مدیریت تخصصی یکپارچه ساخت مساجد در شهر تهران الزامی است

علیرضا جعفری، مدیرعامل شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا)، در خصوص لزوم ساخت مسجد در سطح شهر تهران گفت: مقوله مسجد در فضاهای شهری از چند زاویه قابل تجزیه و تحلیل است.  

وی با اشاره به اینکه در شهرهای اسلامی، فلسفه وجود مسجد در محیط فضای شهری، از منظر تاکید بر اجتماعی بودن انسان و نیازشان به مکانی به عنوان یک پایگاه اجتماعی است، گفت: در یک شهر اسلامی باید بتوانیم محیطی را ایجاد کنیم تا افراد در فضای جامعه بدون مشکل به انجام فرایض دینی‌شان بپردازند؛ این در حالی است که در آموزه‌های دینی نیز تاکید زیادی بر جماعت شده است، بنابراین با توجه به اینکه مسجد محل عبادت است و مسیر عبادت با رویکرد فضاهای اجتماعی ما هم یکی است، می‌طلبد که مساجد به عنوان مراکز و پایگاهی عبادی و سیاسی مد نظر قرار بگیرند.

همسویی زندگی اجتماعی و عبادی انسان در آموزه‌های اسلامی فلسفه ساخت مسجد

وی افزود: منظر شهرسازی، از یک سو در آن نگاه کالبدی، هویت بخشی و معماری و از سویی دیگر از نظر مکان یابی، نگاه عملکردی در حوزه‌های مختلف و برنامه ریزی شهری بسیار مهم است، در کنار این نکات، مسئله قابل توجه دیگری هم در مورد بحث اقتصادی و اینکه چگونه هزینه‌ها تامین شود را داریم که با توجه به بانیان مساجد، باید آنها را به اصطلاحا دولت ساخت (با حمایت های سازمان های دولتی) یا مردم ساخت (با جذب منابع مردمی ویا موقوفات خیرین )، تقسیم‌بندی کنیم.

جعفری در ادامه گفت: در سال‌های اخیر، با توجه به مسائل بالا و  اینکه نمادهای پذیرفته شده ای همچون مناره ها و گل‌دسته های مساجد و طنین انداز شدن صدای اذان از فراز آنها و موارد متعدد دیگر تجلی دهنده شهر اسلامی در اذهان است، در سیاست‌گزاری مدیریت شهری به این نتیجه رسیده‌اند که باید در حوزه مدیریت ساخت مساجد وارد شویم.

کمبود مسجد، تراکم مساجد در مناطق

وی با بیان اینکه  توسط معاونت محترم شهرسازی شهرداری تهران،  مطالعه ای در خصوص بحث میزان پراکندگی مساجد در سطح شهر تهران شد و نقشه پراکندگی مساجد احصا شد، افزود: از نتایج این مطالعه مشخص شد به دلیل اینکه از ابتدا دارای برنامه مشخص و مدونی نبوده‌ایم، بعضا بر اساس استاندارد جمعیتی در بعضی ازمناطق، به واسطه نوع بافت فرهنگی و بومی موجود، تعداد مساجد بسیار قابل توجهی شکل گرفته است که در شاخص آماری از منظر مطالعات جغرافیایی و وسعت منطقه و نوع عملکردی که باید هر مسجد داشته باشد، تعداد مازاد بر نیاز ان محیط است و بر عکس در برخی از مناطق کمبود مسجد داریم و اصلا در یک شعاع قابل توجهی فاقد مسجد هستند. که پس از شناسایی، تامین مساجد مورد نیاز 72 نقطه دارای کمبود است که به نیت 72 تن در دستور کار قرار گرفت.

مباحث اقتصادی ساخت و نگهداری مساجد

مدیر عامل شرکت توسعه فضاهای فرهنگی افزود: در این مرحله نکته مهم بعدی، یعنی مباحث اقتصادی مسجد را داریم که شامل هزینه‌های زمین، ساخت و  نگهداری می‌شود که شاید امروز یکی از مهمترین مشکلات مساجد ما مسئله مدیریت نگهداری مساجد و ارئه خدمات است که خود فصل مفصلی در حوزه مدیریت مساجد است. البته این یکی از موضوعاتی است که مخالف و موافق بسیاری دارد زیرا ضمن اینکه نباید به مساجد جنبه تجاری داد اما برای مدیریت، نگهداری و فعالیت‌های مسجد ما نیاز به یک در آمد پایدار هستیم.

