گردآوری میراث پراکنده تفسیر قرآن امام رضا(ع)

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، جلسه نقد و بررسی جلد نخست مجموعه تفسیری امام رضا(ع) عصر امروز، 4 تیرماه در محل نمایشگاه قرآن با حضور علی شریفی، نماینده ناشران کتاب، محمود کریمی از مؤلفان اثر و ابوالفضل خوش‌منش، منتقد برگزار شد.
شریفی در این نشست به کتاب‌هایی اشاره کرد که با همکاری بنیاد بین‌المللی امام رضا(ع) و پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات منتشر شده است و گفت: نماز از منظر امام رضا(ع)، درآمدی بر طب از منظر امام رضا(ع)، درآمدی بر مناظرات امام رضا(ع) و ترجمه عوالم العلوم از جمله این آثار هستند.
وی در ادامه اظهار کرد: در این راستا چند اثر مستقل نیز منتشر شده‌اند که دو پیشوای ملل حضرت ابراهیم(ع) و حضرت رضا(ع) از آن جمله است که به بررسی و مقایسه و همچنین تشابهات زندگی و رسالت این دو شخصیت برجسته دینی پرداخته است.
شریفی با بیان اینکه اثر یاد شده توسط ابوالفضل خوش‌منش، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران نوشته شده، ادامه داد: در این راستا سیاست و حکومت در سیره امام رضا(ع) نیز توسط درفشه، از استادان دانشگاه امام صادق(ع) به چاپ رسیده است.
وی به مجموعه مقالات ابعاد و شخصیت زندگی امام رضا(ع) اشاره کرد و گفت: این اثر توسط احمد پاکتچی، مدیر گروه قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق(ع) نوشته شده است.
شریفی همچنین از چاپ 10 مقاله از مقالات برگزیده جشنواره بین‌المللی امام رضا(ع) یاد کرد که به جایگاه و تاثیر عفاف در تعاملات و ارتباطات در سیره رضوی می‌پردازد.
وی به کتاب صحیفه رضویه جامعه اشاره کرد و افزود: اولین بار این مجموعه درباره ادعیه امام رضا(ع) منتشر شده است. همچنین کتاب مجموعه تفسیری امام رضا(ع) نیز که جلد دوم آن به چاپ رسیده است، توسط محمود حکیمی و محسن دیدکار به رشته تحریر درآمده است.
محمود کریمی، مؤلف اثر نیز با بیان اینکه با بحث زیارت ائمه(ع) آشنا هستیم و این موضوع معمولاً در سبک زندگی شیعه وجود دارد، اظهار کرد: در این راستا خلأیی وجود دارد و آن است که شخصیت و مقام علمی ائمه(ع) آن گونه که باید شناخته نشده است.
وی ادامه داد: برای زیارت با معرفت باید امام را بشناسیم و پیوند آنها با قرآن را بدانیم. از این رو نیازمند آن هستیم که پیوند قرآن اهل بیت(ع) را احساس کنیم و آن گونه که قرآن را تفسیر کردند بدانیم و آن اثر را پیش رو داشته باشیم.
کریمی در بخش دیگری از سخنانش اظهار کرد: اثر حاضر برای ایجاد این پیوند و شناساندن آن تلاش می‌کند. در این راستا باید یادآور شد که تکیه بر یکی از دو ثقلی که پیامبر(ص) در حدیث ثقلین از آنها یاد کرده است، درست نیست و هدایت زمانی اتفاق می‌افتد که با هر دو پیوند داشته باشیم.
این مؤلف افزود: در این اثر تلاش کردیم تا میراث تفسیری ائمه(ع) را احیاء کنیم. در این راستا ده‌ها کتاب را که تفاسیر در آنها پراکنده بود مورد بررسی قرار دادیم تا به این وسیله، معرفت در مخاطبان حاصل شود.
وی از فراگرفتن روش تفسیر صحیح به عنوان نکته دیگر در این باره یاد کرد و گفت: علامه طباطبایی(ره) اظهار کرده است که باید روایات صحیح تفسیری داشته باشیم. با این روش به انس با قرآن دست پیدا می‌کنیم.
کریمی همچنین از مباحثی که از ده‌ها کتاب اهل تسنن و شیعه دریافت کرده است یاد کرد و افزود: در این راستا تلاش کردیم که همه کتب جستجو شود و روش تفسیری امام رضا(ع) در این اثر ارائه شود.
وی با بیان این که روایات تفسیری براساس ترتیب سوره‌هاست، گفت: برای هر آیه روایت تفسیری داشته‌ایم و درصدد هستیم که جلد دوم اثر را نیز منتشر کنیم.
این مؤلف با اظهار اینکه اثر تفسیری امام رضا(ع) دو فصل دارد، اظهار کرد: مباحث نظری درباره علوم قرآنی و رویکردهای مختلف روایات تفسیری که امام رضا(ع) داشته است از جمله مباحث مطرح در این اثر است.
وی ادامه داد: سیره علمی و تفسیری امام رضا(ع) و اصحاب و شاگردان امام که سیره تفسیری داشتند نیز در این فصل مورد بررسی قرار گرفته است.
