داستان ناتمام پروژه‌ای که قرار بود یادآور مساجد صدر اسلام باشد
گروه جامعه: مصلی تهران پروژه‌ای که با تأکید معمار انقلاب قرار بود سادگى آن یادآور سادگى محل عبادت مسلمانان صدر اسلام باشد، بعد از گذشت ۳۰ سال به نظر می‌رسد همچنان ناتمام و البته تاریخی شده است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) روز گذشته محمدباقر قالیباف، شهردار تهران در حاشیه جشن میلاد حضرت فاطمه(س) در جمع خبرنگاران گفت: مصلای تهران یکی از پروژه‌های نیمه‌تمام شهر تهران است که قریب به 30 سال است که این پروژه باقی مانده است. بر این اساس با رهنمودها و دستورات مقام معظم رهبری و بر اساس کاری که در برنامه سال 94 پیش‌بینی شده است، در شهرداری تهران درگیر مصلای تهران نیز خواهیم شد. مصلای تهران بخشی از تپه‌های عباس آباد است که کار آن نهایی شده و یکی از بزرگترین مراکز فرهنگی و مذهبی ما محسوب می‌شود و از این رو بنا داریم کار مصلا را در حوزه کارهای عمرانی به دست بگیریم.
یک روز بعد از انتشار این خبر، روابط عمومی مصلای امام خمینی(ره) طی اطلاعیه‌ای در واکنش به صحبت‌های شهردار تهران، هر گونه توافق با شهرداری جهت تکمیل پروژه مصلی را تکذیب و کندی عملیات عمرانی بخشی از پروژه مصلی را، علاوه بر عدم تخصیص به موقع اعتبارات، همکاری نکردن برخی از سازمانهای مرتبط از جمله شهرداری تهران عنوان کرد.
در این اطلاعیه همچنین قید شده است که طی توافق صورت گرفته، شهرداری تهران وظایفی را در رابطه با انجام زیرساخت‌ها و مسائل جانبی جهت تسریع در روند عملیات ساخت مصلی به عهده داشته که تاکنون اقدام شایسته‌ای از سوی شهرداری صورت نپذیرفته است و امید است شهردار محترم با توجه به قبول تعهدات، در اسرع وقت به وظایف پیش‌رو به طور جدی وارد شده و اقدام نماید.
مصلای تهران را یکی از طولانی‌ترین پروژه‌های ساختمانی کشور می‌توان دانست که مردم نمازگزار تهران سال‌هاست در انتظار بهره‌برداری آن هستند. مصلّای تهران یا مصلای امام خمینی(ره) مجموعه‌ای از بناها و فضاهای لازم برای حضور جمعیت میلیونی و برگزاری مراسم عبادی، سیاسی، اجتماعی و انجام فعالیت‌های متنوع فرهنگی است که با احساس نیاز به وجود چنین مکانی از سال ۶۱ اقدامات برای مکان‌یابی این پروژه آغاز شد و از میان مکان‌های پیشنهادی شامل زمین‌های شمال‌غرب میدان آزادی، پادگان لاهوتی، پارک لاله فعلی و زمین‌های عباس‌آباد، مورد آخر برای احداث مصلی در زمینی به وسعت ۶۵ هکتار که از شمال به بزرگراه شهید همت، از جنوب به خیابان شهید بهشتی، از شرق به خیابان شهید قنبر زاده و از غرب به بزرگراه شهید مدرس محدود است، انتخاب شد.
طراحی مصلی با معیارهای مورد نظر مسئولان امر ابتدا به صورت بین‌المللی به مسابقه گذاشته شد تا بهترین طرح پیشنهادی انتخاب شود، اما پس از ناکام ماندن این شیوه انتخاب طرح، از میان طرح‌های ایرانی، طرح «پرویز مویدعهد» استاد معماری دانشگاه تهران و منتخب چهره‌های ماندگار سال۱۳۸۰ تصویب شد، طرحی که قرار بود فراملی و نمادی از جمهوری اسلامی باشد و تا قرن‌ها پایدار بماند.
به دنبال تعیین دور نمای مصلا، گزارش این بررسی‌های به امام جمعه محترم تهران حضرت آیت الله خامنه‌ای (مدظله العالی) ارائه گردید. امام جمعه محترم تهران (رئیس جمهور وقت تهران) به اتفاق رئیس مجلس وقت تهران و امام جمعه موقت تهران (آیت‌الله هاشمی رفسنجانی) ضمن تصویب گزارش کارشناسی گروه پیگیری طرح، طی نامه‌ای به رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) پیشنهاد نمودند که اراضی عباس آباد برای احداث مصلی امام خمینی اختصاص یابد.
