ترسیم بی‌مانند اجر مجاهدان از ابتدای مسیر تا وصول به مقصد در قرآن کریم
کانون خبرنگاران نبأ: حجت‌الاسلام رستم‌نژاد با ذکر آیاتی از قرآن در توصیف حرکت مجاهدان، گفت: مجاهدان قدم اول که از خانه برمی‌دارند، قرآن می‌فرماید که اجرشان با خداست، در میان راه بدون انجام کاری، می‌فرماید: احسن پاداش می‌گیرند و پس از شهادت نیز بیان می‌دارد که به آنان اموات نگویید.
به گزارش کانون خبرنگاران نبأ وابسته به خبرگزاری ایکنا، صحبت از جهاد و شهادت که می‌شود اولین چیزی که به ذهن متبادر می‌شود، دوران جنگ تحمیلی ایران و عراق است. جنگی که در بحرانی‌ترین شرایط کشور و اولین سال‌های شکل‌گیری نهال نوپای انقلاب اسلامی بود و به سخت‌ترین و شگفت‌آورترین صورت ممکن پیش رفت. جهادی که با تمام صدمات و فدائیانی که تقدیم کرد، به شکوهمندی هرچه تمام‌تر به نام اسلام و ایران به پایان رسید.
نبردی که البته نه هجوم جنگ‌جویانه بلکه دفاعی پرصلابت، قدرتمندانه و تاریخ‌ساز از ارزش‌های اسلامی و خاک میهنی شریف بود و به همین دلیل بود که دفاع مقدس نام گرفت. حدود 26 سال از آن حماسه عظیم مردمی می‌گذرد ولی هنوز هم که صحبت از جهاد می‌شوند و خاطرات شهیدان را زمزمه می‌کنیم یاد نوجوانانی مردصفت در خاطره می‌آید که خالصانه و عاشقانه با روحی بلند با دستان کوچک خود به دفاع از میهن اسلامی خویش برخاسته و شهید شدند؛ چه بلند و پرشکوه است جایگاه مجاهدین و شهدا در پیشگاه خداوند.
خداوند کریم در آخرین کتاب خود والاترین و برترین جایگاه انسانی را به «مجاهدین فی سبیل الله» و شهیدان راه حق داده است؛ بی‌شک همین عنایت ویژه و وعده‌های الهی بود که به عنوان محرک و انگیزه‌ای قوی و شکست‌ناپذیر تمام مردان ما اعم از پیر و جوان و حتی کودک را به این مسیر روشن و روشنگر هدایت کرده است؛ «الَّذِینَ آمَنُواْ وَهَاجَرُواْ وَجَاهَدُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِندَ اللّهِ وَ أُوْلَئِکَ هُمُ الْفَائِزُونَ؛ کسانی که ایمان آورده و برای خدا هجرت کرده و در راه خدا با مال و جانشان به جهاد پرداختهاند عظیم‌ترین درجه را نزد خداوند دارند و آنان رستگاران و سعادتمندان عالم‌ند».(توبه/20)
واژه جهاد از ریشه جهد به معنای مشقت و رنج است و در اسلام به هر گونه تلاش و گذشتن از جان، مال و توان خویش در راه خداوند و بر پایی حدود الهی، جهاد اطلاق می‌شود و شهادت به معنای عروج روح و پیوستن به لقاء الهی است. انواع جهاد بر سه قسم است؛ جهاد اصغر به معنای مقاتله و جنگ در جبهه رزم با دشمنان اسلام، جهاد کبیر به تعبیر جهاد علمی و فرهنگى است که به وسیله معارف قرآن کریم با کژى‌ها و انحرافات در جامعه مبارزه مى‌شود و دیگری جهاد اکبر که جهاد با نفس است.
