گذر هنر انقلاب از مسائل ظاهری به فلسفه و ماهیت انقلاب

حسین مسافر آستانه، مدیرعامل موسسه رسانه‌های تصویری در گفت‌وگو با کانون خبرنگاران نبأ وابسته به خبرگزاری ایکنا، درباره هنر انقلاب اسلامی بیان کرد: هنر اسلامی بیانگر یک تفکر عمیق دینی مبتنی بر فلسفه دینی است. یعنی هنری که برگرفته از ریشه‌های عمیق دینی است. البته تمام ویژگی‌های دینی و نه فقط مسائل عبادی؛ یعنی تمام ابعاد کامل دین اسلام که در زندگی رهنمون سعادت انسان است را باید در زیرساخت‌های این نوع هنر شاهد باشیم.

وی افزود: این نوع هنر باید بتواند تفکرات دینی را در همه ابعاد وجودی انسان اعم از بُعد سیاسی اجتماعی خانوادگی و فرهنگی پرداخت کند و به زیباترین شکل ممکن ارائه دهد. هنر انقلاب اسلامی هم نشئت‌گرفته از فلسفه هنر دینی بوده و از هنر دینی جدا نیست. هنر انقلاب اسلامی همان ابعاد وجودی انسان را در ابعاد مختلف در مقابله با جهان کنونی مورد نظر دارد و آثار هنری ارزشمندی مبتنی بر چنین تفکراتی تولید می‌کند و به منصه ظهور می‌گذارد.

تفکر اومانیستی ریشه هنر غربی

آستانه در بیان تفاوت‌های هنر انقلاب اسلامی با هنر غربی گفت: تفاوت هنر انقلاب اسلامی با هنر جهانی و غربی در ریشه این هنرهاست. ریشه هر هنری در تفکری است که از آن نشئت گرفته و به وجود آمده است. آنچه که در هنر غرب سراغ داریم مبتنی بر یک تفکر اومانیسمی است که انسان‌محوری سرلوحه آن است در حالی که هنر انقلاب اسلامی مبتنی بر تفکر الهی و اندیشه‌هایی که ریشه در ابعاد خداجویانه انسان دارد شکل گرفته است نه مبتنی بر انسان‌مداری.

وی ادامه داد: طبیعتا هر اندیشه‌ای زبان بیان خود را پیدا می‌کند و هنر به عنوان ابزاری برای بیان تفکرات بشر استفاده می‌شود. بنابراین خود ابزار دارای اصالت وجودی نیستند. ابزار به کار گرفته می‌شوند تا اصالت یک تفکر معنوی را بتوانند در قالب هنر و قالبی بصری درآورند و به جوامع ارائه دهند.

این کارشناس ارشد کارگردانی با اشاره به اصالت هنر انقلاب اسلامی اظهار کرد: هر نوع ابزاری که با عنوان هنر سراغ داریم در هر شکلی مانند تئاتر، موسیقی سینما، شعر، داستان و نقاشی برای بیان تفکرات نشئت گرفته از فلسفه الهی می‌تواند قابلیت استفاده داشته باشد و هنر انقلاب اسلامی با همین رویکرد اصالت را به ابزار نداده و برای تفکری که هنر از آن زاده می‌شود، اصالت قائل است.

تفکر شهید آوینی به آسمان گره خورده بود

مسافر آستانه با اشاره به شهید آوینی به عنوان یکی از سردمداران هنر انقلاب اسلامی گفت: شهید آوینی به عنوان یکی از سردمداران هنر انقلاب اسلامی یکی از منحصر بفردترین افرادی است که تفکر او به آسمان‌ها گره خورده بود و این ویژگی خاصی است که آثار او داشت. این تفکر گره خورده به آسمان بود که شکلی از هنر را بیان کرد که شاید با همه اشکال گذشته آن متفاوت بود.