در این نامه دلیل احداث مصلی از سوی مسئولان وقت مشکلات اقامه نماز جمعه در تهران و در دانشگاه ذکر شده و از امام خمینی(ره) خواسته شده که به دلیل مشکلات حقوقی و ثبتی و تشریفات انتقال قانونی دستوری صادر کنند.
در پاسخ به درخواست حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای و آیت‌الله هاشمی رفسنجانی مبنی بر استفاده از زمین‌های عباس‌آباد برای ایجاد مصلی در تهران، حضرت امام خمینی(س) با بیان توصیه‌هایی موافقت خود را اعلام کردند. متن هر دو نامه در ذیل آمده است:
زمان: 23 آبان 1367/ 3 ربیع الثانى 1409
موضوع: احداث مصلى تهران
بسمه تعالى. محضر مبارک رهبر عظیم الشأن انقلاب اسلامى حضرت آیت اللَّه العظمى امام خمینى- مد ظله العالى
السلام علیکم و رحمة اللَّه
به دنبال احساس نیاز به ایجاد مصلى تهران و در پى جستجو و بررسى چند ساله، محلى مناسب در قسمت شمال مرکزى تهران (عباس آباد) که در مالکیت شهردارى است شناسایى شد و طرح مناسب و جامعى پس از مشورت فراوان و به مسابقه گذاشتن میان مهندسان داخلى و خارجى، تهیه شد.
از آنجا که مشکلات حقوقى و ثبتى و تشریفات انتقال قانونى به این زودیها قابل حل نیست و مشکلات اقامه نماز جمعه تهران در دانشگاه روز افزون است و به نظر مى رسد که این کار باید به همت و اراده حضرت عالى به سرانجام برسد، لذا استدعا دارد اجازه فرمایید به مقدار یک میلیون متر مربع از اراضى مزبور در حد فاصل خیابان شهید بهشتى به سمت شمال، که قسمت اعظم آن نیز با موافقت شهردارى محصور گردید و در اختیار مصلی است به ساختمان مصلی و تا حد لازم در محور قبله از شمال آن براى سایر مرافق اختصاص یابد و تصدى امور آن با امام جمعه تهران باشد.
همچنین طرحهایى که بعداً در حریم مصلى تهران پیشبینى مى شود با موافقت امام جمعه انجام گیرد.
سید على خامنه اى- اکبر هاشمى
بسمه تعالى
با حفظ جهات شرعى در مورد زمین مذکور با پیشنهاد حجتى الاسلام، آقایان:
خامنه اى و هاشمى، موافقت مى شود. ان شاء اللَّه در کنار ساختن مصلى تهران، در ساختن بینش کفر ستیزى مسلمانان موفق باشید. ضمناً سادگى مصلی باید یادآور سادگى محل عبادت مسلمانان صدر اسلام باشد. و شدیداً از زرق و برق ساختمان هاى مساجد اسلام امریکایى جلوگیرى شود. خداوند تمامى دست اندرکاران برپا کننده مساجد اللَّه را تأیید فرماید.
23/ 8/ 67
روح اللَّه الموسوی الخمینى
(صحیفه امام، ج21، ص: 188-189)
طرح مصلی، از سال ۶۱ با اختصاص یک میلیون تومان از طرف امام خمینی(ره) با تاکید ایشان بر رعایت سادگی در ساخت آن، بطور رسمی کلید خورد و عملیات عمرانی نیز پس از ۱۰ سال به‌طول انجامیدن کارهای تحقیقاتی، در سال ۷۲ آغاز شد.
در طراحی معماری مصلی از اعداد طلایی استفاده شده، بطوری‌که به یاد و نام معصومین(ع) دارای ۱۴ گلدسته، ۱۲ صحن و ۵ ورودی است. ارتفاع ایوان بزرگ مصلی ۷۲ متر به عدد شهدای کربلا و ارتفاع گنبد مسجد جامع ۶۳ متر به عدد سال‌های عمر پیامبر اکرم(ص) است.
همچنین مصلی دارای ۷ گنبد، با طراحی‌های مختلف، متاثر از معماری گنبدهای ایرانی مناطق گوناگون کشور است. گنبد اصلی مصلی نیز از بزرگترین گنبدهای جهان اسلام بوده و بدیعترین طرح را دارد.
