هیچ ضمانتی برای اشتغال دانشجویان رشته هنر در حوزه مرتبط وجود ندارد
گروه هنر: یک مدرس دانشگاه و کارشناس حوزه تئاتر با بیان اینکه اغلب اوقات حرفه پیش روی دانشجویان با رشته آنها بی‌ارتباط است، عنوان کرد: هیچ ضمانتی برای اشتغال دانشجویان هنر در رشته تحصیلی آنان وجود ندارد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) ، حسن دولت‌آبادی، مدرس دانشگاه، کارشناس، نمایشنامه‌نویس و کارگردان تئاتر کودک و نوجوان است. مجموعه 30 جلدی «نمایشنامه‌های آسان» تلاش مؤثری وی در زمینه استفاده از زبان تئاتر برای انتقال مجموعه‌ای از مفاهیم تربیتی و اخلاقی در مدارس بوده که انتشارات «سوره مهر» آن را منتشر کرده است.
با وی که هم‌اکنون مسئولیت دفتر تئاتر کودک و نوجوان مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری را نیز به عهده دارد به مناسبت سالروز شهادت استاد شهید مرتضی مطهری و گرامیداشت مقام معلم گفت‌و‌گویی ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
- آقای دولت‌آبادی در مورد حال و هوای تدریس و ارتباط با قشر محصل و دانشجو که سالیان سال است مشغول کار در فضاهای آموزشی هستید صحبت کنید و اینکه رابطه میان استاد و شاگرد باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد؟
از سال 60 در مقاطع گوناگون کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد در دانشگاه‌ها مشغول به تدریس هستم و در این مدت نسبتاً طولانی به یک باور رسیدم و آن اینکه در مواجهه با قشر محصل و حتی دانشجو که به دلیل سن و سال بالا به نسبت محصلان مقاطع گوناگون تحصیلی تا دبیرستان ممکن است روحیه لطیف و پراحساس دوران کودکی و نوجوانی را نداشته باشند، پیش از ایجاد رابطه علمی و درسی باید میان او و مدرس، دبیر و یا استاد یک رابطه عاطفی و احساسی مثبت و سازنده برقرار شود، چنان که تجربه نشان داده است اگر محصل و دانشجویی معلم و یا استاد خود را دوست داشته باشد، در آن درس توفیق بیشتری خواهد داشت.
به وجود آمدن این رابطه عاطفی و علاقه‌مندی متقابل میان استاد و شاگرد پیامد مثبت دیگری نیز در پی خواهد داشت و آن احترامی است که هر دو طرف به هم گذاشته و حرمت‌ها در سطحی متعارف حفظ می‌شود، آن زمان است که مؤلفه‌هایی همچون انضباط و تشخص تحصیلی، ملاک و معیار مؤثر استاد در رابطه علمی خود با شاگردانش قرار می‌گیرد و چنانچه دانشجویی منضبط‌تر از باقی همکلاس‌هایش بود امتیازاتی شامل حال او می‌شود.
- گسترش منابع اطلاعاتی و مراجع علمی و سهل‌الوصول بودن آنها به واسطه بسط فضاهای مجازی موجب شده که اخیراً محصلان در فضای کلاسی کمتر به وجود مدرس و استاد در بهره‌گیری از علم و دانش او احساس نیاز کنند و به نوعی خود را خودبسنده و مستقل بدانند؛ لطفاً از تأثیرات سوء حاکمیت چنین فضایی بگویید؟
این وضعیت تأثیرات بسیار زیادی دارد، البته اجازه بدهید از واژه سوء استفاده نکنم و به جای آن بگویم که گسترش منابع اطلاعاتی و علمی از طریق فضای مجازی، تفاوتی در شرایط کاری ایجاد کرده است، بارها به دانشجویان و شاگردانم این موضوع را گوشزد می‌کنم که از عمیق شدن و گستردگی دانش خود غافل نمانند؛ درصد قابل توجهی از دانشجویان و محصلان این روزها به دانستن دست و پا شکسته یک زبان خارجی و غالباً انگلیسی و واژگان و جملاتی که از طریق فضای مجازی آن را دریافت می‌کنند اکتفا کرده و شیوع این شکل سطح‌نگری در محافل دانشگاهی و میان محصلان و دانشجویان، عواقب بس وخیمی به دنبال دارد. گاه به دانشجویان و شاگردانم متذکر می‌شوم که بررسی کنند و ببینند در طی چند سالی که مشغول تحصیل هستند، چند کتاب به غیر از کتاب‌های درسی خود را که ارتباطی با رشته و تخصصی که آن را اختیار کرده‌اند مورد مطالعه قرار داده‌اند که به غیر از درصد ناچیزی جواب مثبت، اغلب چنین نگرشی در میان دانشجویان وجود ندارد و حتی کتاب‌های درسی خود را نیز که مکلف به مطالعه آن هستند را تورق نمی‌کنند.