به گفته جعفری از آنجایی که شهرداری تهران در بخش تامین زمین دستش بازتر بود، پروژه مکان‌یابی مساجد مورد نیاز شامل شناسایی زمین‌هایی که استعداد ساخت مساجد را دارند، معارض ندارند و موضوعات شرعی زمین هم در مورد آنها لحاظ شده است، در دستور کار قرار گرفت.

وی ادامه داد: مرحله بعد، مرحله طراحی و ساخت بود که با توجه به نوع سبک معماری و شاخص های معماری مسجد که باید هویت بخش باشد، به عنوان یک کار تخصصی در دستور کار مهندسین شهرداری قرار گرفت.

مدیر عامل شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران گفت: با توجه به اینکه مسجد را بنایی می دانیم که باید هم هویت مذهبی-اسلامی داشته باشد و هم اینکه  از لحاظ کیفی و نوع ساخت  با توجه اینکه در زمان های خاص (همچون برگزاری مراسم مناسبت های ملی و مذهبی و یا حوادث غیر مترقبه) مورد استفاده قرار می گیرند، باید محکم واستوار بماند و بتواند عملکرد خود را داشته باشد.

جعفری در عیتن حال ادامه داد: با توجه به مقتضیات امروز، بازنگری در نحوه مدیریت مساجد یک ضرورت است. مسجد صرفا دیگر آن عملکرد قدیمی و سنتی خودش را ندارد. در کنار عملکرد صرفا عبادی مساجد، موضوعات جنبی و خدمات عمومی از جمله موضوعات آموزشی، درمانی و صندوق های قرض الحسنه و فعالیت‌هایی که به عنوان پایگاه فرهنگی می تواند شکل دهد نیز، باید مد نظر قرار بگیرد.

لزوم به روز بودن مساجد در هزاره سوم

علیرضا جعفری افزود: امروز مسجد باید در کنار آن روحیه باصفای سنتی خودش بتواند  نیازهای جوانان امروزی را در عرصه های مختلف فرهنگی ، اجتماعی وحتی ورزشی را هم پاسخگو باشد تا آن نقش پایگاه اجتماعی مسجد بتواند حفظ شود از این منظر وقتی وارد حوزه مساجد می شویم میبینیم مدیریت شهری در این حوزه کاملا یک نگاه بسیار جامع داشته و اقدامات خوبی در ساخت یک سری مساجد انجام داده است.

وی با بیان اینکه امروزه مساجد علمدار فعالیت های مذهبی ما هستند ، گفت: فعالیت های مذهبی که باید به نوعی برنامه ریزی شود که مورد استقبال جوانان امروزی قرار بکیرد  وجوانان با عشق و علاقه وارد مساجد شوند.

وی ادامه داد: ما امروز عملکردی که از مساجد انتظار داریم و باید بدانیم که در پکیج مدیریت مسجد یک نکته دیگر قابل توجه است و آن اینکه که در دنیای مدرنیته و هزاره سومی داریم حرف می زنیم که بحث فناوری، تکنولوژی، آی تی  وهوشمند سازی بسیار حائز اهمیت است، بنابراین  مساجد اگر از این ظرفیتها و پیشرفت زیر ساخت فناوری عقب بماند قطعا در حوزه  عملکرد برای موثر نسلی که در این زندگی می کند عقب میماند؛ لذا امروز عملکرد و مسائل بسیار گسترده شده است و تاثیری که مساجد در حوزه تربیت فرهنگی جامعه و تغییر الگوی رفتاری اجتماعی می‌توانند اجرا کنند بسیار حائز اهمیت است.

وی تاکید کرد: همه این موضوعات موید این نکته است که ما در طراحی و ساخت مساجد باید هم زیبا شناسی، هم کیفیت و پایداری و هم زیر ساخت های فناوری و تکنولوژی که در مساجد مورد نیاز جوانان و بچه های مسجداست را مورد توجه قرار دهیم.