وی اضافه کرد: عمده تفاوت هنر آوینی با سایرین در باورها و اعتقادات او که سرچشمه از یک فلسفه عمیق الهی می‌گرفت وجود دارد؛ اگرنه این دوربین و قلم را خیلی‌ها در دست می‌گیرند اما آنچه که از قلم شهید آوینی تراوش کرده، هنری است که از اعتقاد عمیق او نسبت به معنویت و انقلاب و معنابخشی به زندگی نشئت می‌گیرد. در هنر شهید آوینی که نماینده و معرف هنر انقلاب اسلامی است، هرچیزی از دیدگاه الهی معنا می‌شد و هیچ چیز ریشه در مادیات نداشت و هیچ چیز در ماهیت وجودی خود بدون اتکا و اتصال به فضای معنوی و باورهای او معنا پیدا نمی‌کرد.

تحول در آثار هنری با پیوند با معنویت

آستانه همچنین در بیان یکی از راه‌های تحول در آثار هنری را این گونه شرح داد: یکی از رسالت‌های مهمی که هر هنرمندی در هر رشته هنری باید به آن توجه داشته باشد، این است که از این هنر چه می‌خواهد. یک سینماگر از ساختن یک فیلم به دنبال چه چیزی است. یک تئاتری همین‌طور و موسیقی‌دانان و نویسندگان نیز. تمام این‌ها اگر به این بیاندیشند که در نهایت این اثر هنری به چه خواهد انجامید و پاسخ این سوال را با تفکری منبعث از معنویت گره بزنند، جامعه می‌تواند شاهد یک دگرگونی در تولید آثار هنری باشد.

وی افزود: قلم و رنگ و بوم در دست یک نقاش تنها ابزاری است که ارائه هر نقشی به وسیله این ابزار بدون پشتوانه معنوی هرچند شکل زیبایی خلق می‌کند اما چندان تاثیر مثبتی در عمق وجودی و اصالت انسان ندارد و این است تفاوت هنر انقلاب اسلامی با هنر غرب. تفاوت یک اثر ولو زیبای هنری را با اثری که البته با زیبای خاص خود عجین است و ریشه در ماهیت وجودی انسان در رابطه با خداوند و معنویت دارد، تفاوت در ریشه تفکرات خالق آن آثار است.

گذر هنر انقلاب از مسائل ظاهری به فلسفه انقلاب

مدیرعامل موسسه رسانه‌های تصویری با تاکید بر لزوم مطالعه در خصوص ماهیت انقلاب عنوان کرد: آنچه که ما را امور روزمره خود جدا می‌کند این است که ما چقدر نسبت به فلسفه عمیق زندگی مطالعه کرده‌ایم و من فکر می‌کنم هر هنرمندی باید به اندازه‌ای که ابزار هنری و فن هنر و مسائل تخصصی رشته خود را مطالعه می‌کند و چه بسا بیشتر از آن باید به مطالعه تفکرات الهی و ماهیت انقلاب اسلامی بپردازد تا این یادگیری تخصصی و آشنایی با ابزارهای هنر با تکیه بر تفکرات انقلاب اسلامی به خلق آثار ماندگارتری بیانجامد.

آستانه تحلیل فلسفه انقلاب را امری ضروری دانست و یادآور شد: هنر انقلاب اسلامی باید از صرف پرداخت ظاهری به مسائل انقلاب تغییر رویه دهد و تحلیل دیدگاه و فلسفه انقلاب و شخصیت‌های انقلابی را دست‌مایه قرار دهد. ما آثار هنری در زمینه‌های مختلفی داریم که با استفاده ظاهری از شخصیت‌ها و رخدادهای انقلاب تولید شده‌اند و چندان هم تاثیرگذار و سازنده نبوده‌اند. برای اینکه آثاری که در حوزه هنر انقلاب اسلامی خلق می‌شوند تاثیرگذاری بیشتری داشته باشند و ماندگارتر باشند باید از استفاده ابزاری از انقلاب پرهیز شود؛ باید مطالعات عمیقی در خصوص ماهیت و فلسفه انقلاب و شخصیت های انقلابی و همچنین تحلیل وقایع انقلاب اسلامی انجام شود.