عاشورا ریشه در ترکیب اشرافیت معنوی و مادی پس از سقیفه داشت

به گزارش ایکنا، موسی فقیه حقانی، معاون پژوهشی مؤسسه مطالعات تاریخ ایران، در سخنرانی پیش از خطبه های نماز جمعه تهران با عرض تسلیت ایام شهادت اباعبدالله الحسین(ع) به تفاوت دوره قبل و بعد از عاشورا اشاره کرد و گفت: برخی عاشورا را فاجعه و برخی این واقعه را حماسه می دانند اما عاشورا از هر دو منظر قابل بررسی است.

وی افزود: عاشورا فاجعه است چون 51 سال پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) فرزندانش به فجیع ترین شکل ممکن شهید شدند و اهل بیتش به اسارت گرفته شدند و صحنه هایی رخ می دهد که در تاریخ بی سابقه است و این حجم عجیب از خشونت و سبوعیت و درندگی در امت پیامبر(ص) مشاهده می شود.

حقانی اظهار کرد: عاشورا از این منظر حماسه است که یک امام معصوم و شخصیت الهی با همه ظرفیت و توانمندی و همراه با اهل بیتش، برای اقامه امر به معروف و نهی از منکر قیام می کند و جان خود و فرزندانش را در این راه تقدیم می کند و موجب زنده شدن و زنده نگه داشتن دین جدش می شود.

این پژوهشگر تاریخ ابراز کرد: از جهت فاجعه عاشورا را نمی توان از قبل و بعدش جدا کرد. در دعای شریف ندبه بخشی وجود دارد که وقایع تاریخی را ذکر می کند و آنجا عاشورا را به مسائلی که بعد از غدیر و سقیفه رخ می دهد مرتبط می کند.

وی افزود: باید دید از لحاظ فردی و اجتماعی چه اتفاقی در این 51 سال بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص) رخ می دهد که چنین فاجعه ای رقم می خورد. در دعای شریف ندبه می خوانیم که امت پیامبر(ص) امر رسول الله را اطاعت نکرد و این باعث تغییرات گسترده بود. امر رسول الله(ص) نیز تبعیت از امام معصوم بود که پیامبر(ص) قبل و بعد از غدیر بارها بر جانشینی امیرالمومنین علی(ع) بعد از خودشان تأکید داشتند و این امتثال نشد و رعایت حقوق اهل بیت(ع) صورت نگرفت.

حقانی اظهار کرد: وقتی هدایت جامعه اسلامی از دست امام معصوم و ولی خدا خارج می شود اتفاقاتی می افتد که به سرعت جامعه اسلامی را طی 25 سال اول به قهقرا می برد. انحرافات هم گام به گام شروع شد و اول عمق انحرافات در آغاز خلافت امام علی(ع) آنقدر گسترده نبود اما فتوحات پس از رحلت پیامبر(ص) و ورود ثروتهای زیاد به جامعه اسلامی باعث شد بعضی خواص و نخبگان از ثروتهای سرشاری برخوردار شوند.

معاون پژوهشی مؤسسه مطالعات تاریخ ایران تصریح کرد: پایه این اشرافیت مادی هم با یک اشرافیت معنوی در سقیفه گذاشته شد؛ به این معنا که گفتند حاکم بعد از پیامبر(ص) باید از قریش باشد و همین امتیازی برای سران قریش از لحاظ جایگاه اجتماعی و سیاسی به وجود آورد که بعد رفته رفته در بحث تقسیم غنایم هم در اولویت قرار گرفتند و به یکباره جامعه اسلامی دید کسانی که بی هیچ توقعی در رکاب پیامبر(ص) جهاد می کردند الان صاحب مال و مکنت فراوان شده اند.

وی ادامه داد: متأسفانه اشرافیت معنوی به اشرافیت مادی تبدیل می شود و این برای خودش ادبیات تولید می کند و قرآن را هم با همین نگاه تفسیر و تحلیل می کند. به همین جهت وقتی امام علی(ع) به خلافت می رسند بر سر تأویل قرآن می جنگند و این جنگ با جنگهای قبلی بسیار تفاوت دارد. در واقع یک جریان اسلامی تلاش دارد با ادبیات و منطق اسلامی اشرافیت معنوی و مادی را تأیید کند و به ابزارهای آن از جمله جنگ روانی و جنگ نرم مسلط است.

