انتشار جدیدترین شماره «آینه معرفت»/ از عقلانیت امید تا اخلاق امید

به گزارش ایکنا؛ پنجاه و هفتمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «آینه معرفت» به صاحب‌امتیازی دانشگاه شهید بهشتی و مدیرمسئولی محمدمهدی باباپور ویژه زمستان ۹۷ منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «قلمرو دین، قلمرو اعتدالی انفکاکی، رهیافت حداکثری مطلق، رهیافت حداقلی»، «تاملی در مسئله جبر و اختیار در تاریخ کلام امامیه»، «بازخوانی جبر و اختیار در ساحت آموزه‌های عرفانی»، «فلسفه فقه و مسائل پیش روی آن»، «تاملی در صورت‌بندی رهیافت‌های «قلمرو دین» و طرح رهیافت مطلوب»، «از عقلانیت امید تا اخلاق امید»، «شواهدگرایی برون‌گرا: نقدی بر نظریه دومنبعی توجیه معرفتی».

قلمرو دین

در چکیده مقاله «قلمرو دین، قلمرو اعتدالی انفکاکی، رهیافت حداکثری مطلق، رهیافت حداقلی» که در این شماره منتشر شده است می‌خوانیم: «در‌باره اقسام جواهر نظرات متفاوتی ارائه شده است. یکی از علل اختلاف نظر‌ها این است که برخی هیولی را داخل در جواهر می‌دانند و برخی آن را داخل نمی‌دانند. ابن سینا هیولی را وجودی خارجی دانسته و براهینی را در اثبات وجود آن بیان می‌کند. پیش از ملاصدرا افرادی مانند ابوالبرکات و شیخ اشراق و خواجه نصیر‌الدین طوسی و پس از او افرادی مانند استاد مطهری و آقای مصباح یزدی وجود آن را مردود می‌دانند. اگرچه مشهور این است که ملاصدرا نظر مشاء را در مورد هیولی می‌پذیرد، اما با جمع‌بندی نظرات خاص او در مورد هیولی مانند عدمی بودن، معقول بودن، عدم علیت هیولی نسبت به صورت، انتزاع هیولی از نقص وجود صورت و ... و همچنین با توجه به اصولی مانند اصالت وجود و تشکیک وجود می‌توان دریافت نظر نهایی ملاصدرا در مورد ماده یا هیولی این است که هیولی معقول ثانی فلسفی است.»

تأملی در مسئله جبر و اختیار

در طلیعه مقاله «تاملی در مسئله جبر و اختیار در تاریخ کلام امامیه» اثر محمدحسین فاریاب چنین آمده است: «مسئله جبر و اختیار از مسائل بنیادینی است که با مسائل مهمی همچون هدف از آفرینش انسان، بعثت پیامبران، نصب امامان (ع) و معاد مرتبط است، به گونه‌ای که اتخاذ دیدگاه نادرست در این باره، می‌تواند مسائل یادشده را تحت‌الشعاع قرار دهد. آنچه در این پژوهش، مدنظر است، نگاهی مورخانه به تطورات این مسئله در تاریخ کلام امامیه است. اگرچه آموزه امر بین الامرین در سخنان پیشوایان راستین مذهب تشیع به روشنی بیان شده و امروزه نیز در کلام امامیه مقبول افتاده، نگاهی تاریخی به این مسئله نشان از این واقعیت دارد که آموزه یادشده در سنت کلامی متکلمان امامیه تا قرن‌های مدیدی جایگاه روشنی نداشته، بلکه متروک و مهجور بوده است.»

فلسفه فقه

در آغاز مقاله «فلسفه فقه و مسائل پیش روی آن» اثر سید ابوالقاسم نقیبی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید مطهری می‌خوانیم: «فلسفه فقه از جمله شاخه‌های فلسفه مضاف است که در آن، فقه به معنای علم به احکام شرعی از ادله تفصیلی آن‌ها از منظر بیرونی و روی‌آورد معرفت درجه دوم، توصیف و تحلیل نظری می‌شود. تحلیل نظری فقه به عنوان علمی که در فرهنگ، تاریخ و تمدن اسلامی تحقق یافته است به نظریه کلی درباره آن می‌انجامد. به نظریه کلی در زمینه فقه با قطع نظر از مذاهب یا باب خاص یا مقطع تاریخی معین، فلسفه فقه گفته می‌شود. در فلسفه فقه، ماهیت فقه تبیین و گونه‌های گزاره‌های فقهی توصیف می‌گردد و از منظر روش‌شناسانه، کارآمدی منطق فقه، سنجیده و مبنای فقه بدست داده می‌شود و جایگاه منابع استکشاف حکم شرعی تبیین می‌گردد. نسبت و رابطه فقه با علوم دیگر، ارائه و نحوه تاثیرپذیری فقیه در تولید معارف فقهی از علوم و معارف انسانی و تجربی، تحلیل و تبیین می‌گردد. مباحث یادشده و دیگر مباحث، هریک متضمن مسئله‌ای مهم در زمینه فلسفه فقه است. طرح مسائل فلسفه فقه به نگرشی کلی و جامع نسبت به فقه می‌انجامد به نحوی که در مطالعات درون‌فقهی فقیه موثر می‌افتد.»

عقلانیت و اخلاق امید

در خلاصه مقاله «از عقلانیت امید تا اخلاق امید» که به قلم مسعود صادقی به رشته تحریر آمده است می‌خوانیم: «امید یکی از انسانی‌ترین پدیده‌هاست. در میان فیلسوفان متاخر بالاخص با رویکرد تحلیلی تلاش فراوانی برای نقد تعریف سنتی از امید در جریان است. رهیافت باور میل و بسنده یا نابسنده بودن آن در تعریف امید و نیز سنجه اعتبار یا اصطلاحا عقلانیت امید، موضوع اصلی این مباحث است. در این نوشتار ضمن مرور اختصاری و انتقادی این تعاریف به تحلیل سه گونه اصلی از عقلانیت امید پرداخته شده است: عقلانیت معرفت‌شناختی، عقلانیت عملی و عقلانیت بنیادی/ هویتی. پس از بحث در باب گونه‌های سه گانه عقلانیت امید و تحلیل نسبت آنها، پیشنهاد شده است که پدیده امید با توجه به سرشت احساسی و آینده‌گرایانه آن بیشتر با معیار عقلانیت حداقلی ارزیابی شود تا عقلانیت رادیکال و حداکثری. بخش پایانی مقاله مصروف بحث اخلاق امید شده است. اما برای رعایت دقت بحث، از میان مسائل گوناگون بیشتر بر تحلیل اخلاقی سه خطر ضمنی امید یعنی نومیدی، آرزواندیشی و بهره‌کشی سیاسی از امیدواران تمرکز شده است. ضمن آنکه با الهام از تفکیک راهگشای گابریل مارسل، امیدوار بودن از امید داشتن تفکیک و فوائد عملی آن در مبحث اخلاق امید ذکر شده است.»

انتهای پیام