«تاریخ کتابت و قرائات قرآن کریم» منتشر شد

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ کتاب «تاریخ کتابت و قرائات قرآن کریم» به قلم محسن رجبی قدسی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم با نظارت محمدرضا ستوده‌نیا به همت انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه منتشر شده است.

این کتاب به عنوان منبع اصلی درس تاریخ کتابت و قرائات قرآن کریم برای دانشجویان رشته‌های الهیات و معارف اسلامی، علوم قرآن و حدیث در مقطع کارشناسی فراهم آمده است که البته دیگر علاقه‌مندان به این زمینه تحقیقی نیز می‌توانند از آن بهره‌مند شوند.

کتاب یادشده شامل شانزده بخش است که ابلاغ و آموزش قرآن در سیره نبوی، ترویج قرآن در عهد نبوی، کاتبان وحی و ابزار کتابت قرآن در عصر نزول، جمع و تدوین قرآن کریم با تعلیم و نظارت پیامبر اکرم، گردآوری قرائت‌های تصریفی پیامبر اکرم (ص)، انحصار قرائت‌های قرآن در محدوده رسم الخط، تثبیت قرائات هفت‌گانه، نزول واحد و قرائت واحد قرآن، خط کوفی و واج‌های زبان قرآن، قواعد رسم المصحف، تغییر خط و رسم الخط قرآن، ضبط المصحف، آداب کتابت قرآن و تهیه مصحف و مصاحف چاپی مشهور جهان اسلام تعدادی از عناوین این کتاب را شامل می‌شود.

نویسنده در پیشگفتار این کتاب نوشته است: اصطلاح تاریخ قرآن را نخستین بار مستشرق آلمانی، تئودور نولدکه در سال ۱۸۶۰ میلادی به کار برد. پس از او گرچه خاورشناسان دیگری درباره شکل‌گیری متن قرآن به مطالعه و تألیف روی آوردند، اما آثار خود را تاریخ قرآن نام ننهادند. در جهان اسلام، گویا نخستین‌بار موسی جارالله ترکستانی، کتاب «تاریخ القرآن و المصاحف» را در سال ۱۹۰۵ میلادی منتشر کرد. با تألیف کتاب «تاریخ القرآن» ابوعبدالله زنجانی در سال ۱۹۳۵ میلادی، اصطلاح تاریخ قرآن در میان مسلمانان رواج یافت، چنانکه هم اکنون بیش از ۲۵ کتاب تاریخ قرآن به زبان عربی و بیش از پنج کتاب تاریخ قرآن به زبان فارسی در دسترس هستند.

در بخشی از مقدمه این کتاب آمده است:

ترغیب به جای تحمیل آن، قرائت ساده و آسان، اصلاح غیرمستقیم اشتباه‌های قرآن‌آموز، تکرار و استمرار اقراء و قرائت در حضور مسلمانان، تعلیم و تعلم همزمان سازماندهی و تقسیم قرآن به آیه، سوره، واحد‌های موضوعی (رکوعات) و حزب، آسان‌سازی آموزش، تکرار و مداومت در نماز، آموزش به دیگران و مدارس قرآن، عرضه قرائت، تشویق به کتابت قرآن و خواندن از روی مصحف و عرصه مصحف برای رفع کاستی‌ها و افزوده‌های احتمالی از عوامل مهم ترویج و تثبیت قرائت قرآن در سیره نبوی‌اند.

در برش دیگری از مقدمه می‌خوانیم:

رسول خدا (ص) همزمان و موازی با ابلاغ، آموزش و ترویج تدریجی قرآن کریم، نسبت به کتابت و تثبیت متن قرآن اهتمام فراوانی داشتند، به گونه‌ای که همه علمای اسلامی درباره نگارش کل قرآن، مسلمانان نیز، پس از یادگیری شفاهی قرآن به نوشتن آن تشویق و ترغیب می‌شدند تا از آن پس، بر تلاوت و قرائت خویش با نگاه به متن مکتوب قرآن (مصحف) مداومت داشته باشند. مسلمانان برای جلوگیری از هر گونه خطا و پریشانی در متن مکتوب قرآن، قرائت و مصحف خویش را بر معلمان و قاریان قرآن یا مصاحف آنان عرضه می‌کردند. بدین ترتیب، قرائت و کتابت قرآن، پشتیبان و حافظ یکدیگر و موجب حفظ اصالت قرآن شدند.

نویسنده در بخشی از کتاب می‌افزاید:

سران قریش که از مشاهده تأثیر روزافزون قرآن بر مردم سخت ناراحت و پریشان شده بودند و منافع و مطامع نامشروع خود را در خطر سقوط می‌دیدند، با اضطراب و سرآسیمگی، با ترفند‌هایی همچون تطمیع، تهدید، شکنجه، محاصره و سرانجام تبعید و اخراج، به گمان باطل خویش می‌کوشیدند تا از گسترش و ترویج قرآن در میان مردم، به ویژه در خارج از مکه جلوگیری کنند. آنان از نفوذ قرآن بر خود نیز هراس داشتند و یکدیگر را سفارش می‌کردند نه تنها به قرآن گوش نسپارند، بلکه قرائت قرآن با ایجاد غوغا و همهمه نگذارند نوای روح‌بخش قرآن به گوش خودشان و دیگران برسد. با رفتار و تدبیر‌های حکیمانه پیامبر اکرم نقشه‌ها و توطئه‌های دشمنان خنثی شدند که یکی از آن تدبیرها، ابلاغ قرآن در قالب نماز بود.

یادآور می‌شود، کتاب «تاریخ کتابت و قرائات قرآن کریم» نوشته محسن رجبی قدسی با شمارگان ۵۰۰ نسخه و بهای ۳۱ هزار تومان به همت انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه منتشر شده است.