ الکٰفِرینَ وَ جٰهِدهُم بِه جِهادًا کَبیرًا... جهاد کبیر یعنی این؛ جهاد برای عدم تبعیّت، برای عدم دنبالهروی از دشمن».( بیانات در دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری، ۶ خرداد ۱۳۹۵).
حال بیمناسبت نیست که در گفتوگو با کارشناسان، قیام امام حسین(ع) در روز عاشورا از منظر مفهوم قرآنی «جهاد کبیر» و ضرورت توجه منابر حسینی بر تبیین این کلیدواژه مورد بررسی و واکاوی قرار گیرد.
دشمنشناسی؛ مهمترین درس دانشگاه حسینیحجتالاسلام و المسلمین محمد خرسند، عضو حزب مؤتلفه اسلامی و امام جمعه کازرون، در گفتوگو با
ایکنا درباره نسبت میان جهاد کبیر و حماسه عاشورا و درسهای آن برای شرایط سیاسی و اجتماعی امروز ما گفت: در آستانه ماه محرم، شور حسینی در سراسر کشور و سایر کشورهای اسلامی آغازیدن گرفته است. همواره در این ایام این سؤال در ذهن ما باید وجود داشته باشد که چرا امام حسین(ع) قیام کرد و به شهادت رسید و چرا این قیام جاودانه شده و فراموش نمیشود؟
وی افزود: درسهایی در دانشگاه حسینی وجود دارد که باعث شده اسلام زنده بماند. یکی از مهمترین درسهای امام حسین(ع)، دشمنشناسی است؛ یعنی در هر دوره و زمانهای که زندگی میکنیم باید دشمن را بشناسیم و براساس آن شناخت با دشمن مبارزه کنیم.
خرسند با بیان اینکه تعبیر مقام معظم رهبری از جهاد کبیر که شناخت دقیق دشمن و تبعیت نکردن از اوست ریشه در قیام امام حسین(ع) دارد، گفت: اباعبدالله الحسین(ع) دشمن را خوب شناخت و از دشمن تبعیت نکرد ولو این تبعیت نکردن منجر به شهادت حضرت و اسارت اهل بیت ایشان شد.
سیاست امروز دشمن همان سیاست حکومت یزید استامام جمعه کازرون اظهار کرد: امروز هم ما باید نقشه و طراحی دشمن را بشناسیم. یکی از ترفندهای دشمن در شرایط امروز کشور، بحث نفوذ و به ویژه بحث نفوذ بر فکرها و مغزهاست. معمولا تا صحبت از نفوذ دشمن میشود ذهنها به سمت جاسوسی و شنود میرود که البته دشمن این کارها را هم میکند. در حالی که مرحله بالاتر نفوذ دشمن این است که دشمن در فکر ما نفوذ کند و ما حرفی را بزنیم، موضعی را بگیریم و اقدامی را انجام دهیم که مطلوب دشمن باشد، بدون اینکه حتی خودمان بدانیم در مسیر خواست دشمن گام برمیداریم.
خرسند عنوان کرد: این خطر امروز در کشور ما وجود دارد، لذا واقعا باید ببینیم دشمن در کشور ما چه کار میخواهد بکند؛ دشمن میخواهد از جمهوری اسلامی تنها یک ظاهر و پوسته بماند، دشمن میخواهد در عرصه فرهنگی کشور لاابالیگری، ولنگاری و اباحیگری جا بیفتد و فردی که مقدمه کار دشمن را فراهم کند در قالب دوست کار دشمن را کرده است.
وی ادامه داد: دشمن امروز میخواهد جرئت حمایت از جبهه مقاومت و مبارزان آزادیخواه را با برچسب تروریسم از ما بگیرد. در رسانههایشان جمهوری اسلامی را به حمایت از تروریسم متهم میکنند و وقتی میپرسیم منظورتان از تروریست چه گروه و افرادی است میگویند حزبالله لبنان، انصارالله یمن و ...اما خودشان از افراد و گروههایی حمایت میکنند که سر انسانهای بیگناه را میبرند و به زنان و کودکان رحم نمیکنند.
امام حسین(ع) تنها با جهاد کبیر میتوانست اسلام را احیا کندعضو حزب مؤتلفه اسلامی با تأکید بر اینکه دشمن امروز دقیقا مانند سیاست اموی عمل میکند، گفت: دشمن میخواهد معادلات و محاسبات فکری ما را تغییر دهد و جای معروف و منکر و دوست و دشمن را با همدیگر در ذهن ما عوض کرده و حد و مرزها را جابجا کند و این همان اتفاقی است که در دوران یزید رخ داد و وضع به جایی رسید که تنها ظاهری از دین باقی مانده بود و فقط با جهاد کبیر امام حسین(ع) بود که اسلام میتوانست احیا شود و زنده بماند.
خرسند یادآور شد: امروز هم اگر انسان این ترفند دشمن را نشناسد حتی اگر اهل دین، عبادت و نماز هم باشد فایدهای ندارد. زیرا این کارها بخشی از جهاد اصغر است و بخش عمده جهاد اصغر که جهاد کبیر است همان دشمنشناسی است. براین اساس میتوان گفت تعبیر و مفهوم «جهاد کبیر» منطبق بر قیام امام حسین(ع) است، زیرا امام حسین(ع) طرح و نقشه دشمن را فهمید و با آن جهاد و مبارزه کرد و شهید شد اما با این شهادت باب جدیدی را در اسلام باز کرد و بصیرت و معرفتی را به امت اسلام در طول تاریخ عنایت کرد.
فلسفه عزاداری گره خوردن پیام قیام عاشورا با عواطف مردم است
حجتالاسلام خرسند درباره نقش منابر حسینی، سخنرانان و مداحان در تعمیق مفهوم «جهاد کبیر» در مراسمهای عزاداری گفت: شهید مطهری تعبیری دارد که شمر برای هزاران سال پیش بود اما باید شمر زمان خود و دشمن امروز را شناخت. فلسفه عزاداری هم به خاطر درسهای قیام عاشوراست و تنها برای گریه و عزا بر مصیبت امام حسین(ع) نیست.
وی تصریح کرد: عزاداری برای این است که پیامهای قیام سیدالشهدا(ع) با عواطف مردم گره بخورد و زنده بماند و همچنان روحیه دینباوری، ظلمستیزی، احیاء امر به معروف و نهی از منکر و توجه به ارزشها تداوم داشته باشد که همه اینها در گرو شناخت دشمن زمان است و لازم است منابر حسینی موجب بصیرت بیشتر مردم نسبت به دشمن شوند تا خود این مسئله به تقویت روحیه جهاد کبیر و تبعیت نکردن در همه ابعاد از دشمن شود.
مهدی مخبری