در طرح اولیه مصلی آمده که این فضا باید در مرکز جغرافیایی شهر با مساحتی بالغ بر یک میلیون مترمربع و با جمعیتی با 600 تا 800 هزار نفر باشد و درعین حال شامل فضاهای زیرشامل مسجد، شبستان، راه‌های ارتباطی و سطوح شیبدار جهت معلولین، توقفگاه، خدمات بهداشتی و وضوخانه‌ها، محل‌های تأسیسات برقی و مکانیکی، فضاهای فرهنگی شامل کتابخانه، موزه، نمایشگاه، مدرسه، محل همایش‌ها و گردهمایی‌های بین‌المللی اسلامی، محلی جهت پذیرائی از میهمانان، قسمتهای اداری مربوط به واحدهای بهره‌بردار، مرکز کمک‌های اولیه، بازار خرید، فضای سبز و غیره باشد.
اجرای این طرح در سال‌های گذشته با توجه به تامین اعتبار، روند کند این سرمایه عظیم را به دنبال داشته است. این در حالیست که معاون وزیر مسکن و شهرسازی در سال 88 در گفتگویی اعلام کرده بود که در دولت دهم و با تغییر دیدگاه مسئولان مشکلات این طرح تا حدی مرتفع می شود و تا نیمه اول سال 91 فاز اول مصلی بزرگ امام خمینی (ره) تهران و بقیه این طرح بزرگ تا پایان کار دولت به اتمام می رسد.
در حال حاضر کار مصلی فاز بندی شده و این طرح بسیار بزرگ که تنها قسمت مرکزی آن حدود 320 هزار مترمبع زیربنا دارد؛ با صرف هزینه‌های میلیاردی که تنها 325 میلیارد تومان آن در سال 89 بوده است همچنان سرمایه ها را بر باد می دهد و هیچ کس در این زمینه پاسخگو نیست.
آنطوری که مسئولان گفته اند، فاز اول این پروژه در انتهای سال 88 تنها 16 درصد پیشرفت فیزیکی داشت در حالی که در آن زمان بالغ بر یک هزار و 400 نفر فقط فعالیت‌شان را بر روی تکمیل هرچه سریع‌تر این طرح متمرکز کرده بودند.
در سال ۱۳۹۰ پس از ۲۳ سال زمان و صرف هزینه حدود 350 میلیارد تومان اعلام شد که در صورت صرف ۸۵۰ میلیارد تومان دیگر، ظرف پنج سال آینده به بهره‌برداری خواهد رسید. بعد از سال 1390 تا امروز روند پیشرفت و ساخت و ساز مصلی به کندی صورت گرفته است.
به گفته یکی از مسئولان پروژه مصلی تهران، گنبد مصلی از نظر ابعاد بزرگترین گنبد دنیا خواهد بود و مناره‌های آن با بیش از 130 متر ارتفاع بلندترین مناره های جهان است. شاید اگر بجای این بزرگی، سادگی مساجد صدر اسلام جایگزین آن می شد تاکنون مصلی سال ها بود که ساختش به اتمام رسیده بود.
از روز شمار پایان کار خبری نیست
شاید روند ساخت و اتمام مصلی با یک برنامه منسجم و مدون و البته کمی دلسوزی باید پیش می‌رفت. از سویی دستگاه‌های مختلف دولتی برای پروژه‌های عمرانی خود همچون احداث تونل و برج های ساختمانی روز شمار قرار می دهند تا هم مردم را نسبت به اتمام طرح آگاه کنند و هم خود را موظف به تکمیل هر چه زودتر آن کنند اما تاکنون هیچ مسئولی درباره آخرین زمان تحویل مصلی تهران سخنی به میان نیاورده است.
ذکر این نکته ضروری است که با گذشتن سال‌ها از فرمان اولیه امام خمینی(ره) برای ساخت مصلی هر ساله بودجه‌های کلانی صرف ساخت آن می شود ولی هنوز مشخص نیست با این روند ساخت و ساز به نسل‌های آینده می‌رسد و یا همچون ده ها پروژه عمرانی دیگر هر روز در دست اندازهای مختلف درگیر خواهد شد؟
خالی از لطف نیست که بدانیم ایرانیان متقبل ساخت صحن حضرت زهرا(س) که سومین صحن بزرگ جهان اسلام بعد از مسجد الحرام و مسجد النبی(ص) تنها طی چهار سال شده‌اند که هم‌اکنون بعد از گذشت دو سال، از فازبندی‌های پیش‌بینی شده جلوتر بوده و تنها بخش نازک‌کاری و تزئینات بزرگترین مجتمع مذهبی جهان تشیع باقی مانده است به نحوی که در اربعین گذشته 20 هزار زائر اربعین در این صحن اسکان داده شده‌اند.
باشد که رستگار شویم
زودتر بسازنش دیگه بابا.