حوزویان نقد را از علامه امینی بیاموزند

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محسن آخوندی، نوه علامه امینی، شنبه 9 مرداد در دومین نشست «جایگاه و اهمیت کتاب الغدیر» با بیان اینکه در بخش نخست گفتیم که یکی از خصایص ویژه علامه امینی ادب در نقد مخالف است، گفت: ایشان به نقد علمی پرداخت و وارد فضای پاسخگوی به جسارت‌های برخی از علمای اهل تسنن و دامن زدن به آتش تفرقه و اختلاف بی‌ثمر نشد. مثلاً وقتی ابن حجر می‌خواهد شیعه را معرفی کند داستان‌سرایی کرده و شیعه را یادآور هر شرارت و بدی می‌داند ولی مرحوم علامه از کنار آن عبور کرده و آیه شریفه 72 فرقان «وَالَّذِينَ لَا يَشْهَدُونَ الزُّورَ وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَامًا » را گوشزد و کریمانه از کنار اهانت‌ها عبور می‌کند.

آخوندی تصریح کرد: مرحوم علامه امینی نقل می‌کند که مولای ما امیرالمؤمنین(ع) به اصحاب خود فرمودند که جزء لعن‌کنندگان نباشید و اگر می‌خواهید نظرات دیگران را قضاوت کنید سیره آنها را بیان کنید؛ حجر بن عدی که مخاطب این پیام است خطاب به امام(ع) گفت که ما موعظه و پند شما را به گوش جان می‌پذیریم و ادب را رعایت می‌کنیم؛ مرحوم علامه امینی هم تاکید می‌کند که ای مولا، منِ امینی هم این ادب و پند را می‌پذیرم و همه شیعیان باید این طور باشند. در حالی که محبت‌ورزی به دین و امام علی(ع) جزء صفات کم‌نظیر آن مرحوم است و از روی عشق به مولاعلی(ع) این جملات را بیان کرده است.

وی با بیان اینکه عبدالغنی در مورد او گفته است که انسان از عشق علامه امینی به علی(ع) تعجب می‌کند زیرا عشق او را از مسیر حق منحرف نمی‌کند و در نقد و استدلال پایبند به ضوابط است، اظهار کرد: یکی دیگر از راه‌های اثبات جریان غدیر در کنار سایر موارد این است که غدیر به صورت یک مبدأ تاریخی در کتاب تاریخی بیان شده است، یعنی برخی افراد وقتی می‌خواهند تاریخ را بیان کنند به آن تمسک می‌کنند. مثلاً ابن خلکان وقتی می‌خواهد المستنصر فاطمی را ترجمه و شرح حال او را بازگو کند می‌گوید که او در شب پنجشنبه، 12 شب باقیمانده به 18 ذی‌الحجه، روز عید غدیر وفات یافت. یعنی وفات افراد را با این تاریخ می‌سنجد. کلمه «عید» هم در ادبیات این افراد مهم است؛ همین ابن خلکان گفته این روز روزی است که پیامبر(ص) فرمودند همانطور که به من تهنیت می‌گویید باید به علی(ع) تهنیت بگویید. روزی است که خدا امامت را به خاندان پیامبر(ص)مختص کرد؛ بنابراین جریان تهنیت نسبت به عید و عبارت عید و آداب بیان‌شده درباره این روز نشان‌دهنده تمایز غدیر با روزهای دیگر است.

وحدت با جهل و تغافل ممکن نیست

آخوندی تصریح کرد: یکی از محورهای کتاب الغدیر بحث وحدت اسلامی است؛ علامه گفته که کتاب الغدیر مایه وحدت‌بخشی به صفوف است؛ او اعتقاد جزمی داشت که با به تغافل زدن و جهل، وحدت ایجاد نمی‌شود و مادامی که آنها ما را مشرک می‌دانند هر مسلمانی حق دارد برآشفته شود؛ وقتی شیعه مهر بر پیشانی در نماز می‌گذارد و متهم به سنگ‌پرستی شود وحدت ایجاد نمی‌کند، بلکه چیزی که مأخذ معتبر است، یعنی قرآن و سنت قطعی پیامبر(ص) مایه وحدت است و در این صورت اختلافات فقهی نباید مایه اختلاف شود.

وی افزود: وی در الازهر مصر یک ساعت سخنرانی و ولایت را با استناد به منابع اهل تسنن تبیین می‌کند، نقل است که فردی وقتی سخنرانی علامه را در مصر شنید به او گفت که کسی کتابی به نام الغدیر نوشته که شبیه حرف‌های شماست؛ چون علامه را نمی‌شناخت، سپس علامه خود را معرفی می‌کند. کتاب «سیرة نبینا و سنته» حاصل مذاکراتی است که ایشان با اهل تسنن به خصوص در مورد چرایی گریه بر امام حسین(ع) داشتند. سیدمحمدسعید، امام جمعه حلب، هم در تقریظ بر الغدیر آورده که من به شیعه متمایل شدم و حلب به زودی تمایل به تشیع پیدا خواهند کرد و مرحوم امینی چنین تاثیر فراوانی را در آن دوره ایجاد کرد.  

