سهم کودکان از نرم‌افزارهای قرآنی؛ کمی بیشتر از صفر/ تولید اثر ویژه کودکان کسر شأن نیست
گروه فضای مجازی: ضعف تولید نرم‌افزارهای قرآنی ویژه کودکان در کشور بسیار مشهود است؛ شاید بتوان گفت که فعالیت در این زمینه صفر بوده است و نیاز به بررسی و آسیب‌شناسی جدید دارد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، قرآن کریم پیام روشن الهی است که همه انسان‌ها را به راستی و رستگاری دعوت می‌کند از صدر اسلام تاکنون، آموزش این پیام جاودانه الهی از مهم‌ترین اهداف تعلیم و تربیت در میان مسلمانان بوده است.
در کشور ما نیز به اقتضای جایگاه دین اسلام در فرهنگ مردم ایران و جایگاه ویژه قرآن در اعتقادات دینی، باید آموزش قرآن مورد توجه همگان باشد تا شرایط مساعد برای تحقق اهداف این آموزش فراهم آید.
آموزش عمومی قرآن یا همان سواد قرآنی از چنان اهمیتی برخوردار است که اگر میزان و عمق دین‌شناسی و دینداری مردم را بنابر میزان آشنایی و انس و ارتباط آنها با قرآن کریم و معرفت خاندان پاک پیامبر اسلام(ص) بنسجیم، راه درستی پیموده‌ایم.
در این میان نقش و جایگاه آموزش قرآن به کودکان و آمیختگی آن با زندگی، آنان راهی مهم و باارزش است که می‌تواند در شکل‌گیری آینده شخصیت کودکان و نوجوانان به فردی قرآن‌مدار بسیار کمک کند.
اگر عموم کودکان و دانش‌آموزان به حداقل قابل قبولی از دانش، مهارت و نگرش نسبت به قرآن کریم دست پیدا کنند، این توانایی و انس بر همه ارکان ایمان و دین‌باوری آنها تأثیر مطلوب خواهد داشت.
پرورش کودکان قرآنی رنگ کمی در بین جامعه دارد
حال که ابزار جدید علم و فناوری مانند فضای مجازی و نرم‌افزارها، امکانات بسیاری را همچون، در اختیار داشتن انبوهی از مطالب، ارتباط برخط با یکدیگر از فاصله‌های بسیار دور با قابلیت انتقال پیام، تصویر، صوت و فیلم میسر کرده است باید از این قابلیت برای پرورش کودکان قرآنی و گسترش قرآن استفاده کرد که متأسفانه این مقوله پر اهمیت، رنگ کمی در بین خانواده‌ها، تولیدکنندگان نرم‌افزارهای قرآنی، مؤسسات و مسئولان این امر دارد.
نگاهی جدید به آموزش معارف اسلامی در حوزه کودکان
همین کم‌رنگی و بی‌اهمیتی نسبت به آموزش قرآن از طریق نرمافزاری و مجازی برای کودکان، ما را بر آن داشت تا گفت‌وگویی را با حجت‌الاسلام والمسلمین غلامرضا حیدری‌ابهری، کارشناس قرآن و نویسنده کتاب کودک و نوجوان داشته باشیم.
وی در گفت‌وگو با خبرگزاری ایکنا خواستار آن شد که هرچه زودتر، نگاهی نو به آموزش معارف اسلامی در مقوله کودک شود و تا زمانی که اهمیت لازم برای آموزش معارف اسلامی و قرآنی به کودکان داده نشود و کودکان در این حوزه نادیده گرفته شوند درنتیجه محصول باکیفیت و متناسب با نیاز کودکان تولید نخواهد شد.
تولید آثار ویژه کودکان برای فرهیختگان کسر شأن نیست
این کارشناس قرآن و نویسنده کتاب کودک و نوجوان، آموزش معارف اسلامی برای کودکان آن هم در فضای مجازی را نیازمند این دانست که اندیشمندان قرآنی و دینی وارد حوزه کودک شوند تا بتوان هرچه بهتر این موارد را به کودکان آموزش داد. از نگاه حیدری‌ابهری انگار که اندیشمندان قرآنی و آگاه به معارف اسلامی کسر شأن خود می‌دانند که در حوزه کودک فعالیت کرده و وقت بگذارند؛ همان‌طور که شهید مطهری با وجود آنکه کتب حدیثی و فلسفی را مطالعه می‌کرد و به نگارش درمی‌آورد و به بررسی تاریخ اسلام می‌پرداخت؛ اما نوشتن کتاب «داستان راستان» را از قلم نینداخت.
حمایت، باز هم حمایت؛ ضرورت تولید اثر برای کودکان و نوجوانان
حیدری‌ابهری بر موضوع حمایت از تولید آثار برای کودکان بسیار تأکید کرد؛ چرا که وی معتقد است تولیدکنندگان برای ورود به این حیطه دست به عصا راه می‌روند. حمایت از تولیدکنندگان و خود کودکان در حوزه معارف لازم است بیش از پیش انجام شود. اگر حمایت باشد در کنار آن هم حرکت به وجود می‌آید و حرکت هم باعث تولید می‌شود. پس تولید باکیفیت و مطلوب و هرگونه فعالیت در حوزه کودکان نیازمند حمایت مسئولان است.