امام علی(ع) می‌فرماید: «جاهِدوا فی سَبیلِ اللّه بَأَیدیکُم فَإِن لَم تَقدِروا فَجاهِدوا بِأَلسِنَتِکُم فَإِن لَم تَقدِروا فَجاهِدوا بِقُلوبِکُم؛ در راه خدا با دست‌های خود جهاد کنید، اگر نتوانستید با زبان‌های خود و اگر باز هم نتوانستید با قلب خود جهاد کنید».
کلمه جهاد حدود ۱۰۸ بار درقرآن آمده است. در 45 آیه به موضوع قتال و در 29 آیه به موضوع جهاد اشاره شده است. قتال به طور مشخص به جنگیدن در جبهه نبرد اشاره دارد ولی «جهاد» دارای معنای وسیع‌تری است؛ لذا خداوند در 8 آیه از آیات 29 گانه فوق‌الذکر به جهاد با مال و جان اشاره می‌فرماید و در آیات دیگر از بیان چگونگی جهاد در آیه مشخص می‌شود که شامل هر تلاشی در راه خدا است.
جهاد یکی از مهم‌ترین وظایف و مسئولیت‌های فردی و اجتماعی هر مسلمان و در واقع یکی از فروعات دین اسلام محسوب می‌شود اما با این همه در دین اسلام، اصل بر مدارا و رحمت و صلح و آرامش است. طبق تعالیم اسلام مسلمین حتی‌الامکان باید از خشونت و جنگ پرهیز کرده و امور و مشکلات را بر اساس گفت‌وگو و مدارا حل و فصل کند که البته سیره نبی مکرم اسلام(ص) و امیرالمؤمنین(ع) نیز بر این ادعا صحه می‌گذارد.
«وَجَاهِدُوا فِی اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ؛ در راه خداوند چنان که باید جهاد کنید»(حج /۷۸-۷۷) جهاد بر خلاف جنگ بر اساس انگیزه‌های مادی و مالی انجام نمی‌شود و هدف از آن کشتن انسان دیگری نیست، بلکه بخشیدن حیات به جامعه‌ای است که به هر طریقی گرفتار علل و عوامل ضد کمالی شده است، چون جهاد انجام جنگی در راه خداست، هیچ عاملى مجاهدان را از ایمان به خدا و اطاعت او باز نمى‌دارد.
حدود و ثغور مقاتله در راه خدا
«وَقَاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَکُمْ وَلا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ؛ و در راه خدا، با کسانى که با شما مىجنگند، بجنگید، (ولی) از اندازه درنگذرید، زیرا خداوند تجاوزکاران را دوست نمی‌دارد».(البقرة: 190) با جمله در راه خدا نبرد کنید، هدف اصلى جنگ‌هاى اسلامى مشخص می‌شود که جنگ به دلیل انتقام‌جویى، جاه‌طلبى و ریاست و کشور‌گشایى از نظر اسلام محکوم است، جنگ تنها باید در راه خدا باشد. با چه کسانى باید جنگید؟ «الّذین یقاتلونکم؛ با آنها که با شما مقاتله مى‌کنند» صراحت دارد که تا طرف مقابل دست به اسلحه نبرده و به مقاتله نپرداخته، مسلمانان نباید بجنگند. ابعاد جنگ نیز در جمله «و لا تعتدوا؛ از حد تجاوز نکنید» مشخص شده است. چه این که جنگ در اسلام براى خدا و در راه خداست و در راه خدا نباید هیچ گونه تعدى و تجاوز باشد.
«وَلاَ تُقَاتِلُوهُمْ عِندَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ حَتَّى یُقَاتِلُوکُمْ فِیهِ؛ در کنار مسجد الحرام با آنان جنگ مکنید، مگر آنکه با شما در آن جا به جنگ درآیند» (بقره / 191) در این آیه خداوند برای جنگ و پیکار با دشمنان محدودیت‌های مکانی نیز قائل می‌شود. «وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لاَ تَکُونَ فِتْنَةٌ؛ با آنان پیکار کنید تا فتنه از میان برود» ( بقره / 193) همچنین در این آیه به روشنی به محدودیت زمانی پیکار نیز اشاره می‌کند و نابودی فتنه را پایان جنگ اعلام می‌دارد.
