ادبیات عاشورایی و ضرورت مقابله با آسیب‌ها
گروه ادب: واقعه عاشورا بخشی از ماندگاری خود را مرهون ادبیات است؛ از این رو برای اثرگذاری و اوج‌گیری این نوع ادبیات باید آن را از آسیب‌ها و تحریف‌ها حفظ کرد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، عاشورا بخش بزرگی از فرهنگ ما را تشکیل می‌دهد و ادبیات عاشورایی نقش مهمی در توسعه این فرهنگ دارد؛ از این رو می‌توان گفت عاشورا جاودانگی و ماندگاری خود را مرهون ادبیات است، اما با اوج گرفتن ادبیات، آفات و آسیب‌هایی نیز در جان این ادبیات رخنه می‌کند و به تدریج این موضوع تبدیل به انحراف بزرگ اجتماعی می‌شود.
به طوری که این آسیب‌ها و تحریف‌ها شناخت این فرهنگ و ادبیات آن و همچنین نقد و بررسی آن را دشوارتر می‌کند؛ از این رو کمتر کسی دیده می‌شود که در این زمینه و در مقابله با این آسیب‌ها اقدامی انجام داده باشد و بتواند آسیب‌ها را از دامن این فرهنگ پاک کند؛ چرا که چنین اقدامی همت و تلاش همگان را می‌طلبد و عده معدودی نمی‌توانند در این راستا توفیق حاصل کنند.
بنابراین در نظر داریم طی گفت‌وگوهای متعدد با کارشناسان، به ویژه در حوزه آسیب‌شناسی شعر آئینی و عاشورایی، غبارها را از چهره فرهنگ و ادب عاشورایی برگیریم و با نقدهای آسیب‌شناسانه خود به آن محتوای تازه‌ای ببخشیم.
روحانی شاعر: نبود اطلاع کافی شاعران جوان از معارف اهل بیت(ع)
حجت‌الاسلام و المسلمین سیدبشیر حسینی، نویسنده و شاعر آئینی‌سرای کشورمان، تعریفی از شعر عاشورایی و آئینی می‌کند که به این صورت است: با توجه به اینکه شعر آئینی تعاریف بسیاری دارد، می‌توان آن را شعری دانست که دربرگیرنده مفاهیمی از آیات کتاب‌های آسمانی و حقایق ادیان الهی، به ویژه دین مبین اسلام و مدح و مراثی بزرگان دین است.
وی، مهمترین آسیب‌های این نوع از شعر آئینی را درباره نوع تعریف آن دانسته و می‌گوید: ادبا، اساتید و شاعران، تعاریف متفاوتی از آسیب‌های شعر آئینی دارند و برخی مغرضانه آن را نقد می‌کنند؛ از این رو در این راستا می‌توان یکی از آسیب‌ها را نبود اطلاع کافی جوانان از معارف، منابع و مصائب زندگی اهل بیت(ع) دانست؛ چرا که شاعر جوان باید در مورد بخش‌های گوناگون شعر آئینی که پدیده و مقوله جدیدی بوده، اما ریشه قرآنی و تاریخی دارد، اطلاع کافی حاصل کند تا بتواند اثری بدون آسیب و اثرگذار خلق کند.
حجت‌الاسلام حسینی ادامه می‌دهد: متأسفانه از سوی هیچ نهاد و سازمانی اقدام مناسب و تأثیرگذاری برای این بخش صورت نگرفته و توسط هیچ یک از اساتید و شاعران به جز استاد محمدعلی مجاهدی، این آسیب‌ها شناسایی نشده است؛ از این رو به نظر می‌رسد با برعهده گرفتن دبیری شعر آئینی کشور توسط وی باید محدوده این آسیب‌شناسی گسترده‌تر شود.
این روحانی شاعر بر آسیب‌شناسی همه بخش‌های شعر آئینی تأکید کرده و اظهار می‌کند: باید گروه خاصی تشکیل و افراد صاحب‌نظر انتخاب شوند تا کتاب‌ها را قبل از چاپ بررسی کنند و در صورت وجود آسیب‌ها، موارد موجود اصلاح شود که متاسفانه کتاب‌هایی در این زمینه منتشر شده که پُر از آسیب است.
کافی: ادبیات نمی‌تواند از خط قرمزهای شریعت عدول کند
غلامرضا کافی که مدرس دانشگاه شیراز بوده و شاعر هم هست در تعریف شعر عاشورایی می‌گوید: شعر آئینی شامل اشعاری است که موضوع آنها مباحث دینی باشد. برخی دایره را تنگ‌تر می‌گیرند و در این میان قصد شاعر هم مطرح است و اینکه آیا روحیه و رویه آئینی داشته و به این موضوع توجه می‌کند یا نه که موضوع دین در شعرهایش تجلی یابد.
وی ادامه می‌دهد: شعر آئینی الزاماً تعهد دارد آموزه‌های دینی را ترویج کند و این حوزه از سوی دیگر به باور و اعتقادات مذهبی شاعر نیز بستگی دارد و حوزه تاریخی و جغرافیایی آن را نیز باید در نظر داشت.
کافی تصریح می‌کند: سرودن شعر آئینی به باور قلبی شاعر بستگی دارد، شاعران ما پس از انقلاب تا اندازه زیادی به اشارات تلمیحی و تلویحی بسنده کرده و به طور عمیق وارد بحث زندگانی و سیره معصومین(ع) نشده‌اند.
