تحقق سنت تزیین درباره قاتلان سیدالشهدا(ع)
احمد شه‌گلی ضمن اشاره به اینکه براساس سنت تزیین، عمل بد در نزد انسان به عنوان عمل نیک جلوه می‌کند، قاتلان سیدالشهدا(ع) را مصداقی برای این مسئله معرفی کرد و به برخی ویژگی‌های این افراد تصریح کرد.
به گزارش ایکنا، هفتمین نشست از سلسله نشست‌های «حسینیه حکمت» ظهر امروز چهاردهم مردادماه با سخنرانی احمد شه‌گلی، عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با موضوع «اشارات و تنبیهات انسان‌شناختی در مکتب عاشورا» در موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد.
گزیده مباحث این جلسه را در ادامه می‌خوانید؛
ما حالتی در نفس داریم و آن اینکه نفس انسان در شرایطی کار زشت را خوب می‌بینید که نامش را خوب‌پنداری زشتی‌ها می‌گذاریم. در قرآن نام این حالت به عنوان تزیین نفس مطرح شده است و در آیات بسیاری این مسئله مورد توجه قرار گرفته است. وقتی این حالت را کشف کردیم، متوجه می‌شویم زمانی‌که این حالت در انسان پیدا شد موجب می‌شود کار خوب را بد ببیند.
این یک واقعیت است که دو جنبه دارد؛ یک جنبه اینکه انسان کار زشت را خوب می‌بیند و جنبه دوم اینکه کار خوب را بد می‌بیند. در این حالت انسان وارونه می‌شود. این حالت می‌تواند در یک فرد پیدا شود و می‌تواند یک امت در یک مقطع تاریخی به چنین بلیه‌ای مبتلا شود. اگر بخواهیم مثال ساده‌ای برای آن بزنیم می‌توانیم یک مثال بدنی ذکر کنیم. در بدن انسان حالت‌هایی پیدا می‌شود که انسان به غذاهای خوشمزه میل پیدا نمی‌کند در این حالت شخص مریض است و به خاطر مریضی به غذای خوشمزه میل پیدا نمی‌کند. از آن طرف برخی بیماری‌ها را داریم که در اثر آنها شخص میل به خوردن خاک پیدا می‌کند. پس این حالت در بدن انسان هم هست. در سطح روحی هم دقیقا همین حالت وجود دارد. انسان تحت شرایطی به کارهای زشت میل پیدا می‌کند و از کارها و افراد خوب متنفر است. این پدیده که یک پدیده عجیبی در نفس انسان است باید در پژوهش‌ها مورد توجه قرار گیرد و ابعاد آن روشن شود که چطور می‌شود انسان یک چیز زیبا را زشت می‌بیند و یک چیز زشت را زیبا می‌بیند.
مثلا ما امروز با داعش مواجهیم که انسان‌ها را به خاطر خدا می‌کشند. در حقیقت چه حالتی در شخص اتفاق می‌افتد که با اعتماد به‌نفس بزرگترین گناه را مرتکب می‌شود و تصور می‌کند اگر این کار را بکند با پیامبر(ص) همنشین می‌شود. در روانشناسی، ما بحث خودفریبی داریم که البته با بحث ما تفاوت‌های زیادی دارد و سطحی که قرآن به این مسئله می‌پردازد بسیار دقیق‌تر و عمیق‌تر است.
سنت تزیین اعمال در آیات قرآن
ما آیات فراوانی در قرآن داریم که به این مسئله اشاره دارند. آیه هشتم سوره فاطر می‌فرماید: «أَفَمَنْ زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ فَرَآهُ حَسَنًا» یعنی افرادی هستند که برایشان عمل بدشان زینت داده می‌شود و نتیجه این می‌شود که آن عمل را خوب می‌بینند. اصلا شخص به مرتبه‌ای می‌رسد که کار بد را کاملا زیبا می‌بیند. داعش و وهابیت دقیقا همین هستند. آیه دیگری می‌فرماید: «زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَيَسْخَرُونَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا».
در آیه دیگری می‌خوانیم: «وَكَذَلِكَ زُيِّنَ لِفِرْعَوْنَ سُوءُ عَمَلِهِ». باز در آیه دیگری می‌خوانیم: «وَإِذْ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ وَقَالَ لَا غَالِبَ لَكُمُ الْيَوْمَ مِنَ النَّاسِ وَإِنِّي جَارٌ لَكُمْ.» حضرت یعقوب خطاب به فرزاندانش می‌گوید: «قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنْفُسُكُمْ أَمْرًا.» وقتی گرایش من عوض شد کنش‌های من هم بر اساس آن تغییر پیدا می‌کند. ابتدا چیزی زیبا جلوه می‌کند بعد وقتی احساس می‌کنم آن چیز زیباست تصور می‌کنم من باید آن را انجام بدهم. در مورد سامری هم می‌خوانیم: «وَكَذَلِكَ سَوَّلَتْ لِي نَفْسِي.»
نکته مهم این است این آیات صرفا در مورد کافران نیست، همچنین صرفا در مورد امت‌های گذشته نیست. چه بسا انسان می‌خواهد کار زشتی انجام دهد؛ مفاد این آیات در مورد او صدق می‌کند. یعنی اول شیطان کاری را برای ما تزیین می‌کند بعدا ما شوق پیدا می‌کنیم آن کار را انجام دهیم. افرادی هستند که زیاد تحت تاثیر تزیین قرار می‌گیرند و افرادی کمتر مورد تزیین قرار می‌گیرند. اگر بخواهیم یک مصداق برای این آیات قرآن در دنیای امروز پیدا کنیم باید به داعش اشاره کنیم که راحت یک زن یا بچه را می‌کشند و با این عمل قصد قربت دارند.
حال سراغ شهادت امام حسین(ع) برویم. در بحث عاشورا قاتلان امام حسین(ع) ویژگی‌هایی داشتند که موجب می‌شد سنت تزیین در آنها به شدت شکل بگیرد. از جمله آن ویژگی‌ها این بود که آنها قساوت قلب داشتند، حرام‌خوار بودند و طبق نقل تاریخ برخی از آنها حرام‌زاده بودند. این ویژگی‌ها سبب شد قتل پاک‌ترین بنده خدا برایشان زینت داده شود و به این کار اقدام کنند و بعد به این کار افتخار کنند و حتی برای این کار جشن بگیرند. وقتی قابیل برادرش را کشت نادم شد یا افرادی که شتر صالح را پی کردند نادم شدند ولی ما ندامت هم در قاتلان سیدالشهداء نمی‌بینیم.
با اینکه این افراد بدترین صحنه‌های بشری را رقم زدند ولی به عمل خودشان افتخار کردند. افرادی که امام حسین(ع) را کشتند کسانی بودند که حضرت را قربة الی الله کشتند. این افراد در حقیقت آن‌قدر دچار شقاوت شدند که انسان خوب را بد می‌دیدند. یک عده از آنها هم امام حسین(ع) را جزء بهترین انسان‌ها می‌دانستند ولی باز به قتل حضرت اقدام کردند و با حضرت جنگیدند، اینها دچار مصداق دیگری از سنت تزیین شدند با اینکه می‌دانستند آن حضرت بهترین انسان‌هاست ولی آن‌قدر زیبایی دنیا برایشان بزرگ شد که به این عمل اقدام کردند.
انتهای پیام
