تعمیق روابط با روسیه با ملاحظه حفظ استقلال تصمیم‌گیری کشور + صوت
سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران نگاه به شرق و همکاری با روسیه و چین را به عنوان یک راهبرد انتخاب کرده است، گفت: حتما باید با روس‌ها به عنوان یک همسایه در زمینه‌های مختلف نظامی، تجاری، اقتصادی، سیاسی و حتی فرهنگی همکاری کنیم اما نباید تعمیق این روابط به نحوی باشد که بر روی تصمیم‌های مستقلانه کشور تأثیر بگذارد.
عبدالرضا فرجی‌راد، عضو هیئت علمی گروه ژئوپلیتیک واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی و سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان، در گفت‌وگو با ایکنا درباره اهداف سفر امروز رئیس‌جمهور به روسیه و جایگاه مسئله برجام و توافق هسته‌ای و توافق راهبردی 20 ساله در این سفر گفت: این سفر ارتباط چندانی به برجام ندارد اما درباره آن حتما صحبت می‌شود. با توجه به روی کارآمدن یک دولت جدید در ایران، روس‌ها تمایل داشتند با دولتی در ایران که بیشتر به سمت شرق توجه دارد و تعامل بهتری با آنها دارد همکاری کنند و در مجموع خوشحال هستند که این دولت در ایران جایگزین دولت قبلی شده است و به طور طبیعی اشتیاق بیشتری را برای سفر رئیس‌جمهور کشورمان نشان می‌دهند.
وی درباره مهم‌ترین موضوعات در دستور کار این سفر گفت: بخشی از تسلیحات نظامی ایران در کشور تولید نمی‌شود و از روسیه تأمین می‌شود. ایران حدود 20 سال پیش قراردادی با روس‌ها امضا کرده بود که به واسطه آن سلاح‌‌ها و قطعاتی خریداری می‌کردیم و الان اگر دولت به خاطر به پایان رسیدن آن، قرارداد دیگری امضا کند کارها بهتر پیش می‌رود. لذا یکی از اهداف مهم این سفر، مسائل نظامی، خرید تسلیحات و تقویت نیروی هوایی است.
تقویت هماهنگی‌های منطقه‌ای
فرجی‌راد اظهار کرد: در کنار آن تبادلات تجاری هم می‌توان انجام داد که دو طرف ترجیح دادند مجموعه این همکاری‌ها در قالب یک توافق راهبردی انجام بگیرد. الان هم ایران به عضویت سازمان همکاری‌های شانگهای درآمده، هرچند هنوز این عضویت کامل نیست، و لذا ایران با توجه به اینکه اعلام کرده به دنبال تقویت سیاست نگاه به شرق از جمله همکاری با روسیه و چین است و روس‌ها هم با علم به این مسئله به دنبال تقویت روابط با ایران هستند و در این مسیر در حال بررسی مسائل منطقه‌ای هستند که از حضور ناتو در مرز اوکراین، بحران اخیر قزاقستان، مسائل سوریه و تحولات اخیر خلیج فارس را شامل می‌شود و لازم است روس‌ها و ایرانی‌ها با هم هماهنگی‌هایی داشته باشند.
سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان بیان کرد: البته دو طرف در برخی مسائل با هم اختلاف نظر دارند و در برخی مسائل مانند سوریه و حملات اسرائیل حتی با هم تناقض دیدگاه دارند و ایران انتظار دارد که روس‌ها سیستم دفاعی سوریه را تقویت کنند و اگر هم خودشان به طور مستقیم وارد عمل نمی‌شوند اجازه بدهند سوریه از سیستم دفاعی قوی‌تری برای مقابله با این حملات برخوردار شود، لذا مسئله سوریه و برخورد با تروریست‌ها یکی از مسائلی است که حتما در این دیدارها مورد توجه قرار می‌گیرد.
وی یادآور شد: بالاخره در حوزه پیرامونی ایران تحولاتی رخ می‌دهد که مورد توجه روسیه هم هست که یکی از این مسائل، تحولات افغانستان است که ایران و روسیه سیاست مشترکی در این کشور دارند و هر دو دولت به دنبال تشکیل دولت فراگیر در افغانستان هستند و با هم در این زمینه هماهنگ عمل می‌کنند و در این سفر این مسئله را بررسی می‌کنند تا افغانستان به یک میدان جنگ تبدیل نشود زیرا این امر می‌تواند بر روی امنیت روسیه، آسیای مرکزی و ایران هم تأثیر بگذارد.
روس‌ها سیاست نگاه به شرق ایران را باور کرده‌اند
فرجی‌راد درباره احتمال بررسی عضویت کامل ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا با توجه به اینکه ایران اکنون عضو ناظر این اتحادیه است، گفت: این مسئله هم ممکن است در این سفر مطرح شود و الان روس‌ها در حال ارزیابی ایران هستند زیرا ایران چند سال است مسئله تقویت سیاست نگاه به شرق را مطرح کرده اما روس‌ها این را باور نمی‌کردند و معتقد بودند تکنوکرات‌های ایران بیشتر به سمت غرب دارند اما در دو سه سال اخیر روس‌ها کم کم باور کرده‌اند که سیاست نگاه به شرق ایران جدی شده است بنابراین وقتی کاملا نسبت به این سیاست ایران اطمینان خاطر پیدا کنند، به طور طبیعی با ایران هم مانند یکی از کشورهای حوزه مشترک‌المنافع سابق روسیه برخورد می‌کنند و راه برای ایران هموارتر کنند.
