نوروز با ظهور اسلام به عنوان جشنی ملی باقی ماند
شعب خارجی:هم‌زمان با ظهور اسلام، بسیاری از سنن غلط مانند آتش‌‌پرستی و منع دفن مردگان از بین رفت؛ اما نوروز به عنوان یک جشن ملی باقی ماند.
نصیب‌الله عمراف، استادیار جامعه المصطفی(ص) العالمیه، مدیر گروه علمی تربیتی عمومی و معاون فرهنگی تربیتی در واحد «گرگان» این دانشگاه در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) ضمن بیان این مطلب گفت: به طور کلی اسلام در برخورد با آداب و رسوم اقوام و ملت‌ها، آن دسته از آداب و رسومی را که خرافی نیست و با شؤون انسانی ناسازگار نبوده را تأیید کرده است و تنها آداب و رسومی را که خرافی بوده یا با افکار نامناسب همراه است، مردود می‌شمارد.
نصیب‌الله عمراف که از شهروندان تاجیک مقیم کشورمان است و اخیرا کتابی با عنوان «آشنایی با فقه شافعی/ بخش عبادات» را تألیف کرده است، افزود: در مورد جشن نوروز نیز از آنجا که این جشن با آداب و رسوم خوبی همچون نظافت و پاکیزگی، لباس نو پوشیدن، هدیه‌دادن، صله رحم، تفکر و تدبر در آفرینش همراه است، مورد تأیید اسلام قرار گرفته؛ به گونه‌ای که هم‌زمان با ظهور اسلام، بسیاری از سنن غلط مانند آتش‌‌پرستی و منع دفن مردگان از بین رفت؛ اما نوروز به عنوان یک جشن ملی باقی ماند.
نوروز از آیین‌های زرتشتی است
وی توضیح داد: البته نوروز از آیین‌های زرتشتی محسوب می‌شود و هیچ دلیلی وجود ندارد که این آیین در اسلام ریشه داشته باشد، هرچند آداب و رسومی که در نوروز مورد توجه است، از نظر اسلام مورد تأیید قرار گرفته است.
عمراف با تبیین روایات اهل سنت با مضمون نوروز تأکید کرد: در روایات اسلامی اهل سنت تنها اشاراتی وجود دارد که برخی گویای این حقیقت است که آیین نوروز متعلق به مجوسیان و یا زرتشتیان است: از حسن بصری (از مشایخ تصوف) درباره روزه‌گرفتن در روز نوروز سؤال کردند، در جواب گفت «ما لکم و النیروز، و لا تلتفتوا الیه فإنما هو للعجم»: شما چه کار با نوروز دارید، بدان توجه نفرمایید؛ نوروز متعلق به عجم (زرتشتییان) است. (مصنف ابن ابی شیبة؛ حدیث: 9583)
پیشوایان اسلام موافق نوروزند
وی یادآور شد: برخی روایات اسلامی نیز بازگو‌کننده این واقعیت است که پیشوایان اسلام با این آیین مخالفت صریح و انکار عملی ننموده‌اند، در روایت است که محضر امیر المؤمنین حضرت علی(ع) هدایای نوروزی آوردند. حضرت پرسید: این چیست؟ گفتند: امروز همان روز نوروز است. حضرت فرمودند: «فاصنعوا کل یوم نیروز»: هر روز را نوروز قرار دهید. (السنن الکبری بیهقی؛ حدیث: 17544).
این کارشناس امور تربیتی سنت‌های نوروزی همسو با مبانی اسلامی را تبیین کرد و گفت: دید و بازدیدها، گردگیری و نظافت، تهیه لباس نو برای خود و اهل خانواده، مهمانی‌دادن و مهمانی‌رفتن، هدیه‌دادن و هدیه‌گرفتن، سیر و سیاحت و توجه به طبیعت و آیات الهی از جمله این سنت‌ها است.
نصیب‌الله عمراف با یادآوری ریشه آداب و سنن نوروز در تاجیکستان تصریح کرد: جشن نوروز برای مردم تاجیکستان، به‌ویژه «بدخشانیان»، جشنی ملی و دیرینه است. تاجیک‌ها از نـوروز بـه عـنوان رمز دوستی و زنده‌شدن کل موجودات یاد می‌کنند.
