معنویت با مکانیسم‌های گوناگون موجب پیشگیری از بیماری‌ها می‌شود
گروه سلامت: رئیس مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی اظهار کرد: اثر معنویت بر سلامت جسمی از شروع بیماری و عوامل موجود آن تا زمان مرگ تأثیرگذار است و با مکانیسم‌های گوناگون موجب پیشگیری از بیماری‌ها می‌شود.
محمود عباسی، رئیس مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی در بخش نخست گفت‌وگوی خود با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) با تاکید بر اینکه تعریف واحدی برای سلامت معنوی وجود ندارد، عنوان کرد: عملاً دشوار است که مؤلفه‌ها و شاخص‌های این مقوله تبیین، تعریف و اندازه‌گیری شود، بدون شک معنی کامل سلامت معنوی منحصر به اثر دعاها و حالات معنوی در بهبودی بیماری‌ها و جانشین شدن آن برای درمانهای رایج طبی و یا طب مکمل نیست؛ می‌توان باور داشت که بعد معنوی روی آگاهی، باورها، نگرش‌ها، ارزش‌ها و رفتارها تأثیر عمیق دارد، بر روی بیوشیمی و فیزیولوژی بدن نیز تأثیر گذار است و این تأثیر روی فکر و قلب و روح و بدن به نام سلامت معنوی نامیده می‌شود.
نقش سلامت معنوی در کاهش بیماری‌های روحی و روانی، افسردگی‌ها و اضطراب
بخش بعدی سخنان عباسی به نقش سلامت معنوی در کاهش بیماری‌های روحی وروانی، افسردگی‌ها و اضطراب اختصاص داشت.
وی با بیان اینکه ارائه یک تعریف جامع از سلامت روان، در عین شهودی بودن مفهوم آن بسیار دشوار و موجب اختلاف نظریه پردازان گوناگون بوده است، عنوان کرد: برخی بر این باورند که تا‌کنون تعاریف متفاوتی از سلامت روان ارائه شده است. فقدان بیماری روانی؛ داشتن تعادل عاطفی؛ سازش اجتماعی؛ احساس راحتی و آسایش؛ یکپارچگی شخصیت؛ شناخت خود و محیط و بسیاری تعاریف دیگر که به آن پرداخته شده است.
عباسی ادامه داد: سازمان جهانی بهداشت نیز سلامت روان را عبارت از قابلیت ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل مشکلات و تمایلات شخصی به طور عادلانه و مناسب می‌داند.
متون مرتبط با روانشناسی سلامت تنها به جنبه‌های منفی و رفع آثار منفی در افراد محدود نمی‌شود
رئیس مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی با بیان اینکه متون مرتبط با روانشناسی سلامت تنها به جنبه‌های منفی و رفع آثار منفی در افراد محدود نمی‌شود، بیان کرد: در تعریف سازمان بهداشت جهانی به سلامت از جنبه مثبت آن تاکید شده است و فردی واجد سلامت شناخته می‌شود که از نظر زیستی، روانی و اجتماعی ازشرایط معینی برخوردار باشد.
در طول تاریخ، معنویت و طبابت به هم آمیخته بوده‌اند
وی در تکمیل این بخش از سخنان خود گفت: در طول تاریخ، معنویت و طبابت به هم آمیخته بوده‌اند. درمانهای معنوی بخش مهمی از درمانهای طبی بومی را در بسیاری از سرزمین‌های شرقی غنی از مکاتب طبی سنتی تشکیل داد و می‌دهند. حکیمان مشهور ایرانی نیز در کتب پزشکی کهن، به معنویت در امر طبابت پرداخته‌اند. جرجانی، طبیب معنوی را عارفی می‌داند که از طریق ارشاد و تکمیل، قدرت انجام این طب را دارد.
دبیر گروه سلامت معنوی فرهنگستان علوم پزشکی اضافه کرد: پژوهشگران برای پیشگیری از بیماری‌ها سه سطح مشخص کرده‌اند: پیشگیری نخستین، پیشگیری دومین و پیشگیری سومین. پیشگیری نخستین با هدف پیشگیری از شروع بیماری صورت می‌گیرد. پیشگیری دومین با هدف شناسایی و درمان بیماری در مراحل اولیه بیماری و اقدام‌هایی برای کاهش و تخفیف علائم صورت می‌پذیرد پیش از آنکه بیماری سبب مشکلات غیرقابل برگشت شود و پیشگیری سومین نیز با هدف کنترل، تقلیل اثرات یا کاهش پیشرفت یک بیماری تقریباً تثبیت شده و غیرقابل برگشت صورت می‌گیرد.
