جدیدترین شماره از پژوهشنامه علمی ـ پژوهشی «مذاهب اسلامی» منتشر شد
گروه اندیشه ــ نهمین شماره از دوره دوم پنجم پژوهشنامه علمی ـ پژوهشی «مذاهب اسلامی» به صاحب امتیازی دانشگاه ادیان و مذاهب، مدیر مسئولی حجت‌الاسلام سیدابوالحسن نواب و سردبیری حجت‌الاسلام محمد‌تقی دیاری‌بیدگلی منتشر شد.
به گزارش ایکنا؛ در این شماره از نشریه علمی ـ پژوهشی «مذاهب اسلامی» مقالاتی با عناوین «تحلیل تطبیقی «استواء علی العرش» در اندیشه ماتریدیان و سلفیان با تأکید بر دیدگاه ابن‌تیمیه»؛ «واکاوی حکم استظلال در شب از منظر فقه مذاهب اسلامی»؛ «مفهوم «اهل بیت (ع)» و شمول مصداقی آن از منظر علمای اهل سنت»؛ «نسبت علم اخلاق با علم عرفان»؛ «بردباریِ تربیتی در پویش دینی بر پایة نظریة «ترازهای ایمانِ» غزالی»؛ «دیدگاه شیخ مفید درباره حقیقت انسان»؛ «قاعده نفی سبیل و چالش قانون‌پذیری اقلیت‌های مسلمان در کشورهای غیر اسلامی از نگاه فقه شیعه»؛ «واگرایی و همگرایی وهابیت و دیوبندیه در مباحث اعتقادی»؛ «سیر تطور مفهوم «مهدویت» در سروده‌ها و نوشته‌های فارسی ادیبان مذاهب اسلامی»؛ «بررسی تطبیقی حکم فرزندآوری در فقه عامه و امامیه با رویکردی بر مقاصد شریعت»؛ «سلفیه و نظریه امکان فهم متون دینی برای عموم مسلمانان» منتشر شده است.
در چکیده مقاله «تحلیل تطبیقی «استواء علی العرش» در اندیشه ماتریدیان و سلفیان با تأکید بر دیدگاه ابن‌تیمیه» آمده است «پس از رحلت پیامبر اسلام (ص) امت او به فرقه‌های متعدد کلامی و فقهی تقسیم شدند. در این میان، سلفیانِ تکفیری راهی متفاوت‌تر با امت اسلامی و سایر فرق در پیش گرفتند؛ جریانی که مدعی پیروی از سیره سلف صالح و داشتن صحیح‌ترین قرائت‌ها و فهم‌ها از دین است. یکی از راه‌های ارزیابی صحت و سقم عقاید و باورهای جریان سلفی‌تکفیری این است که اندیشه‌های آنان را با دیگر فرق اسلامی مقایسه کنیم. بدین‌منظور صفت «استواء بر عرش»، که از صفات خبری خداوند است، انتخاب شد تا دیدگاه سلفیان و دیدگاه ماتریدیان حنفی‌مسلک بررسی، ارزیابی و مقایسه شود. از این‌روی مقاله حاضر با روشی اسنادی‌تحلیلی به مقایسه تطبیقی صفت «استواء بر عرش» میان سلفیان، با تأکید بر ابن‌تیمیه و ماتریدیان، می‌پردازد؛ و در پایان به این نتیجه می‌رسد که ادعای سلفیان در خصوص پیروی از سیره سلف صالح ادعایی نادرست است. ماتریدیان در مسئله استواء بر عرش و صفات خبری نگاهی تنزیهی همراه با تأویل دارند؛ ولی سلفیان بدون داشتن دیدگاهی واحد نگاهی تفویضی همراه با تشبیه و تجسیم به مسئله استواء دارند».
در طلیعه مقاله «واکاوی حکم استظلال در شب از منظر فقه مذاهب اسلامی» آمده است «استظلال مردان در شب یکی از مسائل احرام در حج و عمره و از مباحثی است که مشروعیت آن از منظر فقه اسلامی چندان روشن نیست. تاکتون در این باره تحقیقی گسترده و یکپارچه صورت نگرفته است؛ از این رو پرسش از حکم استظلال در شب برای مردان از منظر فقه مذاهب اسلامی، مسئله‌ای است که نیازمند کاوشی در خو است. اختلاف فقهای اسلامی در تصور استظلال در شب و تبیین مفهوم آن، اختلاف در حکم را در پی داشته است؛ تا جاییکه نبود نور خورشید در شب دلیلی بر بی معنا بودن استظلال مردان در شب دانسته شده است. حال آنکه استظلال در نظری صحیح و مستند به ادله شرعی، به پوشاندن سر از سرما و باران و نور خورشید معنا می‌شود. در نتیجه استظلال از نور و گرمای خورشید در روز برای مردان محرم فقط یکی از مصادیق استظلال در شب خواهد بود. این تحقیق با هدف شناخت اقوال و نظرات فقهای مذاهب اسلامی و حدود و ثغور ادله و تبیین وظیفه مردان در استظلال در شب انجام شده است. رسیدن به این مقصد نیز در سایه گردآوری داده‌های کتابخانه درباره گزاره‌های فقه مذاهب اسلامی و توصیف تحلیل آنها میسر است».