این مدرس ادبیات می‌افزاید: ما باید نظرگاه اسلام را در رابطه با شعر و شخصیت‌های معصوم(ع) و بایدها و نبایدهای شرعی از دیدگاه آنها بدانیم تا گاهی اوقات از زبان آنها سخنی گفته نشود و آنچه که در شرع به آن دروغ بستن گفته می‌شود، رخ ندهد؛ چرا که این امر در بازتولید آثار از سوی ادبا و شاعران مؤثر خواهد بود.
کافی درباره خط قرمزهای شعر عاشورایی بیان می‌کند: زمانی که جنبه ادبی را در اثری در نظر داریم باید سعی کنیم شایستگی کار و معنا هم در آن لحاظ شود؛ از این رو خط قرمزهای ادبیات خاص نیستند چون ما در حوزه شریعت، دین و باورهای عمومی وارد می‌شویم، باید رعایت کنیم، به همین دلیل حوزه ادبیات شاید فی‌نفسه دارای خط قرمز نباشد، اما شریعت خط قرمزهایی دارد که ادبیات هم نمی‌تواند از آن عدول کند و شاعر باید آنها را به طور دقیق رعایت کند.
وی با اشاره به آسیب‌های حاصل از عدول از خط قرمزها در شعر عاشورایی و آئینی می‌گوید: در این صورت نخستین آسیب به مخاطب می‌رسد و ممکن است گمراهی وی را در پی داشته باشد و سبب جریحه‌دار شدن احساسات مخاطب شود، اگر کسی در یک اثر ادبی به موضوعی به صورت دقیق نپرداخته و وهنی بر شخصیت معصوم(ع) وارد شده باشد، حتماً مخاطب هم نسبت به موضوع واکنش نشان خواهد داد.
طهماسبی: شعر در مقابله با تهاجم فرهنگی در خط مقدم است
قادر طهماسبی، شاعر و داستان‌نویس هم در این باره می‌گوید: شعر عاشورایی نوع خاصی از شعر آیینی است و ادبیات ما با این نوع شعر آمیخته است و کمتر شاعری است که به این موضوع نپرداخته است.
وی می‌افزاید: هر شاعری ممکن است در هر مقوله یا موضوعی شعرهایی سروده باشد اما شعر عاشورایی و آیینی از نظرش دور نیست و یا ممکن است و روح عاشورا و کربلا در شعرهایش وجود داشته و یا ممکن است به طور مستقیم به عاشورا نپرداخته باشد.
طهماسبی با اشاره به رسالت مهم شعر عاشورایی ادامه می‌دهد: در زمان حاضر، شکل تهاجم فرهنگی تغییر یافته و یکی از این موارد ورود شعرهای بی‌محتواست که سبب آسیب زدن به ادبیات عاشورایی و آیینی می‌شود چرا که یکی از رسالت‌های مهم حوزه شعر در زمینه فرهنگی و پاسداشت موضوع عاشورا و کربلاست.
این شاعر روشندل تصریح می‌کند: شعر در زمینه مقابله با تهاجم فرهنگی در صف اول و خط مقدم قرار گرفته است از این رو تهاجم فرهنگی ادبیات عاشورایی ما را مورد هدف قرار داده‌اند و ما باید جوانان و نوقلمان این عرصه را با چنین موضوعاتی آشنا و آگاه کنیم.
صاحب رمان «تلاوت» بیان می‌کند: اینکه در سرودن شعر، نوع نگاه شاعر چه باشد و چگونه و با چه زبانی درباره عاشورا سخن بگوید، اهمیت بالایی دارد چرا که زاویه نگاه شاعر به این موضوع می‌تواند بر محتوای آن اثرگذار باشد و از این روست که برخی دچار تحریف در سرودن این نوع شعرها می‌شوند.
طهماسبی با اشاره به خط قرمزهای شعر عاشورایی اظهار می‌کند: انسان در زندگی روزمره خود با خط قرمزهایی روبه‌روست و برخی از این‌ها جزئی از قوانین محسوب شده و افراد ملزم به رعایت آن هستند از این رو در حوزه شعر و ورود به اعتقادات و باورهای دینی خط قرمزهایی دارد و آن شرع و دین است به این معنا که شاعر نباید از آنچه در دین اسلام مورد نکوهش قرار گرفته و ممنوع است ورود یابد چرا که در غیر این صورت خود و جامعه‌اش را دچار آسیب خواهد کرد.
این شاعر با بیان اینکه عاشورا آیینه تمام‌نمای آیین ماست گفت: زمانی که ماه محرم فرا می‌رسد و به عاشورا نزدیک می‌شویم جوششی در خون همگان ایجاد می‌شود.
وی در ادامه در پاسخ به این سؤال که چگونه می‌توان از ورود آسیب به شعر آیینی و عاشورایی جلوگیری کرد افزود: در حوزه شعر و داستان انجمن‌های متعددی ایجاد شده است و شاید این موضوع به دلیل گسستگی آنها بوده که ارتباطی با یکدیگر ندارند و شاعرانی در این انجمن‌ها تربیت می‌شود که آشنایی چندانی با موضوع شعر آیینی ندارند و این افراد آثاری را خلق می‌کنند که باید در حاشیه قرار گیرد و متأسفانه برخی از آنها منتشر هم می‌شوند.