در این آیات به سه نکته مهم اشاره شده که منطق اسلام را درباره جنگ و جهاد کاملا روشن می‌سازد. اما جایگاه جهاد و مجاهدین در قرآن و سفارش‌ها و توصیه‌های خداوند درباره این مسئله و همچنین مسئله شهادت از نقاط عطف اسلام به شمار می‌رود.
اجر عظیم مجاهدان از ابتدای مسیر تا وصول به مقصد
حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی رستم‌نژاد، عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی(ص) در ارتباط با جایگاه مجاهدین در قران اظهار می‌دارد: قرآن درباره مجاهدان و جهاد آیات بسیار زیادی دارد. در یک جا می‌گوید کسی که از خانه خود خارج شود: «وَمَن یَخْرُجْ مِن بَیْتِهِ مُهَاجِرًا إِلَى اللّهِ» (نساء/ 100) از آستانه در خانه خود هجرت او به طرف خدا آغاز می‌شود و «قَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلى اللّهِ» اجر او با خداوند است.
وی با ذکر آیاتی از قرآن که مسیر حرکت مجاهدان راه خدا را شرح می‌دهد، می‌گوید: تعابیری از این دست در قرآن خیلی کم داریم. «مَن یَخْرُجْ مِن بَیْتِهِ مُهَاجِرًا إِلَى اللّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ یُدْرِکْهُ الْمَوْتُ» حتی اگر بمیرد و به مقصدی که می‌خواست نرسد، می‌گوید که او به مقصد رسیده است. این از ابتدای حرکت را توضیح می‌دهد. در بین راه هم می‌گوید که کسی که در مسیر جهاد و شهادت در راه خدا حرکت می‌کند از هیچ گذری و از هیچ پستی و بلندی در زمین نمی‌گذرد و هیچ گامی را برنمی‌دارد مگر اینکه خداوند بهترین پاداش را برای بهترین عملی که او انجام داده منظور می‌کند. این شخص «وَلا یُنْفِقُونَ نَفَقَةً صَغِیرَةً وَلا کَبِیرَةً» (توبه / 121) هیچ نفقه‌ای را در آن مسیر انفاق نمی‌کنند مگر اینکه خداوند « لِیَجْزِیَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ ما کانُوا یَعْمَلُونَ» آن بهترین عملی را که انجام داده‌اند پاداش آن عمل را می‌گیرند.
حجت‌الاسلام والمسلمین رستم‌نژاد در ارتباط با شهادت و منزل پایانی حرکت مجاهدانه تصریح می‌کند: قرآن کریم درباره نهایت این عمل هم می‌گوید که انسان وقتی که به شهادت رسید «لاَ تَقُولُواْ» نگویید که مرده است. به زبان نیاورید که آنهایی که در راه خداوند به شهادت رسیده‌اند مرده‌اند. در جایی دیگر می‌گوید «لاَ تَحْسَبَنَّ» اصلا در تصورتان هم نیاید. یعنی هم می‌گوید که در ادبیات گفتاری‌تان به این‌ها «اموات» نگویید و هم می‌گوید که حتی به ذهن‌تان هم خطور نکند.
عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی با اشاره به عظمت جایگاه مجاهدان در پیشگاه خداوند بیان می‌کند: پس این شهداء کجا هستند؟ «عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ» این‌ها نزد پروردگارشان روزی می‌خورند. پس قدم اول که از خانه برمی‌دارند، می‌گوید: «قَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلى اللّهِ» در میان راه بدون اینکه هیچ کاری انجام داده باشند و تنها در حال قدم هستند خداوند احسن پاداش را به آنها می‌دهد و در پایان هم که می گوید: «عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ». قرآن این مسیر از ابتدا تا انتها را بیان کرده و نشان دهنده این است که مجاهدان چه عظمت و جایگاهی در قرآن و نزد خداوند دارند.