لزوم وجود یک مدیریت تخصصی یک پارچه در مدیریت ساخت مساجد

مدیر عامل شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران در مورد لزوم وجود یک مدیریت تخصصی یکپارچه در مدیریت ساخت مساجد گفت: امروز بسیاری از مساجد به دلایل مختلف از جمله فرسودگی و عدم زیبایی معماری و مشکلاتی که در حوزه تامین هزینه های مساجد است فعالیت کمتری دارند و به جای برگزاری سه وعده نماز جماعت در آنها، تنها یک وعده برگزار می شود. حتی بسیاری از مساجد فرسوده هستند و تجمع در این محیط غیر استاندارد، حادثه آفرین و خطرناک است که باید در مورد آنها فکری شود؛ اما در عین حال یک نکته ای وجود دارد که وقتی در محیطی خطبه مسجد خوانده می شود یکسری محدودیت های شرعی و ملاحظاتی به وجود می آورد و یکسری موقوفات در این حوزه است که خودش مشکلات حقوقی برای یک سری مساجد به وجود آورده است؛ تمام این ها تاکید و الزام بر یک مدیریت یک پارچه و بسیار تخصصی و برنامه ریزی شده برای بحث اداره مساجد است.

وی افزود: نکته مهم این است که امروز شهرداری تهران در کنار متولیان امر مدیریت مساجد،  ایجاد فرصت کرده تا بتواند آن تکلیفی که در حوزه بحث مدیریت شهر اسلامی و سرانه ها وکاربری های مورد نیاز فضای شهری دارد را انجام دهد.

جعفری به بحث عملکرد مساجد  اشاره کرد و گفت: برخی از مساجد عملکرد محلی دارند که به تبع آن خیرین محلی اقدام به تاسیس و نگهداری مسجد می کنند و شهرداری هم از محل ردیف بودجه «کمک به مساجد» مساعدتی در ساخت و مرمت انجام می دهد؛ اما برخی مساجدی هستند مانند مبادی ورودی شهر، پایانه ها، پارک‌ها و مکان‌هایی که نیاز هست که مساجدی از این دست بنا شوند که عملکردی فرا محلی و منطقه ای دارند که صرفا توسط شهرداری ساخته می شود و مدیریتش به هیات مدیره تحت نظر مرکز امورمساجد سپرده می شود و شهرداری پس از ساخت دیگر دخالتی در آن ندارد.

جعفری در پاسخ به این سوال که آیا در این مدیریت یک‌پارچه ارگان‌های دیگری همچون اوقاف، امور مساجد و ... حضور دارند یا خیر گفت: البته در شهرداری تهران یک شورایی است به اسم شورای امور هیات و مساجدی که در معاونت اجتماعی شهرداری تهران شکل می گیرد و حتی شهردار در این حوزه مشاوری دارند و نکته ای که حائز اهمیت است این است که در آنجا هماهنگی ان مدیریت یک پارچه که عرض کردم دنبال می شود.

شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران در سال 1372 با هدف توسعه و تجهیز فضاهای فرهنگی‌ اجتماعی، هنری و ورزشیِ مورد نیاز شهروندان کلان‌شهر تهران تأسیس شد.  این شرکت مسئول شناسایی پروژه‌های مورد نیاز، طراحی، اجرا و نظارت بر اجرای عملیات ساختمانی و معماری فضاهایی همچون مساجد،  پردیس های سینمایی و تئاتری، کتابخانه ها و خانه موزه ها و .... را برعهده دارد و از این بابت یکی از کلیدی ترین موسسات زیر مجموعه شهرداری تهران بوده که به دنبال رفع نیاز فرهنگی شهر است.

پروژه‌های بزرگ و موثری چون باغ‌موزه دفاع مقدس، باغ‌موزه قصر، خانه موزه استاد انتظامی، پردیس سینمایی ملت، سینما آزادی، بازسازی و توسعه خانه هنرمندان، مرکز تئاتر حرفه‌ای شهر(خاوران)، مرکز نمایش‌های آیینی(صبا)، خانه سیمین و جلال و مسجد هفتاد و دو‌تن، پروژه‌هایی که اینک بخشی از خلأهای فرهنگی مورد نیاز شهروندان را پر کرده‌اند. در حال حاضر نیز پروژه‌های ملی‌ای چون پانارومای خرمشهر، موزه علوم و نجوم، و تعدادی دیگری از پروژه‌های مهم فرهنگی پیش روی شرکت قرار دارند و اغلب آنها در حال تجهیز برای افتتاح و بهره‌برداری هستند. حاصل توان معماری و فنی مهندسی این شرکت بوده است. شرکت توسعه در طول 23 سال گذشته 8 مدیرعامل به خود دیده است که هر کدام منشأ خدمات ماندگاری در ارتقا و اعتلای سطح فعالیت‌های شرکت بوده‌اند.