نویسنده مقاله «مفهوم «اهل بیت (ع)» و شمول مصداقی آن از منظر علمای اهل سنت» در طلیعه مقاله خود آورده است «اهل بیت (ع) به گروهی از منسوبان نسبی پیامبر (ص) اطلاق می‌شود که حاصل پیوند ازدواج علی (ع) و فاطمه (س) هستند. این تلقی شیعه از مفهوم اهل بیت (ع) است. دانشمندان اهل سنت ضمن پذیرش کلی این تعریف و مسلم‌دانستن آن می‌کوشند دایره اهل بیت را به برخی منسوبان دیگر و همسران پیامبر (ص) تسرّی دهند. در ادبیات آنها، صدق عنوان «اهل بیت» بر تعریف شیعی قطعی است، ولی با تردید و اعتقاد به تشتت دیدگاه‌ها، با تکلف، دیگران را هم وارد عنوان «اهل بیت» می‌کنند. در این تلاش، معنای لغوی «اهل» و «بیت» بیشتر مطمح نظر است. البته اضطراب در کلام در تعیین ملاک عضو «اهل بیت» بودن، به‌وضوح خود را نمایان می‌کند. زیرا آنها معتقدند صدقه بر اهل بیت (ع) حرام است. با این ملاک، دامنه مصداقی «اهل بیت» محدود می‌شود و همسران پیامبر (ص) از آن خارج می‌گردند. با احتساب این ملاک، علاوه بر آل علی، ممکن است آل جعفر، آل عقیل و آل عباس نیز در شمول مصداقی «اهل بیت» داخل شوند. اما در تاریخ مکتوب اهل سنت، هر جا «اهل بیت (ع)» و «ائمه اهل بیت (ع)» به صورت مطلق به کار رفته، یا در آیات قرآنی همچون آیه تطهیر و مباهله یا موضوعات اختلافی، اهل بیت (ع) به مفهوم شیعی آن مد نظر بوده است. در این مقاله می‌کوشیم ضمن بیان مفهوم «اهل بیت (ع)» و شمول مصداقی آن، استعمال این عنوان را در ادبیات علمای اهل سنت بکاویم».
در چکیده مقاله «سلفیه و نظریه امکان فهم متون دینی برای عموم مسلمانان» آمده است «یکی از اصول اساسی جریان فکری سلفیه از زمان شکل‌گیری آن در قرن هفتم هجری تا کنون، نپذیرفتن انحصار تفسیر متون و صدور انحصاری احکام شرعی از جانب علمای مذاهب و نیز اعتقاد به سهل‌الفهم‌بودن نصوص دینی بوده است. به تبع این باور، اندیشمندان سلفی خواستار آزادسازی اجتهاد شده و به مذمت تقلید اجباری از یکی از مذاهب چهارگانه اهل سنت پرداخته‌اند. به همین دلیل جنبش سلفی جنبشی ضدعلمایی و مساوات‌طلبانه شناخته می‌شد. اما در عین حال، سلف‌گرایان قرون میانه و معاصر بر نیاز عوام مسلمانان به آموزش علوم دینی نزد علمای عالی‌رتبه و نیز تبعیت و اتباع از آنان تأکید کرده‌اند؛ مسئله‌ای که به نظر در تناقض با ادعای سهل‌الفهم‌بودن اسلام قرار دارد. هدف مقاله حاضر آن است که علت وجود این تناقض در دیدگاه سلف‌گرایان را بررسی کند. یافته‌های پژوهش آشکار کرد که تبلیغ ساده‌بودن درک دین و آزادسازی اجتهاد در مقابله با انحصار تفسیری مذاهب اهل سنت بوده و سلف‌گرایان نه می‌خواستند و نه می‌توانستند با واگذاری تفسیر متون دینی به عامه مسلمانان موجب هرج و مرج تفسیری شوند».
علاقه‌مندان برای دریافت اصل مقالات می‌توانند به نشانی اینترنتی mazaheb.urd.ac.ir مراجعه کنند.
انتهای پیام
