حفظ قرآن؛ راه میان‌بر مقطع راهنمایی به فوق لیسانس/ قانونی که نیازمند اصلاح است

منصور پهلوان، مدیر گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) در رابطه با اعطای مدارک دانشگاهی به حافظان کل قرآن گفت: در سال‌های قبل برای پاسداری از حرمت قرآن کریم بعضی از نماینده‌های مجلس تصمیم گرفتند برای گرامیداشت حافظان قرآن کریم تسهیلاتی برای تحصیل این‌ها در دانشگاه‌ها ایجاد کنند و برای این منظور آیین‌نامه‌ای تصویب کردند و آن را به دولت ابلاغ کردند و الان سالیانی است که این ابلاغیه دولت مثل سایر مقررات و قوانین دولتی ابلاغ می‌شود.

حفظ قرآن، راه میان‌بر مقطع راهنمایی به فوق لیسانس

وی افزود: بر اساس این ابلاغیه، افرادی که حتی در کلاس‌های اول و دوم راهنمایی هستند، اگر حافظ کل قرآن باشند، می‌توانند به مقاطع لیسانس و فوق لیسانس وارد شوند و متأسفانه برای رشته علوم قرآن و حدیث این مسئله اتفاق افتاده است؛ رشته‌ای که دانشجویان آن درس‌هایی نظیر بلاغت، درس‌های حدیث و تفسیر می‌خوانند و اصلاً یک رشته دانشگاهی است که فقط حفظ قرآن نیست. حفظ قرآن را افراد مختلف می‌توانند در مقاطع مختلف داشته باشند. حتی ممکن است کسی که سواد هم نداشته باشد یا سوادش در حد اول و دوم ابتدایی باشد، قرآن را حفظ کند و بعد در یک امتحان تستی فوق لیسانس شرکت بکند. الان بسیاری از دارالقرآن‌هایی که در سطح تهران هستند، بچه‌ها را از پدر و مادرها تحویل می‌گیرند که با اینها کار کنند و می‌گویند که اینها نمی‌خواهد بروند دبیرستان، ما اینها را سر کلاس فوق لیسانس می‌نشانیم.

پهلوان با بیان اینکه این مسئله شرط سنی هم ندارد، گفت: بعضی از افرادی که می‌آیند در سنین دبیرستان، اینها قرآن را فقط طوطی‌وار حفظ کرده‌اند، نه روی ترجمه و نه روی تفسیرش توجه‌ کرده‌اند، البته نه همه‌شان، بعضی‌هایشان هم ممکن است توجه کرده باشند، ولی این قانون نیست که حتماً باید تفسیر، لغت و واژه‌شناسی، علوم حدیث و علوم رجال خوانده باشند. ورود به این رشته دانشگاهی در مقطع فوق لیسانس بدون آگاهی‌های لازم، اکنون به صورت نوعی جایزه برای حافظان قرآن در آمده است.

مدیر گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران افزود: حرف اساتید دانشگاه این است که اگر حفظ قرآن خوب است و ما هم این را قبول داریم و بسیار هم ارزشمند است، مدرکی تعریف کنند به‌عنوان مدرک حفظ قرآن و هر کسی که در این امتحان شرکت بکند و به‌درستی و راستی همه قرآن را حفظ باشد، یک مدرک حفظ قرآن به او بدهند و در بعضی موارد زمینه استخدامشان فراهم بشود یا حتی اگر یک حقوق ماهانه‌ای هم برایشان مقرر شود، هیچ اشکالی ندارد، ماهی یک میلیون تومان به هر کسی که حافظ کل قرآن است، بدهند، امتیازی هم داشته باشد، ولی اگر بیاییم مدرک تحصیلی بدهیم مثل این می‌ماند که در رشته پزشکی بیایید به کسی که حافظ قرآن است مدرک دکتری بدهید یا به حافظ قرآن مدرک مهندسی، ادبیات و فیزیک بدهید. علوم قرآن و حدیث هم یک رشته است، واحدهای متعدد دارد و نیاز به مطالعه دارد.