پالایشگر منابع اسلامی

استاد حوزه علمیه اضافه کرد: همچنین علامه امینی در مواجهه سلبی با دیگران کاری انجام داد که به تعبیر محمدرضا حکیمی بازسازی علمی میراث فرهنگی اسلامی محسوب شود؛ ایشان به این مطلب رسید که دست تحریف در سند و محتوای روایات فراوان باز شده و سردرگمی ایجاد کرده‌اند؛ علامه فرموده‌اند من از قرن 4 به بعد این مسئله را فراوان دیدم لذا اسناد و محتوا را بررسی کردم و در موارد متعددی دیدم که در نسخ چاپی راوی و قطعاتی از متن نسبت به نسخه خطی افتاده است.

آخوندی تصریح کرد: دقت در احادیث و پالایش کتب روایی در مطالعات و تحقیقات علامه بسیار جدی است و او را باید به عنوان پالایشگر روایات اسلامی معرفی کرد. حسنین هیکل در کتاب حیات محمد(ص) تاریخ زندگی پیامبر(ص) را بیان کرده و جریان یوم الدار را ذکر می‌کند که در آن تعابیر «... حتی یکون اخی، خلیفتی و وصیی و وزیری من بعدی» آمده است؛ وقتی کتاب هیکل چاپ می‌شود و متن این روایت را که مؤید وصایت و امامت علی(ع) از ابتدای بعثت است در آن می‌آورد فشارهای زیادی از جوانب مختلف بر او وارد می‌شود. لذا در چاپ‌های بعدی به جای تعابیر اخی و وزیری و وصیی، کذا و کذا می‌آورد و علامه این مسئله را فاش کرد، آن هم به سبب تسلط فراوان به منابع علمی جهان اسلام.

وی افزود: یکی از کارهای مرحوم علامه این بود که از نسخه‌های خطی که روایات را نقل کرده میکروفیلم برمی‌داشتند تا به مرور زمان از بین نرود. لذا ارزش کتابخانه امیرالمؤمنین(ع) که زیر نظر ایشان تأسیس شد این است که میکروفیلم روایات وجود دارد و سند معتبری در اثبات حقانیت شیعه است. یکی از موارد دیگری که علامه به آن توجه زیادی کرد ادبیات و نقدهایی است که از کتب حدیثی، تفسیری و تاریخی وجود دارد و مواردی را نشان می‌دهد که مؤلف رعایت نکرده است؛ مثلاً ابن کثیر روایاتی را که درباره ایمان علی(ع) به پیامبر(ص) نقل شده فاقد طرق صحیح می‌داند ولی علامه وقتی وارد میدان داوری می‌شود به این نتیجه می‌رسد که روایت اولین فردی که به پیامبر(ص) ایمان آورد علی بن ابیطالب(ع) بود فوق تواتر است. بنابراین تعبیر محمدرضا حکیمی درباره علامه امینی بی‌جهت نیست، زیرا 150 کتاب در الغدیر مورد نقادی قرار گرفت یا مثلا ابن الفرید را نقد کرد؛ او گفته که شیعه همانند یهود است و همانطور که یهود دشمن مسیحیان است شیعیان هم دشمن مسلمین هستند و خون آنها را مباح دانسته و قرآن را تحریف می‌کنند؛ علامه این سخنان را به روش علمی نقد کرده است.

حوزویان نقد را از علامه امینی بیاموزند

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه ما حوزویان باید نقد را از علامه امینی بیاموزیم، گفت: الغدیر صبغه قرآنی پررنگی دارد زیرا روایات به خصوص روایات ولایت را مستند به آیات قرآن کریم کرده است، از جمله آیه معروف سوره مائده یعنی آیه ابلاغ است. ایشان ذیل آیه در قامت یک مفسر قرآن نظرات فخر رازی را به نقد می‌کشد؛ بنابراین الغدیر دایرة‌المعارف علوم دینی است، به گونه‌ای که حتی یکی از مسیحیان در مورد این کتاب گفته است که وقتی الغدیر را خواندم غرورم شکست، زیرا دیدم فردی چقدر به منابع اسلامی مسلط است.

وی اظهار کرد: سیدمحسن حکیم و بزرگان دیگر تعابیری مانند «لا ریب فیه» در مورد الغدیر به کار برده‌اند. عبدالفتاح عبدالمقصود می‌گوید که من با دریای پهناور معرفت و شناخت مواجه شدم و دیدم که محبت بیش از اندازه او به علی(ع) سبب نشد که در دفاع از شیعه هر سخنی را به مخالف خود نسبت دهد، بلکه او عدالت را ملاک کار قرار داد. به هرحال الغدیر و نویسنده آن از مفاخر جهان اسلام هستند و باید قدردان افرادی مانند ایشان باشیم و به مؤلف و زحماتی که او در این راه متحمل شد بی‌مهری نشود.