اثر معنویت بر سلامت جسمی از شروع بیماری و عوامل موجود آن تا مرگ تأثیرگذار است
عباسی گفت: اثر معنویت بر سلامت جسمی به دلیل زیرساختارهای فردی و اجتماعی که ایجاد می‌کند از شروع بیماری و عوامل موجود آن تا مرگ تأثیرگذار است و با مکانیسم‌های گوناگون موجب پیشگیری از بیماری‌ها می‌شود. معنویت به افراد امکان می‌دهد در زندگی معنی و مفهوم واحدی را پیدا کرده و نیروی برتر از خود را تجربه کنند. سلامت معنوی می‌تواند اثری مثبت بر سلامت روانی و جسمی داشته باشد. از مهمترین عوامل و مکانیسم‌های بالقوه و مفروض بر تأثیرگذاری سلامت معنوی بر پیشگیری از بیماری‌ها می‌توان به شبکه‌های اجتماعی، حمایت‌های اجتماعی، عوامل و مکانیسم‌های روانی و فیزیولوژیک اشاره کرد. حمایت معنوی، نهادهای معنوی، شبکه‌های معنوی و رهبری معنوی عامل بسیار ارزشمندی برای پیشگیری از بیماری محسوب می‌شوند
سلامت معنوی بر ابعاد سلامت جسمی و روانی
وی به تاثیر سلامت معنوی بر دیگر ابعاد سلامت(جسمی و روانی) پرداخت و افزود: اینکه معنویت چگونه در تأمین سلامت کمک می‌کند نظریات زیادی مطرح شده است اما شایع‌ترین نظریه‌ها بر این نکته تاکید کرده‌اند که: معنویت موجب هدایت در تصمیم‌گیری‌ها و فشارها می‌گردد، به داشتن پاسخ برای پرسش‌های بزرگ و فلسفه غایت جهان کمک می‌کند، برای معتقدان خود حمایت اجتماعی در جنبه‌های انسانی و الهی تأمین می‌کند، مثبت‌نگری و خوش‌بینی ایجاد کرده، معنا و هدفداری در زندگی ایجاد می‌کند، امیدواری و انگیزش در افراد و پیروان خود به وجود می‌آورد، توانمندی فردی را افزایش داده، احساس تسلط داشتن، الگوی پذیرش و تحمل رنج و نیز سازگاری با استرس‌ها و مشکلات را می‌افزاید.
عقاید معنوی به عنوان شکلی از سازگاری فعال در بیماران مبتلا به سرطان شناخته می‌شود
دبیر گروه سلامت معنوی فرهنگستان علوم پزشکی تصریح کرد: تمامی این‌ها که از پیامد دینداری و گرایش به زندگی معنوی است نیاز همه بیماران است و عواملی است که پژوهش‌ها نشان داده مؤثر در بهبودی، به زیستی و ارتقای سلامت در ابعاد بیوفیزیولوژیک، ایمونولوژیک، و روانی ـ اجتماعی است و حتی عقاید معنوی به عنوان شکلی از سازگاری فعال در بیماران مبتلا به سرطان شناخته می‌شود.
رئیس مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی ادامه داد: سلامت یا بهداشت روان حالتی از رفاه اجتماعی است که در آن فرد بتواند با بهره‌گیری از فرصت‌ها و توانمندی‌های خود با استرس‌های معمول زندگی سازگار شود، که این سازگاری نشانه تامین سلامت روان افراد است. نظر بر این است که انسان سالم روانی، در مقابل سختی‌های زندگی خود انعطاف پذیر است، پیش داوری نمی‌کند، احساس خلاقیت و آزادی دارد، می‌تواند مشکلات خود را حل کند، رغبت اجتماعی بالایی دارد، انگیزه زندگی خوبی دارد، خود کنترل است، درجه تحمل بالایی دارد و در نتیجه بین سیستم بدنی و روانی وی تعادل وجود دارد.
تاثیر سلامت معنوی بر سلامت اجتماعی
عباسی در بخش دیگری از سخنان خود به تاثیر سلامت معنوی بر سلامت اجتماعی اشاره کرد و گفت: یکی از ابعاد اصلی سلامت، سلامت اجتماعی است که لازم است از سلامت معنوی تفکیک شود. مفهوم سلامت اجتماعی، مفهومی است که در کنار ابعاد جسمی و روانی سلامت مورد توجه قرار گرفته است. سلامت اجتماعی شامل عناصر متعددی است که این عناصر در کنار یکدیگر نشان می‌دهند که چگونه و در چه درجه‌ای، افراد در زندگی اجتماعی خود، مثلاً به عنوان همسایه، همکار و همشهری، خوب عملمی کنند.
وی اضافه کرد: سلامت اجتماعی موضوعی مطرح در بسیاری از فرهنگ هاست. در حقیقت، هر جامعه به عنوان بخشی از فرهنگ خود مفهوم خاصی از سلامت اجتماعی را در نظر دارد. این مسئله در خصوص مؤلفه‌های سلامت اجتماعی نیز صادق است. به عبارتی فرهنگ‌های متفاوت مؤلفه‌های متفاوتی از سلامت اجتماعی را دارا است که کنش‌های معنوی موجب افزایش سلامت اجتماعی شده و تعاملات اجتماعی را افزایش می‌دهند و حمایت اجتماعی را به‌عنوان یک منبع ارتقای سلامت جسمی فراهم می‌آورد.