اما باید گفت که ضعف تولید نرم‌افزار در حوزه کودک و نوجوان به عنوان مساله‌ای مهم است که مستلزم تلاش بیشتر همه دست‌اندرکاران حوزه قرآن و کودک است تا مفاهیم قرآنی و دینی به بهترین نحو در اختیار گروه کودک و نوجوان قرار گیرد. اما اینکه چگونه کودکان را با قرآن از طریق نرمافزاری آشنا و علاقه‌مند کنیم، مسئله مهم دیگری است که باید به آن پرداخته شود به همین بهانه مصاحبه‌ای با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن راستگو، رئیس مرکز تربیت مربی کودک و نوجوان دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم داشتیم.
نرم‌فزارهای کودکان باید سرشار از رنگ و شادی باشد
راستگو که سال‌هاست مستقیم به امر آموزش معارف اسلامی به کودکان فعالیت می‌کند و هیچ‌گاه حضور در این حیطه را کسر شأن برای خود ندانسته و با افتخار از آن یاد می‌کند، به تجربیات گسترده‌ای خویش اشاره کرد و گفت: کودکان در دنیای تخیل زندگی می‌کنند و بیشتر مسائل را به صورت ذهنی، خیالی و رویایی می‌بینند. بیشتر نرم‌فزارهایی که برای آنها تولید می‌شود باید به صورت رنگی، مالتی‌مدیا و یا چند‌رسانه‌ای باشد تا بتواند آنها را به خود جلب کند.
کودک باید دنیای درون نرم‌افزارش را زنده و مهربان ببیند
این محقق و پژوهشگر قرآنی با اشاره به مواردی که باید در نرم‌افزارهای قرآنی و مذهبی کودکان لحاظ شود تأکید کرد که کودک باید هنگامی که از یک نرم‌افزار استفاده می‌کند، احساس کند با یک گروه و تشکیلات زنده و مهربان روبه‌رو است. آنها نباید احساس کنند که ارتباط یک‌طرفه است و تنها با یک دستگاه، مرتبط هستند. هیچ دستگاهی نمی‌تواند از خود عاطفه و احساس نشان دهد.
وی راه مستحکم‌تر شدن پایه‌های قرآنی در نرم‌افزارهای کودکان را در آن دانست که مطالب مهم و آموزنده به گونه‌ای در نرم‌افزار تعبیه شود که کودک با جستجوی خود به آن دست یابد و در برابر این جستجو پاداش بگیرد.
انتقال درست مفاهیم؛ شیوه انتقال اصولی و اثرگذار باشد
موسی سلطانی، مدیر بخش کودک و نوجوان مؤسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان در این رابطه به خبرنگار ایکنا گفت: وظیفه کارشناسان این امر این است که بتوانند به کمک فضای مجازی مفاهیم قرآنی را به صورت درست به کودکان انتقال دهند.
وی با اشاره به فعالی
تهای فرهنگی و قرآنی در فضای مجازی برای کودکان گفت: کودکان ما در حوزه تشخیص نیستند که ما آنها را به گروه‌های خوب و یا بد تقسیم کنیم. اصل کار ما باید حوزه انتقال مفهوم باشد، اگر ما پایه کار، ریشه مطالب و مفهوم را درست انتقال دهیم دیگر نیاز نداریم که کودکان را به چالش بکشیم و تحلیل کنیم، چرا که کودکان در این رده سنی نمی‌توانند تحلیل درستی داشته باشند. پس وظیفه ما است که بتوانیم مفاهیم را به صورت درست به آنان انتقال دهیم و این اصل کار ما است.
وی انتقال مفاهیم دینی به کودکان یکی از رسالت‌های مهم همه ملت ایران دانست و گفت: اگر بتوانیم معارف اسلامی و مفاهیم دینی را در فضای مجازی انتقال دهیم یکی از اصول خود را انجام داده‌ایم.
حال که بحث انتقال و آموزش مفاهیم قرآن از طریق نرمافزاری مطرح می‌شود نقش آموزش و پرورش در این میان کاملا مشهود خواهد بود. آموزش پرورش درست است که فعال‌ترین حوزه در قبال تربیت علمی کودکان است اما آموزش قرآن و پرداختن بیش از پیش به آن در این وزارت‌خانه برای کودکان امری است که باید در رابطه با آن تأمل شود.
نرم‌افزارهای قرآنی باید نیاز‌های هر گروه را برآورده کند
محمد‌رضا مسیب‌زاده، معاون قرآن و عترت دفتر گسترش فرهنگ نماز، قرآن و عترت وزارت آموزش و پرورش معتقد است، ضرورت تولید نرم‌افزار قرآنی به تناسب گروه‌های مختلف مخاطب، باید صورت گیرد. نرم‌افزارهای قرآنی باید به نوعی عرضه شود که هر گروهی موارد مورد نیاز خود را برداشت کند.