حفظ قرآن برای اعطای مدرک تحصیلی در یک رشته دانشگاهی کافی نیست

وی اظهار کرد: الان بسیاری از مراجع و علمای ما قرآن را حفظ نیستند، اما در کار خودشان استاد هستند، یعنی قرآن را می‌دانند، آگاه هستند، تفسیر را می‌دانند، لغت را می‌شناسند، ولی از اول تا آخر حفظ نیستند. حفظ قرآن لازمه فارغ‌التحصیل شدن از رشته‌های علوم قرآن و حدیث نیست و اگر کسی حافظ قرآن باشد، اطلاعات علوم قرآن و حدیث ندارد. این نابسامانی است که در آموزش عالی به‌وجود آمده است. اکنون پرسش این است که آیا آموزش عالی، سیستم تحصیلات دبیرستان را قبول ندارد؟ آیا وزارت علوم روال تحصیل دانشگاه، سال اول، دوم و سوم و امتحان فوق لیسانس و دکترا را قبول ندارد؟ چطور می‌شود که دانش‌آموزی از کلاس دوم راهنمایی بیاید فوق لیسانس بنشیند، این واقعاً اشکالی است که باید یک جایی طرح شود و مورد بررسی قرار بگیرد و اندیشمندان و اساتید بیایند در مورد این مسئله بحث کنند.

پهلوان با بیان اینکه همه ما طالب قرآن، تفسیر و حفظ آن هستیم، گفت: اما همان طوری که بزرگان و علمای ما فراوان روی این مسئله تأکید کرده‌اند که علاوه بر حفظ قرآن، روی مفاهیم آن توجه بکنیم، باید روی تعالیم قرآن نیز توجه بکنیم، آنچه که ایمان و عقیده را می‌سازد، ایدئولوژی و فکر و اندیشه را می‌سازد، مطالب قرآن است نه صرفاً حفظ قرآن. از میان 500 هزار نفر یا یک میلیون نفر که قرآن را حفظ می‌کنند، معلوم نیست که این‌ها از روح قرآن و حقیقت آن اطلاع داشته باشند و به ولایت، امامت، توحید و نبوت، اجتماعیات، عبادیات، اخلاقیات و قرآن آگاه و واقف باشند. آنها فقط حفظ کرده‌اند و حفظ کردن، برای اعطای مدرک تحصیلی آن هم در یک رشته دانشگاهی کافی نیست.

پیشنهاد ارائه مدرک تحصیلی متناسب با حفظ
وی عنوان کرد: اگر وزارت علوم بخواهد از حافظان قرآن قدردانی کند، بهتر این است که مدرکی را به‌عنوان مدرک حفظ قرآن تعریف کند. هر تخصصی تعریف می‌شود و مدرک مناسب آن اعطا می‌شود. مدرک حافظان قرآن و کسی که حفظ قرآن را انجام داده، باید مدرک حفظ قرآن باشد، نه اینکه مثلاً فرض کنید در رشته فقه، مبانی حقوق اسلامی یا در رشته قرآن و حدیث، فلسفه و حکمت، ادیان و عرفان یا در رشته‌های دیگر مدرک بدهند و این باعث دلسردی سایر دانشجویان می‌شود. الان مشکلاتی که با بعضی از این دانشجویان داریم این است که این‌ها هیچ درسی نخوانده‌اند. در کلاس‌های راهنمایی، دبیرستان و همین‌طور دوره لیسانس، دروسی نظیر ادبیات فارسی، زبان عربی، تاریخ، جغرافیا و زبان انگلیسی، زیست‌شناسی، زمین‌شناسی، ریاضیات، مثلثات، جبر و حساب می‌خوانند، در دانشگاه رجال، تفسیر، حدیث، بلاغت تخصصی و کتاب‌های متعدد می‌خوانند. حال چطور می‌شود که ما از همه اینها صرف نظر کنیم و یک نفر را به صرف اینکه آمده در یک امتحان تستی شرکت کرده، با مدرک دوم ابتدایی، در کلاس فوق لیسانس بنشانیم؟