ترسیم صفات جهادگران در دنیا
خداوند در قرآن در سوره «الصف» این گونه مسلمانان را به جهاد تشویق می‌کند که آیا مى‌خواهید شما را بر تجارتى راه نمایم که از عذابى دردناک نجاتتان مى‌دهد؟ آن تجارت این است که به خدا و رسولش ایمان آورید و در راه خدا با اموال و جان‌هایتان جهاد کنید، خداى تعالى گناهانتان را مى‌آمرزد و به جناتى داخل‌تان مى‌کند که از زیر درختانش نهرها روان است و مساکنى طیب در باغ‌هاى عدن و جاودانه دارد و این خود رستگارى عظیم است. قرآن کریم در ادامه می‌فرماید: سود دیگر این تجارت که مورد علاقه شما هم هست، نصرتى از خدا و فتحى نزدیک است.
و در آیه 112 سوره توبه جهادگران واقعى را با نُه صفت مى‌ستاید: « التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاکِعُونَ السَّاجِدونَ الآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنکَرِ وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللّهِ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ؛ همان توبهکنندگان، عبادتکنندگان، حمد و سپاسگویان، روزهداران، سفرکنندگان (براى جهاد و تحصیل علم دین)، رکوعکنندگان، سجده کنندگان، فرماندهندگان به معروف و بازدارندگان از منکر و نگهبانان مرزهاى (اصول و فروع دین) خدا هستند، و بشارت ده این مؤمنان را».
نقل سخنان شهداء پس از شهادت در قرآن کریم
حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی رستم‌نژاد در ارتباط با توجه خاص خداوند به شهیدان فی سبیل الله بیان می‌دارد: شهدای قرآنی هم بسیار هستند که یکی از آنها مؤمن آل یاسین است که هنگامی که به شهادت رسید قرآن از زبان وی می‌گوید: «یا لَیْتَ قَوْمِی یَعْلَمُونَ بِمَا غَفَرَ لِی رَبِّی وَجَعَلَنِی مِنَ الْمُکْرَمِینَ» (یس/ 26-27) زیرا که اقوام او گریه می‌کردند و خداوند می‌گوید که او از عالم برزخ نگاه می‌کرد و می‌گفت که ای کاش قوم من می‌دانستند که خدا با من چه کرد و آن پاداشی را که به من داد و آن مکرم بودن را که درباره من اعمال کرد ای کاش می‌دانستند که اگر می‌دانستیند دیگر گریه نمی‌کردند.
عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی در ارتبط با شهیدان قرانی تصریح می‌کند: شهیدان دیگری هم داریم از جمله در اواخر سوره آل عمران که در مورد جنگ احد صحبت می‌شود، در برخی از سوره نیز از برخی جنگ‌های دیگر صحبت می‌شود که خداوند از شهدا نیز یاد می‌کند. «یَسْتَبْشِرُونَ بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَفَضْلٍ؛ بر نعمت و فضل خدا و اینکه خداوند پاداش مؤمنان را تباه نمی‌گرداند، شادى می‌کنند». (آل عمران / 171) در مورد شهدا است که شادی‌ها و بشارت‌ها و پشتیبان‌هایی که از آنها می‌شود را بازگو می‌کند.
آیات قرآن؛ عامل اصلی فرهنگ‌سازی جهاد
رستم‌نژاد توجه به آیات قرآنی را عامل اصلی فرهنگ‌سازی جهاد و شهادت می‌داند و می‌گوید: طبیعی است که اگر انسان این درجات عظیم را بداند «فَضَّلَ اللّهُ الْمُجَاهِدِینَ عَلَى الْقَاعِدِینَ أَجْرًا عَظِیمًا»(نساء/95) این تعابیر بلندی که قرآن درباره مجاهدین آورده است و آن اجر و پاداشی که برای این‌ها است و تعبیر «به لقاء الله» که برای این ها آورده است فرهنگ‌سازی می‌کند و انسان را حرکت می‌دهد.