حقانی یادآور شد: به سر نیزه کردن قرآن توسط لشکر معاویه است که تردید ایجاد می کند که حضرت می فرماید قرآن ناطق من هستم اما حتی برخی از یاران حضرت هم قبول نمی کنند. امام علی(ع) بر سر تأویل قرآن با قاسطین، مارقین و ناکثین جنگید و بعد امام حسن(ع) یک دوره کوتاه شش ماهه حکومت کردند و نوبت به امام حسین (ع) می رسد که اینجا دعای ندبه اشاره می کند که اینها کینه های بدری، خیبری و حنینی را از سیدالشهدا انتقام گرفتند. پیوند این سه محور نشان می دهد که جامعه اسلامی به دست این جریانات افتاده بود.

این پژوهشگر تاریخ اظهار کرد: رهبر معظم انقلاب در کتاب «انسان 250 ساله» دوره صلح امام حسن(ع) تا شهادت امام حسین(ع) را دوره ای بسیار پیچیده معرفی می کنند و معتقدند در این دوره یک زمینه سازی برای سلطنت موروثی توسط معاویه انجام می گیرد. در این دوره بسیار پیچیده امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در آگاهی بخشی به جامعه اسلامی و تدارک قیام برای به دست گرفتن قدرت هستند؛ البته نه قدرتی برای سلطت و ارضای شهوات انسانی بلکه برای امر به معروف و نهی از منکر و احیای سنت پیامبر(ص). این دو امام دست به یک فعالیت گسترده و مؤثر زدند که البته این در عاشورا توسط یزید به خون کشیده شد.

وی ابراز کرد: از هر دو جهت فاجعه بار بودن و حماسه بودن عاشورا، این اتفاق قابل تکرار است. تمام نهضتهایی که شیعیان به ویژه ایرانیان در 200 سال اخیر علیه استعمار و استبداد کردند پایه و مبنای عاشورایی دارد؛ قیام علیه قرارداد استعماری رویتر، قیام تنباکو، نهضت مشروطه و نهضت عاشورایی امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی.

حقانی با بیان اینکه تداوم انقلاب اسلامی با عاشوراست، گفت: گسترش تشیع و معارف شیعی به واسطه انقلاب اسلامی است که ملت ایران براساس معارف عاشورایی انجام دادند.

معاون پژوهشی مؤسسه مطالعات تاریخ ایران یادآور شد: عاشورا از منظر فاجعه هم می تواند تکرار شود و همان بلایی که در صدر اسلام بر سر پیامبر اکرم(ص) رخ داد می تواند بر سر سایر انقلاب ها از جمله انقلاب اسلامی رخ دهد. در این زمینه تجربه نهضت مشروطیت را داریم و الان در ایام سالگرد شهادت شیخ فضل الله نوری هستیم که 130 سال پیش در این نهضت به دار آویخته و به شهادت رسید.

وی بیان کرد: در آن نهضت هم ادبیات عاشورایی حاکم بود و قرار بود با مشروطه استبداد محدود و دست استعمار کوتاه شود و مردم ایران به سمت بازسازی کشور و احیای قدرت دفاعی کشور بروند ولی متأسفانه نشد و انحراف در نهضت مشوطه آغاز شد و همان کسانی که شعار مشروطه سر می دادند و می گفتند مشروطه هیچ تضادی با اسلام ندارد بعد روایتی از مشروطه ارائه کردند که ایران را به سمت غربی شدن برد و در این میان یک روحانی شیعه در مقابل این بدعت ایستاد و با ادبیات عاشورایی و تأسی از سیدالشهدا(ع) در مقابل همه فشارهای روانی و ترور شخصیتی و ترور فیزیکی ایستاد و دست از حق نکشید و در نهایت در 11 رجب 1327 هجری قمری/ 1288 شمسی دستگیر و در روز 13 رجب به شهادت رسید.

حقانی با اشاره به مشابهتهای صحنه شهات شیخ فضل الله با برخی صحنه های عاشورا گفت: ایشان را در میدان توپخانه در مقابل مردم می آورند تا به دار بکشند. شیخ فضل الله ده دقیقه می خواهد با مردم صحبت کند و عده ای از مخالفان شروع بهد دست زدن و سوت زدن می کنند که این شهید بزرگوار می فرماید این یک کوچه کوچک است.

این پژوهشگر تاریخ با بیان اینکه این کوفه های کوچک می تواند تکرار شود، گفت: ما بایستی هوشیاری خود را در جنگ نرم دشمن علیه ایران و جهان اسلام حفظ کنیم و از همه ظرفیت جهاد تبیین برای عبور از این شبهات استفاده کنیم تا زمینه ظهور قائم آل محمد(عج) را فراهم کنیم.