این کارشناس مسائل بین‌الملل اظهار کرد: در عین حال باید بررسی کرد که پیشروی سریع و شتابان در این همکاری‌ها چقدر به نفع ایران هست. به عبارتی با پذیرش سیاست نگاه به شرق از سوی ایران، رفتن به عمق این مسائل و همکاری‌ها می‌تواند بر روی تصمیمات مستقلانه کشور تأثیر بگذارد. ضمن اینکه نباید خیلی هم غرب به ویژه اروپا را به نوعی تحریک کرد که اگر برجام هم احیا شد تمایل چندانی برای کار با ایران نداشته باشند. درست است که باید با روس‌ها همکاری کرد اما واقعیت این است که روسیه ظرفیت تجاری و صنعتی پایینی دارد. در چند دهه گذشته دولتمردان ایرانی و حتی روسی خیلی تلاش کردند ظرفیت کار تجاری، اقتصادی و صنعتی را بالا ببرند اما این ظرفیت هیچگاه از 2 میلیارد دلار فراتر نرفته که این رقم حتی از تبادلات تجاری ایران با افغانستان پایین‌تر است و در ضمن بیش از 60 درصد این تبادلات با روسیه مربوط به تسلیحات و تجهیزات نظامی است در حالی که با چینی‌ها خیلی بیشتر از این می‌توان کار کرد و لذا نمی‌توان روسیه را جایگزین اروپا کرد.
حفظ استقلال در عین همکاری
وی تصریح کرد: پایه بسیاری از صنایع ما اروپایی است و ما هم نمی‌خواهیم زیربنای این صنایع را عوض کنیم. وقتی برجام در 5 سال پیش امضا شد توتال، پژو، استات اویل، نورسک هیدروی نروژ، ایرباس، شرکت هواپیمایی ایتالیا و شرکت انگلیسی فعال در حوزه فناوری‌ها و پنل‌های خورشیدی وارد ایران شدند و سرمایه‌گذاری یا تجارت کردند اما روس‌ها توان اقتصادی و فناوری بالایی ندارند. پس باید مراقبت کنیم آنقدر در روابط با روسیه عمیق نشویم که اروپایی‌ها، در صورت احیای برجام، هم به این نتیجه برسند، که با ایران همکاری نکنند و ایران با اتحاد با روسیه ضعیف بماند.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: ایران باید استقلال خود را حفظ کند؛ یعنی ضمن همکاری و تجارت با روسیه و تقویت آن به دلیل همسایگی و هماهنگی‌های منطقه‌ای، این همکاری نباید به نحوی باشد که یک تضاد در داخل بین نخبگان و تحصیل‌کردگان ایجاد شود، که متأسفانه این تضاد ایجاد شده، در حالی که این اقشار باید توجیه شوند و از طرفی هم شکل همکاری با روسیه نباید به دست شستن اروپا از ایران برای همکاری و تعاملات اقتصادی و تجاری منجر شود. اگر برجام امضا شود که احتمال آن بسیار قوی است ما هنوز باید با اروپایی‌ها از سوئد، نروژ تا ایتالیا، فرانسه و آلمان و ... کار کنیم و فناوری آنها می‌تواند به ما کمک کند.
وی افزود: بالاخره ایران در چند دهه گذشته از همسایگانش عقب افتاده و حتی عراقی‌ها کارهای اساسی و زیربنایی را شروع کرده‌اند. امروز کشور حتی در توسعه صنعت نفت از عراق عقب است و با توجه به اینکه ارزش نفت تا 15 سال آینده بسیار کاهش می‌یابد، ما باید تحرک شتابانی داشته باشیم تا این نفت را در جهت امور زیربنایی و اشتغال‌زایی استخراج کنیم و این کاری نیست که روس‌ها بتوانند انجام دهند بلکه ژاپنی‌ها، استات اویل، توتال، شل و ... می‌توانند انجام دهند. در واقع روسیه به دلیل نداشتن سرمایه، فناوری بالا و سرعت عمل لازم نمی‌تواند صنعت نفت ما را متحول کند. بنابراین ما باید در درجه اول به سرعت صنایع نفت و گاز را متحول کنیم تا تولید داخلی به بالای 5 تا 6 میلیون بشکه برسد. این در حالی است که ما حدود 20 سال پیش از بسیاری از همسایگان در این زمینه جلوتر بودیم.
