توزیع عادلانه ثروت؛ مهم‌ترین دستاورد مالیاتهای اسلامی
گروه اقتصاد: مهم‌ترین شاخص عدالت اجتماعی، توزیع مناسب ثروت است و طبیعی است که نظام مالیاتی اسلامی، این مورد را کاملاً تأمین خواهد کرد که تا جایی که ممکن است، از درآمد اقشار برخوردار در دهک‌های درآمدی، مالیات اخذ کند تا برای بهبود سطح زندگی اقشار کم‌درآمد مصرف شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین مجید حبیبیان‌‌نقیبی، استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه‌طباطبایی(ره)، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، به بحث درباره مالیات در اسلام و تأثیر مالیاتهای اسلامی بر عدالت اجتماعی، توسعه اقتصادی و تولید ملی پرداخت و گفت: مالیات در اسلام باید کم‌ترین منافات را با آموزه‌های اسلامی داشته باشد و این را می‌توان در مورد هر دو مالیات اسلامی و متعارف مطرح کرد.
توزیع مناسب درآمد و ثروت؛ مهم‌ترین دستاورد مالیاتهای اسلامی
وی افزود: اکنون لایحه بازنگری مالیات مستقیم در مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است و نمایندگان مجلس بعضی از مالیات‌ها را از منظر آموزه‌های اسلامی به بحث می‌گذارند و تلاش می‌کنند موارد قانونی که در این‌باره وجود دارد، منافاتی با آموزه‌های اسلامی نداشته باشد. البته این طرح، هنوز نهایی نشده و در صحن علنی مجلس مطرح نشده است.
استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه‌طباطبایی(ره) درباره تاثیر مالیاتهای اسلامی بر تأمین عدالت اجتماعی گفت: ابتدا باید تعریف خاصی از عدالت داشته باشیم و شاخص‌های آن را در نظر بگیریم. مهم‌ترین این شاخص‌ها از منظر اقتصاد، توزیع مناسب درآمد و ثروت است؛ طبیعی است که نظام مالیاتی اسلامی، این مورد را کاملاً تأمین خواهد کرد و تا آن‌جایی که ممکن است از درآمد اقشار برخوردار در دهک‌های درآمدی، مالیات اخذ کند تا برای بهبود سطح زندگی اقشار کم‌درآمد مصرف شود.
مالیاتهای اسلامی، زمینه افزایش تولید را فراهم می‌کنند
حبیبیان خاطرنشان کرد: از مهم‌ترین موارد هزینه‌های مالیاتی اسلام، فقرا و مساکین هستند و این توزیع مناسب درآمدها اثر مثبتی بر وضع زندگی آنان خواهد داشت. چون در دهک‌های بالای درآمد، میل به پس‌انداز بیشتر از دهک‌های پایین است؛ هم مالیاتهای موضوعه و هم اسلامی، اگر به صورت درست هزینه بشوند، تاثیر زیادی بر کاهش فاصله طبقاتی و تأمین عدالت اجتماعی خواهند گذاشت.
وی درباره تاثیر مالیاتهای اسلامی بر توسعه اقتصادی گفت: اگر منظور از این تأثیر آن است که برای اقشار پائین درآمدی، زمینه فعالیت اقتصادی بهتری فراهم شود، مالیاتهای اسلامی باعث افزایش مهارت نیروهای انسانی می‌شود، توانایی و بهره‌وری نیروی کار را افزایش می‌دهد و این اقدام، زمینه افزایش تولید را فراهم می‌کند و بدین‌گونه در توسعه و پیشرفت اقتصادی هم تاثیر می‌گذارد، ولی توزیع مناسب درآمدها یکی از اثرات بلاشک مالیاتهای اسلامی است.