محصولات هدفدار نیست
وی اضافه کرد: حوزه معارفی که در نرم‌افزارهای علوم قرآنی ما مطرح می‌شود، بسیار گسترده است، این از یک جهت خیلی ارزشمند است اما از سوی دیگر محصولات ما در این زمینه هدفدار نیست؛ همچنین بحث هدفمند کردن آموزش در این نرم‌افزارها نادیده گرفته شده است .
مسیب‌زاده ادامه داد: در مسائل آموزشی باید نرم‌افزارهای قرآنی را طبق طبقه‌بندی تولید کرد، در این نرم‌افزارها باید بخش آموزش پررنگ‌تر باشد، چنین نرم‌افزارهایی را در بخش‌های قرآنی کمتر داشته‌ایم.
مرکزی برای مدیریت امر تولید نرم‌افزار قرآنی در کشور تولید شود
معاون قرآن و عترت دفتر گسترش فرهنگ نماز، قرآن و عترت وزارت آموزش و پرورش با اشاره به اینکه حدود یک دهه از تولید نرم‌افزارهای قرآنی خاص کودک در کشور می‌گذرد، در پاسخ به سؤالی مبنی بر ضرورت وجود مرکزی برای مدیریت امر تولید نرم‌افزار قرآنی در کشور، تصریح کرد: مقام معظم رهبری بارها از مهجوریت قرآن در آموش و پرورش و به تبع آن در جامعه سخن گفته‌اند، بنابراین باید هدف‌گذاری ما در زمینه‌های قرآنی جمیع جهات را در نظر بگیرد.
وی افزود: یکی از برنامه‌های ما در راستای تحقق سخنان مقام معظم رهبری می‌تواند تولید نرم‌افزارهای قرآنی کودک و نوجوان باشد؛ ما باید هدف خود را از آموزش قرآنی مشخص کنیم. وقتی می‌گوییم نرم‌افزار قرآنی کودک، یعنی مدنظر ما بحث آموزش به کودک و نوجوان است.
گفته‌های کارشناسان و مسئولان همه نشان‌دهنده مهجوریت قرآن در بین کودکان و نوجوانان کشور است مهجوریتی که امید می‌رفت با روی‌کار آمدن ابزارهای علم و فناوری همچون نرم‌افزارها و دنیای مجازی بتوان از آن کم کرد.
نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم در شرایط سخت اقتصادی محصولات جدید نرمافزاری عرضه شود
محمد خراسانی‌زاده، مدیر مسئول مؤسسه فرهنگی و نرمافزاری هنر ناب اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، مشکلات اقتصادی و هزینه‌های بالای تولید نرم‌افزارهای قرآنی را یکی از دلایلی دانست که مؤسسات نرمافزاری به دنبال تولید آن نمی‌روند و گفت: ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که در شرایط اقتصادی محصولات جدید نرمافزاری عرضه شود. اگر روال به همین منوال پیش رود تعداد مؤسسات فرهنگی که وجود دارند تبدیل به مؤسسات تبلیغاتی خواهند شد و با تبلیغات تجاری و مانند آن مجموعه خودشان را اداره خواهند کرد و در نهایت از غنا، کیفیت و کمیت محصولات فرهنگی بیش از این کاستی‌ها، کم خواهد شد. باید کسانی که ذی‌ربط در این موضوع هستند و مسئول رسیدگی به این مسائل هستند فکری در این رابطه داشته باشند که آینده تولیدات در عرصه فرهنگی با این اوضاع بسیار نگران‌کننده و وخیم خواهد بود.
نرم‌افزارهای قرآنی کودکان را دولت از مؤسسات خریداری کند
این تولیدکننده محصولات فرهنگی نرمافزاری افزود: در عرصه فرهنگ زمانی که تولیدکننده انتظار معمولی هم از خرید محصولش توسط مردم دارد، با توجه به وضعیت اقتصادی، افت چشمگیر داشته است و دولت هم خرید‌های تعداد بالای خودش را تقریبا محدود و یا به کلی حذف کرده است. مشاهده نشده است که اخیرا دولت محصولات نرمافزاری مؤسسه‌ای را خریداری کند.
براساس این گزارش باید گفت که همه باید برای داشتن جامعه‌ای قرآنی تلاش کنیم. کودکان ما آینده‌‌سازان جامعه ما هستند پس باید حافظان قرآن، مؤسسات فرهنگی-نرمافزاری، مسئولان آموزش و پرورش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نمایندگان کمیسیون‌های آموزش و فرهنگی مجلس شورای اسلامی، حوزه‌های علمیه، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و تمامی دست‌اندرکاران در این راه فعالیت بیش از پیش از خود نشان دهند.
باید یک بررسی و آسیب‌شناسی جدید در زمینه فعالیت قرآنی کودکان و نوجوانان صورت گیرد و با جمع‌بندی نظرات، انتقادات، راهکارها و پیشنهادات، این جمع‌بندی‌ها در اختیار مسئولان قرار گیرد و در نهایت منجر به ارتقای فعالیت تخصصی نرمافزاری در حوزه‌های قرآنی کودکان شود.
ادامه دارد...