وی می‌افزاید: همین آیات بود که بهترین فداکاران را ساخت و تاثیر همین آیات بود که فرهنگ‌سازی کرد و مجاهدان و شهدا را ساخت. به شرطی که انسان بداند که در قرآن راجع به این‌ها چه کلماتی و تعابیری آمده است که درباره هیچ کسی به کار نرفته است و این تعابیر، تعابیر برجسته قرآنی هستند.
حجت‌الاسلام والمسلمین رستم‌نژاد با بیان اینکه هر کشور و ملتی که به فرهنگ قرآنی وصل ماند عزت را پیش چشم خود دید، اظهار می‌دارد: انسان مؤمنی که این را بداند همین فرهنگ را می‌گیرد و هر وقت این آیات به صورت زنده در میان مردم و جامعه جاری شد، مانند زمان جنگ تحمیلی ایران و عراق با خود حیات و معنویت آورد و جامعه را پاک می‌کرد. هرچه ما از این فرهنگ دور شدیم جامعه هم کثیف‌تر و آلوده‌تر شده و این را به عینه می‌بینیم. هر کشور و ملتی که به فرهنگ قرآنی وصل ماند عزت را پیش چشم خود دید و هر چه فاصله گرفت دچار ذلت و خواری شد.
وی با اعتقاد بر اینکه فرهنگ قرآنی و جهاد و شهادت بعد از مدت‌ها مجددا در حال بروز است، بیان می‌کند: بعد از انقلاب جرقه‌هایی از این فرهنگ در برخی از کشورها مانند بحرین، سوریه و ... به داد آنها رسیده است و ملتی را زنده کرده است و آنها را گاهی حتی به اوج عزت و اقتدار رسانده است. خوشبختانه فرهنگ قرآنی و جهاد و شهادت بعد از مدت‌ها مجددا در حال بروز است. مجاهدت‌هایی که در کشورهایی مانند فلسطین، سوریه و دیگر کشورها صورت گرفت همه متاثر از همین فرهنگ است.
عضو هیئت علمی دانشگاه در ارتباط با مأنوس بودن شهدای دفاع مقدس با قرآن بیان می‌کند: ما در بین دوستانی بودیم که بیشترشان شهید شدند. مثلا تا غروب و حتی لحظاتی قبل از شهادت با هم بودیم و شب او رفت و شهید شد و ما ماندیم. این‌ها تا آخرین لحظه با قرآن انس داشتند و نماز شب می‌خواندند و رابطه‌های خیلی عمیق و نزدیکی با خداوند داشتند. برخی از افرادی که هنوز عکس‌های آنها را در آلبوم خود دارم. (بغضی راه کلام وی را می‌بندد و نمی‌گذارد از خاطرات خود درباره شهداء بگوید).
سخن گفتن در مورد مقام مجاهدان و شهیدان بسیار دشوار است چرا که با ارزش‌ترین و اولین چیزی که خداوند در اختیار آنان قرارداده است را در طبق اخلاص گذاشته و در راه خداوند انفاق کرد‌ه‌اند. همین بس که خداوند آنان را هم‌ردیف و هم‌تراز پیغمبران و صالحان ذکر می‌کند. حضرت اباعبدالله الحسین(ع) نیز در شب عاشورا به اصحابش این مژده را داد و فرمود: اولین کسی که بیرون بیاید در رجعت من است و خارج خواهم شد از زمین و این مقارن خواهد بود با خروج امیر المؤمنین(ع) و با قیام قائم ما و با حیات پیامبر(ص) که همه به هم متصل‌اند.
گزارش از حدیثه سوختانلو