بسیاری از امور زیربنایی از طریق سهم امام انجام می‌شود
عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه‌طباطبایی(ره) ادامه داد: نظام مالیاتی اسلامی، برخاسته از نظام اقتصادی و آموزه‌های اسلامی است. آنچه که در این‌جا بیشتر مد نظر است، این است که در شرایط کنونی باید به چه شیوه‌ای از این مالیات‌ها استفاده کرد. به نظر من می‌توان مالیاتهای اسلامی را به همین شیوه کنونی به‌کار گرفت؛ چون استفاده از مالیات‌هایی همانند خمس و زکات در راستای اهداف نظام اسلامی است، اما نباید مالیاتهای متعارف را هم به‌طور کامل کنار گذاشت.
وی ادامه داد: بسیاری از منابع مالیاتی اسلامی همانند خمس، در راستای افزایش کارایی نظام فرهنگی جامعه و همان مسئولیتی که هر دولتی دارد، مصرف می‌شوند. بسیاری از بیمارستان‌ها، مدارس و کارهای خیریه دیگر از طریق همین سهم امام انجام می‌شود و اگر این فعالیت‌ها انجام نمی‌شد، طبیعتاً دولت مجبور بود این فعالیت‌ها را با استفاده از منابع خودش انجام دهد.
مالیاتهای اسلامی و متعارف، باید مکمل یکدیگر باشند
استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه‌طباطبایی(ره) ادامه داد: در کشور ما، هم سیستم مالیاتی اسلامی و هم متعارف وجود دارد و آن چیزی که در این زمینه مهم آن است که این دو نظام مالیاتی موجود را در راستای هم قرار دهیم و این دو، یکدیگر را خنثی نکنند، در مقابل هم قرار نگیرند و در راستای اهداف مشخصی، خصوصاً اهدافی که نظام اسلامی دارد، همگرا و مکمل هم باشند تا بتوانند این اهداف را برآورده کنند.
معاون پژوهشی مؤسسه آموزش عالی تربیت مدرس حوزه‌های علمیه، درباره تأثیر مالیاتهای اسلامی بر تولید ملی، اظهار کرد: وقتی که اهداف هر نظام مالیاتی، از جمله تکالیف مالی اسلامی مورد بررسی قرار می‌گیرد، سه هدف عمده در این زمینه مطرح می‌شود؛ یکی جذب منابع مورد نیاز دولت در راستای برآوردن هزینه‌هایش است که از مهم‌ترین کارکردهای هر مالیاتی است، دوم تخصیص بهینه و سوم توزیع مناسب است؛ این‌ها اهدافی هستند که همه نظام‌های مالیاتی به دنبال آن هستند.
تخصیص بهینه، افزایش تولید کالاهای استراتژیک را به همراه خواهد داشت
حبیبیان خاطرنشان کرد: اگر بخش تخصیص بهینه را درنظر بگیریم که طبیعتاً یکی از اهداف نظام مالیاتی اسلام هم هست؛ می‌تواند در تولید ملی تاثیر بسیاری بگذارد. در مواردی که دولت تصمیم به افزایش تولید در یک فعالیت اقتصادی بگیرد، نرخ مالیاتی کمتری برای آن فعالیت در نظر گرفته می‌شود و با تشویق و ترغیب دولت همراه خواهد بود و در مواردی که تمایلی برای گسترش ندارد و می‌خواهد یک فعالیت اقتصادی را محدود کند، نرخ مالیاتی آن فعالیت را افزایش خواهد داد.
استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه‌طباطبایی(ره) در پایان این مصاحبه عنوان کرد: فرض کنید دولت قصد ندارد در زمینه دخانیات، فعالیت گسترده‌ای انجام شود، بنابراین مالیات بیشتری را برای این فعالیت در نظر می‌گیرد. البته این مربوط به مالیاتهای امضاء شده اسلامی همانند خمس و زکات نیست و از مواردی است که حاکم اسلامی می‌تواند هم در نرخ و هم در پایه مالیاتی اعمال نظر کند و آن مالیات را وضع و اخذ کند و طبیعتاً به سمت افزایش تولید کالاهایی که برای حکومت و کشور، استراتژیک است، خواهد رفت.
