چندصدایی از ویژگی‌های رمان «ناهید» است
گروه ادب: در جلسه نقد و بررسی رمان «ناهید» به برخی از ویژگی‌های این اثر اشاره شد که از جمله آنها می‌توان به چندصدایی در اثر، توجه به محرم و عاشورا و انقلابی بودن آن اشاره کرد.
به گزارش خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا)، جلسه نقد و بررسی رمان «ناهید» شب گذشته، یکم بهمن با حضور محمدباقر رجبعلی، نویسنده و منتقد، محمدحسن مقیسه و شهریار زمانی، نویسنده اثر در تالار اوستای حوزه هنری برگزار شد.
مقیسه در این برنامه با بیان اینکه کشورهایی همچون روسیه، جنگ خود را با ادبیات جاودانه کرده‌اند، عنوان کرد: وقتی ناپلئون به مسکو حمله می‌کند، مردم که می‌بینند نمی‌توانند در برابر دشمن دفاع کنند، شهر را آتش می‌زنند و بعد تسلیم می‌شوند و پادشاه هم فرار می‌کند. مردم ما با چنگ و دندان ایستادند و از کشور دفاع کردند، در حالی که در ادبیات کشورمان نتوانستیم این موضوع را به درستی بروز دهیم.
ضعف ادبیات، مانع جاودان شدن حماسه‌های ایران است
وی ادامه داد: وقتی «بینوایان» ویکتور هوگو را می‌خوانیم، در بخشی از داستان به جنگ‌های پاریس و سنگربندی‌های جنگ در این کتاب اشاره می‌شود. اگر در ایام‌الله دهه فجر به خیابان‌های تهران دقت کنیم، می‌بینیم که چگونه رزمندگان و مبارزان انقلابی کشورمان با نظام شاهنشاهی می‌جنگیدند و آنها چگونه بودند. لئو تولستوی و ویکتور هوگو با آثارشان مقاطع تاریخی کشورشان را جاودانه کردند، در حالی که ما نتوانستیم این کار را انجام دهیم.
مقیسه در این جلسه با بیان اینکه برخی واژهها در این رمان به کرات تکرار می‌شوند، ادامه داد: در رمان ناهید، اعضای بدن مثل سر، دست، پا و... 1432 مرتبه تکرار شده است، یا واژه «در» در دو معنای درب ورودی و یا به شکل حرف اضافه تکرار زیادی دارد.
نثر معمولی، واژگانی کوچه‌بازاری می‌خواهد
وی با بیان اینکه در بسیاری از این موارد امکان استفاده از واژگان بهتری نیز وجود داشت، گفت: دومین نقد مربوط می‌شود به ساختار جمله‌بندی‌ها. جمله‌های یک نثر باید با نثر تناسب داشته باشند. نثر این رمان معمولی است، پس باید از واژگان معمولی و به اصطلاح کوچه‌بازاری برای آن استفاده کرد.
مقیسه، وجود اغلاط ویرایشی را ایراد دیگر این اثر عنوان کرد و ادامه داد: تعجب می‌کنم که چرا ویراستار به این موارد توجهی نکرده است و البته خود نویسنده نیز باید با نظارتی مؤثر، پیش از چاپ اثر جلوی این خطاها را بگیرد.
این منتقد با بیان اینکه نویسنده از واژه «دست» بسیار خوب استفاده کرده است، ادامه داد: استفاده مناسب از آرایه‌های ادبی در این اثر به خوبی مشاهده می‌شود که نمونه بسیار حرفه‌ای از این موارد را می‌توان در استعاره ترکیبی که نویسنده در نامگذاری افراد در این رمان انجام داده است، مشاهده کنیم.
وی با بیان اینکه نویسنده با این نامگذاری اعلام می‌کند که مدافعان انقلاب، افرادی پاک و کهکشانی هستند، به بررسی این رمان از منظر ساختار محتوایی و درونی پرداخت و گفت: رمان‌ها یا ماجرامحور هستند یا شخصیت‌محور که رمان «ناهید» هم در گروه دوم قرار دارد. در این رمان صد و شش شخصیت ریز و درشت وارد داستان می‌شوند و هنر نویسنده آنجا است که کار از دستش خارج نشده.