به گفته کریمی، مبانی قرآن شناختی که امام داشته است همچون صیانت از تحریف، هدایتگری قرآن که مبنای تفسیر بوده است از دیگر مباحث مطرح شده در این اثر به شمار می‌آیند.
وی همچنین از گونه‌شناسی روایات تفسیری، مبانی و روش تفسیری امام رضا(ع) به عنوان دیگر مباحث مطرح در فصل اول یاد کرد و گفت: در فصل دوم این کتاب به تفسیر و روایات تفسیری پرداخته شده و این مبحث به ترتیب سوره‌های قرآن پیش می‌رود.
کریمی با بیان اینکه تلاش شده است از همه منابع استفاده شود و عناوین آنها در پاورقی کتاب مجموعه تفسیری امام رضا(ع) ارائه شده است، عنوان کرد: در این راستا سند روایات را نیز آورده‌ایم.
این مؤلف از جلد دوم یاد کرد که مستدرک تفسیری در آن بیان شده و مکمل مجموعه نخست به شمار می‌آید. در پایان جلد دوم، تفسیر موضوعی امام را ذکر کرده‌ایم و روایات از قلم افتاده را در آن ارائه کردیم.
وی از ارائه مباحث علوم قرآنی، سبب نزول آیات، سوره شناسی، فضایل سوره‌ها و محکم و متشابه که به دیدگاه‌های امام مربوط می‌شود اشاره کرد و ادامه داد: رویکرد روایی به این معنی است که امام از ائمه پیش از خود روایاتی را بیان کرده است.
کریمی به رویکرد کلامی در این مجموعه تفسیری اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه امام رضا(ع) با مذاهب مختلف مناظراتی داشتند، این مباحث در این فصل مورد اشاره قرار گرفته است.
وی به منابع مورد استفاده در این اثر اشاره کرد و افزود: کتب اربعه شیعه، بصائرالدرجات، تفسیر ابراهیم قمی، تفسیر عیاشی، تفسیر منسوب به امام عسکری(ع) و ... از جمله این منابع هستند.
در ادامه این مراسم، ابوالفضل خوش‌منش با اشاره به سخنی از علامه طباطبایی گفت: همه امامان مظهر رأفت هستند، ولی از در و دیوار حرم امام هشتم رأفت می‌بارد.
وی با بیان اینکه تمدن اسلامی از سخنان روز است، ادامه داد: بهتر است از مدنیت به جای تمدن اسلامی صحبت کنیم و امام رضا(ع)، امام مدنیت، سیاست، حکومت و بین‌المللی بودن بود.
خوش‌منش اظهار کرد: پرداختن از این منظر به امام رضا(ع) بسیار مهم است و از این منظر اثر حاضر دارای روش خاصی است، ولی برای عامه مردم قابل استفاده نیست و نمی‌تواند به عنوان یک کتاب عامی در سبد خانواده مورد استفاده قرار گیرد.
وی با بیان اینکه کتاب بسیار ارزشمند و دارای تقسیمات داخلی خاصی است، افزود: بر این اساس می‌طلبید که روش‌شناسی کتاب تبیین شود. ولی با مراجعه به محتوا می‌بینیم که توجه مولفان اگرچه به این موضوع جلب شده است، ولی این مبحث در چهار صفحه ارائه شده.
خوش‌منش با اشاره به آسان‌گیری کار در این باره، ادامه داد: کتاب دارای 360 صفحه است و نام و نشان و شابک آن فارسی است، ولی 75 درصد از کتاب فارسی و باقی مطالب آن عربی است.
وی با بیان اینکه اثر یاد شده در سبد کتب فارسی دیده می‌شود گفت: تنها یک چهارم اثر به زبان فارسی است و باقی آن به زبان عربی است، آن هم زبان عربی که برآمده از متون تفسیری کهن است.
این مدرس دانشکده الهیات دانشگاه تهران با اشاره به موضوع آسان‌گیری درباره برخی عناوین داخلی کتاب، گفت: آنجا که از مبانی قرآن‌شناختی امام یا جایگاه علوم قرآنی امام صحبت می‌شود، مبانی در سه صفحه ارائه می‌شود که قرآن هدایتگرانه و غیر قابل تحریف است.
خوش‌منش با بیان این که عصر تمدن اسلامی بعد از عصر ائمه آغاز شده است، افزود: تمدن اسلامی از قرن سوم به بعد آغاز می‌شود که بر این اساس سند آن به نام ائمه نمی‌خورد.
کریمی نیز در دفاع از اثرش عنوان کرد: این اثر مخاطبان خاص دارد و ارائه مقدمه فارسی در آن برای تسهیل آورده شده است. برای اینکه مخاطبان عام‌تری پیدا کند، باید ترجمه شود.
در پایان این مراسم محمدرضا معینی، مدیر کمیته علمی نمایشگاه قرآن با حضور خوش‌منش و شریفی، از فعالیت کریمی در نگارش این اثر تقدیر کرد.