سنت‌های نوروز در تاجیکستان
نوروز در این کشور به نام «خیدیر ایام» یعنی جشن بـزرگ، معروف است. گوشه‌هایی از این جشن بزرگ در تاجیکستان با مراسم سنتی آن در ایران مشترک است؛ اما بـعضی از این مراسم مختص مـردم تـاجیکستان است که تعدادی از آن‌ها عبارت است از:
• مراسم حوت:
مردم به ویژه کشاورزان از گذشته‌های دور آیین‌های ویژه پیش از نوروز داشتند. حوت از نظر کشاورزان آخرین ماه سال بود و به همین دلیل به عنوان زمانی مناسب بـرای کشت‌و‌کار بهاری انتخاب می‌شد. در این مراسم مردم با فراهم‌کردن نیازمندی‌های جشن، سه شب اول ماه حوت را در میهمانی‌ها گرد هم می‌آمدند و در اطراف آتش به شنیدن موسیقی، پایکوبی یا بازی می‌پرداختند.
• مراسم گل‌گردانی:
یکی‌دیگر از آیـین‌های کـهن نوروزی «گل‌گردانی» نام دارد. مردم تاجیک از زمان‌های قدیم به مناسبت بیداری طبیعت و آغاز شکوفه‌دهی گل‌ها و درختان به گل‌گردانی می‌پرداختند. در گذشته وظیفه گل‌گردانی برعهده بزرگسالان بود؛ اما این مراسم اکنون در اکثر محل‌ها توسط بچه‌ها و جـوانان انـجام می‌شود. گل‌گردان‌ها از دره و تپه و دامنه‌های کوه‌ها، گل چیده و اهل دهستان خود را به پایان‌یافتن زمستان و فرارسیدن عروس سال و آغاز کشت و کار بهاری و آمدن نوروز مژده می‌دهند.
• بلبل‌خوانی:
در این آیین گل‌گردان‌ها در محل‌های دیگر گل‌ها را دسـته دسـته کرده و یا در نوک چوبی بسته و کنار در خانه‌های اهل ده یا شهر در خاک فرو می‌کنند و سرودی با این مضمون می‌خوانند:
«گل آوردم از اون پایان
خبرت می‌کنم دهقان
بده غله به گل‌گردان
بهار نو مبارک باد
گل زردک ثنا مـی‌گه
ثنای مـصطفا مـی‌گه
به هر پهلو خدا می‌گه
بهار نـو مبارک»
• مراسم جفت‌براران:
یکی دیگر از آیین‌هایی که در گذشته پیش از کاشت و کار کشاورزان و چند روز قـبل از نـوروز بـا آرزوی پر برکت‌شدن محصولات برگزار می‌شود، مراسم«جفت‌براران»است. جفت‌براران در اکثر محل‌ها در اواخر ماه حوت تشکیل می‌شود. در این مـراسم هـمه اهـل خانواده شرکت می‌کنند. کشاورزان نیز پلو، نان فطیر و یا غذای مربوط به مراسم را تهیه کـرده و 15 تـا 20 نفر از کهنسالان را دعوت می‌کنند و بعد از غذا نیز این عبارت را می‌گویند: «مزید نعمت، زیاده دولت، برار کار، صحت و سـلامتی خـُرد و کلان، رسد به بابای دهقان، خوش آمدید میهمانان».
• سومنک‌پزی(سمنو‌پزان):
سومنک یا سمنو از غذاهای نوروزی است و در خـانه کـشاورزان در طول روزهای نوروز وجود دارد. آن را به صورت گروهی و دسته‌جمعی تهیه می‌کنند و معمولا در آخـر مـاه حـوت در آغاز جشن نوروز پیرزنان تصمیم به انجام این کار می‌گیرند.
عمراف در پایان خاص‌ترین سنت نوروز در تاجیکستان را که با مبانی اسلامی همخوانی دارد، تبیین کرد و گفت: خاص‌ترین سنت نوروز در تاجیکستان که با مبانی اسلام همخوانی دارد، دید و بازدیدها و نذر و خیرات است که با مبانی اسلامی از قبیل وجوب صله رحم، اطعام و صدقات واجبه و مستحبه کاملا همخوانی دارد.
البته برخی از فقهای اصولی تأکید دارند که این سنت‌ها بایستی با نیت خالص برای خدا انجام گیرد و آن وقت است که ثواب بر آن مترتب می‌شود؛ اما بدون نیت الهی فایده‌ای نخواهد داشت.