وی با تأکید مجدد بر اینکه نباید روابط خود را محدود به روسیه کنیم، گفت: حتما باید با روس‌ها به عنوان یک همسایه در زمینه‌های مختلف نظامی، تجاری، اقتصادی، سیاسی و حتی فرهنگی همکاری کنیم. در حوزه فرهنگی روس‌ها به دلیل اینکه توریست‌های زیادی به اقصی نقاط جهان می‌فرستند، باید بتوانیم آنها را به سمت ایران به ویژه جنوب ایران و اصفهان و شیراز جلب کنیم تا شناخت بسیار پایین مردم دو کشور از یکدیگر تقویت شود به ویژه این شناخت از سوی روس‌ها نسبت به ایران بسیار پایین‌تر است.
نگاه به شرق راهبرد ایران است؛ نه تاکتیکی برای هشدار به غرب
فرجی‌راد درباره این تحلیل که بخشی از سیاست نگاه به شرق تاکتیک هشدارگونه ایران به غربی‌ها است تا وقتی برجام احیا شد، با ایران همکاری کنند، گفت: الان در مذاکرات وین بسیاری از مسائل تحریمی حل شده و حتی مشکل اطمینان‌بخشی برای حضور شرکت‌های غربی در ایران هم در حال برطرف شدن است و تنها مشکل باقی‌مانده بحث تضمین دولت آمریکا برای عدم خروج از برجام است و دولت آمریکا هم نمی‌تواند چنین تضمینی بدهد. به اعتقاد من راهکار تضمینی اصلی، برقراری رابطه اقتصادی میان ایران و آمریکا است و این روابط اقتصادی قبلا هم بوده و حتی در دهه اول انقلاب، آمریکا از ایران نفت می‌خرید که بعضا به 500 هزار بشکه نفت در روز هم می‌رسید. به عبارتی یکی از کارهایی که می‌تواند تضمین‌کننده حفظ توافق باشد و دولت‌های بعدی آمریکا از برجام خارج نشوند، کار اقتصادی با آمریکا است.
سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان تأکید کرد: در عین حال کشور نگاه به شرق و همکاری با روسیه و چین را به عنوان یک راهبرد انتخاب کرده و این تاکتیک ایران نیست اما انتخاب این راهبرد بدین معنا نیست که با غرب و به ویژه اروپا همکاری نکنیم. بالاخره ایران یک کشور مهم در یک منطقه استراتژیک است که وزن ژئوپلیتیکی بالایی دارد و باید به یاد داشته باشیم که با روس‌ها در یک سری حوزه‌های اساسی تضاد داریم. ایران کشوری است که مبنای اقتصادی آن مانند روسیه، نفت و گاز است و از این منظر دو کشور رقیب هم به خصوص برای صادرات این دو محصول به اروپا هستند. به عبارتی ضمن اینکه همکاری با روسیه خوب است و باید انجام شود اما باید وقتی خواستیم خط لوله گاز به اروپا بکشیم واکنش روس‌ها را هم ببینیم. بنابراین بایستی به نحوی با روسیه همکاری کنیم که زمانی هم که می‌خواهیم سیاست مستقل خود را در پیش بگیریم دچار تضاد نشویم.
نفت و گاز؛ حوزه رقابتی جدی ایران و روسیه
فرجی‌راد ابراز کرد: انتقال گاز و نفت ایران از طریق عراق و سوریه به اروپا به خصوص جنوب اروپا؛ ایتالیا، یونان، قبرس، اسپانیا و پرتقال، قابل انجام است ولی آیا روس‌ها با این اقدام ایران موافق هستند؟ خیر؛ قطعا مخالف هستند. چون انتقال انرژی به اروپا علاوه بر اینکه یکی از منابع اصلی درآمد روسیه است، از آن به مثابه یک ابزار ژئوپلیتیکی هم استفاده می‌کنند. در شرایط فعلی روس‌ها گاز انتقالی به اروپا را به خاطر مسئله اوکراین دائم کم و زیاد می‌کنند به نحوی که در همین دو، سه ماه اخیر میزان خرید گاز اروپا از آمریکا به خاطر عدم اطمینان به روسیه، 3 برابر شده است. ایران باید به سهم اروپا وارد شود و حتی با آمریکا هم رقابت کند و وقتی خط لوله از ایران باشد اروپایی‌ها ایران را به دلیل هزینه کمتر به روسیه و آمریکا ترجیح می‌دهند.
فرجی‌راد با اشاره به اینکه روسیه و ایران هر دو به هم در زمینه تجهیزات و تسلیحات نظامی، محصولات کشاورزی، تولیدات صنعتی، خطوط راه‌آهن، کانال‌های انتقال کالا به اروپا و همکاری در حوزه قفقاز نیازمندند، گفت: منتهی باید به گونه‌ای رفتار کنیم، احترام‌برانگیز باشد و هم روس‌ها متوجه شوند که ایران می‌خواهد دوست واقعی آنها باشد و هم ایرانی‌ها متوجه شوند که دوستی با روسیه منافع درازمدتی دارد اما همه اینها مانع این نمی‌شود که ایران سیاست مستقلانه خودش را نسبت به بقیه کشورهای دنیا تضعیف کند.
گفت‌وگو از مهدی مخبری
انتهای پیام