عرضه اطلاعات مناسب در حوزه‌های مختلف
مقیسه، هنر دیگر نویسنده را در نحوه معرفی شخصیت‌های داستان دانست و ادامه داد: نویسنده در معرفی شخصیت‌های رمان، همه قصه را یکجا بیان نمی‌کند، بلکه آن را به تدریج در اختیار خواننده قرار می‌دهد. همچنین این داستان در کلیات خود مبتنی بر واقعیت است، واقعیت انقلاب اسلامی و البته در داستان، اطلاعات تاریخی، ادبی و سیاسی خوبی نیز به خواننده منتقل می‌شود.
محرم و تحول در «ناهید»، نکته کلیدی این اثر است
در این مراسم نویسنده اثر به ایراد سخن پرداخت و با بیان اینکه در نقد رمانش نکته‌ای مغفول ماند، آن هم توجه خاص این رمان به محرم و مسائل دینی و انقلابی است، ادامه داد: داستان از پنجه خونینِ پدر ناهید(شخصیت اصلی رمان) که در کتابفروشی به قتل رسیده است آغاز می‌شود. این پنجه خونین نمادی از دست علمدار کربلا است. در ادامه ناهید به حسینیه‌ای می‌رود و ارتباطی مجدد با این فضا می‌گیرد و ماجرا با محرم ارتباط دارد تا به شهادت «خورشید» ختم می‌شود و ناهید قبول می‌کند که به جای خورشید به مرمت حسینیه بپردازد که این سیر تحول ناهید از نکات برجسته اثر محسوب می‌شود.
نویسنده رمان «ناهید» در ادامه به چندصدایی در این اثر اشاره کرد و گفت: این چندصدایی به شنیده شدن صداهای دیگر در داستان کمک می‌کند تا آنجا که به «بهرام بهرامی» که تیمسار شاهنشاهی است، اجازه داده می‌شود تا از خودش دفاع کند. زمانی در بخش دیگری از سخنان خود به نحوه روایت‌های این رمان اشاره کرد و با بیان اینکه روایت‌های این اثر تنها بیرونی نیست، ادامه داد: بخشی از روایت‌ها در ذهن و برخی در دنیای بیرونی و حول محور شخصیت‌ها اتفاق می‌افتد که به آشنایی بهتر خواننده با شخصیت‌های داستان کمک می‌کند.
سبک زندگی که شاه تبلیغ می‌کرد، پائین‌تر از میدان انقلاب طرفدار نداشت
وی در بیان ویژگی دیگر رمان «ناهید» به مسئله سبک زندگی اشاره کرد و افزود: در رژیم پهلوی نوعی از سبک زندگی تبلیغ می‌شد که سنخیتی با قالب جامعه نداشت و اگر از میدان انقلاب به سمت پائین حرکت می‌کردیم، دیگر اثری از آن سبک زندگی دیده نمی‌شد و در این رمان تلاش شده تا به خروش مردم بر علیه این سبک زندگی توجه شود.
رمان «ناهید» یک اثر توریستی در حوزه انقلاب اسلامی است
محمدباقر رجبعلی نیز با بیان اینکه این رمان حتی نتوانسته به اعماق دوران ستمشاهی رخنه کند و در یک روش تحلیلی مبتنی بر داستان، اثری شکیل و قابل دفاع از ماهیت آن نظام، پیش روی مخاطب قرار دهد، گفت: این اثر فقط روایتی از یک قتل و حواشی مربوط به آن که چندان هم به هدف خود که منزجر کردن خواننده و مخاطب از آن رژیم باشد، است. سوژه‌ای که نویسنده آن را دستمایه قرار داده، ظرفیت ورود نویسنده به همه ابعاد آن زمان را ندارد و فاقد پس‌زمینه‌هایی است که قابلیت ابداع و تخیل و بسط دادن داشته باشد.