سوالات تستی ملاک خوبی برای اعطای مدرک نیست
مدیر گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران گفت: اگر یک نفر مجموعه 10 سال سؤالات تستی را بگیرد و مرور کند، متوجه می‌شود که روی چه مطالبی باید تأکید بشود، بدون اینکه اصل مطالب را خوانده باشد و در آن‌ها غور کرده باشد، شاگردی کرده باشد و مطلب یاد گرفته باشد. این افرادی که از راهنمایی یا دبیرستان می‌آیند، در دارالقرآن‌ها به اینها یاد می‌دهند که این تست‌ها را چگونه بزنند و کلاس‌هایی برای روش تست‌زنی برای رشته‌های علوم قرآن و حدیث تشکیل می‌دهند و از خانواده‌ها پول می‌گیرند و آن‌ها را تشویق می‌کنند که بیایند و به بچه‌ها این‌ تست‌ها را آموزش می‌دهند و وقتی کسی نمره متوسطی بیاورد، با مدرک دوم راهنمایی می‌تواند بیاید در کلاس فوق لیسانس.
وی افزود: تمام اساتید ما و مسئولان سازمان سنجش و اساتید فرهیخته‌ای که در این زمینه فعال هستند، با این نابسامانی مواجه هستند و امیدوارند که روزی این مسئله به نحو قانونی حل شود. من با وزرای دوره‌های مختلف در این باره صحبت کردم، آن‌ها هم کاملاً موافق هستند، ولی می‌گویند چون این را مجلس تصویب کرده و به دولت ابلاغ کرده، مجلس باید آن را اصلاح کند. در مجلس هم نمایندگان به خاطر اینکه خدمتی به حافظان قرآن کرده باشند، گفتند به اینها مدرک علوم قرآن و حدیث بدهیم، آنها از ریز کار خبر نداشتند و آن اکثریت به خاطر علاقه‌ای که به قرآن دارند، این را تصویب کردند و به نظر می‌رسد که خوب است بزرگان و مسئولان دولتی مکاتباتی با مجلس داشته باشند و برای آن‌ها این نابسامانی‌هایی که به‌وجود آمده را توضیح بدهند و اصلاحیه‌‌ای ارائه بدهند که مجلس هم آن را تصویب کند و آن اصلاحیه را ابلاغ کنند و دولت هم آن را اجرا کند.

معضلی که سطح علمی کلاس‌های درس را پایین می‌آورد

پهلوان به مشکل دیگری در این زمینه اشاره کرد و گفت: حافظان قرآن می‌گویند که ما از نظر مقررات نباید سر کلاس بیاییم، این هم یک مشکل ماست. آن‌ها می‌گویند فقط به ما مدرک بدهید، چه در سطح دکتری، چه فوق لیسانس و چه لیسانس. ما می‌گوییم بیاید سر کلاس، مطلبی یاد بگیرید و اگر بلد بودید، نیایید یا امتحان بدهید و اگر نمره آوردید، نیایید. من اطلاع دارم که هر کدامشان که امتحان بدهند، نمی‌توانند از عهده‌اش بربیایند، اما آنها این را قبول نمی‌کنند، ولی از نظر قانونی حتی سرکلاس هم نباید بیایند و این نابسامانی عجیبی هست که باید ان شاءالله برطرف شود.

وی با بیان اینکه درباره بازار کار این گروه آمار دقیقی ندارم، گفت: حافظان قرآن در مجالس حفظ قرآن و تعلیم قرائت و روش تعلیم حفظ قرآن به دانش‌آموزان و دانشجویان موفق هستند و درآمدهای خوبی هم برایشان حاصل می‌شود. اما از طرفی، وزارت علوم برای استخدام خود امتحان دارد و فرد متقاضی باید فوق لیسانس و لیسانس رشته مورد نظر را داشته باشند و به این سادگی کسی به‌عنوان عضو هیئت علمی استخدام نمی‌شود، ولی در سطح مساجد یا جاهای دیگر می‌توانند موفقیت‌هایی داشته باشند و کسب درآمد کنند.

وی با اشاره به آسیب‌های این مسئله، افزود: اشخاص بی‌سواد دارای مدرک می‌شوند، سطح کلاس‌ها پایین می‌آید، کسی که تخصص یک چیزی را ندارد و یک چیز دیگر را بلد است، لیسانس دانشگاهی می‌گیرد، مشکلاتی در کلاس‌ها به‌وجود آمده و به وجود می‌آید و در کل کار درستی نیست.

پهلوان عنوان کرد: حفظ قرآن یک مبحث است، علم قرآن مبحث دیگری است. وزارت علوم باید در هر رشته‌ای که امتحان می‌گیرد، مدرک همان رشته را اعطاء کند. اگر امتحان حفظ قرآن را می‌گیرد، باید مدرک حفظ قرآن بدهد و  اگر علم قرآن را امتحان می‌گیرد، مدرک علم قرآن را بدهد. علم قرآن مربوط به حدیث می‌شود و کسانی که صرفاً حافظ قرآن هستند، از آن اطلاع ندارند.