بخشی از این ناهنجاری در نظام آموزشی ارتباط با سستی و کاهلی دانشجویان و محصلان دارد، ولی همه تقصیر را نیز نمی‌توان متوجه آنها دانست؛ باید به این امر معترف بود که روش و روحیه آموختن تغییر کرده است و نظام آموزشی و مسئولان نیز باید به دنبال ابتکار و ابداعاتی در نحوه تدریس باشند که منطبق با پیشرفت فناوری علمی است.
- از نظر شما عامل دیگری در عدم رغبت دانشجویان برای جهد و کوشش و تحصیل علم وجود دارد؟
قطعاً، علاوه بر مواردی که در بالا به آن اشاره شد و نوعی سطحی‌نگری را در روند تحصیلی دانشجویان و محصلان موجب می‌شود، آنچه که من نام آن را تنگناهای ارتباطی در محیط‌های آموزشی می‌نامم هم مؤثر است. تفکیک جنسیتی که از آغاز رسمی دوران تحصیل یک دانش‌آموز وجود دارد، جدای اینکه شخصاً با این امر موافق و یا مخالف باشم موجب می‌شود که در دوران دانشگاه به یک باره محصل با فضایی نسبتاً آزادتر به نسبت دوران تحصیل خود تا مقطع دیپلم مواجه شود که یک موقعیت جنجالی و هیجان‌زا برای او فراهم می‌آورد؛ چنان که در بدو ورود به دانشگاه زمان بسیاری از وقت او به ایجاد جاذبه می‌گذرد که البته با کمال تعجب شاهد هستیم که این امر بیشتر از دانشجویان دختر در میان دانشجویان پسر در مواجهه با غیرهمجنس خود مصداق دارد.
نکته دیگر که در مورد این پرسش می‌توان به آن اشاره کرد اینکه اگر دانشجو پشتوانه کاری داشته باشد یعنی پس از فراغت از تحصیل بداند که آنچه را که خوانده در حرفه آینده او کاربرد دارد و یا در حین تحصیل، به کاری اشتغال داشته باشد که مرتبط با رشته تحصیلی اوست، به طور مثال اگر تئاتر می‌خواند همزمان با تحصیل مشغول فعالیت نمایشی باشد، انگیزه‌ای در او برای کسب مدارج تحصیلی باکیفیت به وجود خواهد آمد، چیزی که شاید در اغلب موارد شاهد آن نیستیم و هیچ ضمانتی وجود ندارد که دانشجو آنچه را که به عنوان حرفه و پیشه آینده خود انتخاب می‌کند، دقیقاً منطبق با چیزی باشد که سال‌ها در طلب آن در محیط‌های دانشگاهی بوده و متأسفانه اغلب مدارک‌گرایی، هدف غایی فعالیت‌های دانشگاهی است.
- استفاده معلمان از ابزارهای نوین آموزشی و فراگیر شدن آنها را تا چه حد در کیفیت‌بخشی آموزشی مؤثر می‌دانید؟ شما در قالب انتشار مجموعه «نمایشنامه‌های آسان» روشی کاربردی را در استفاده از زبان نمایش برای انتقال مؤثر مفاهیم درسی در مدارس بنیان گذاشتید؟
استفاده و فراگیری از ابزارهای نوین آموزش یک نیاز حیاتی در نظام آموزشی است. آموزش و پرورش در تشکیلات خود دفتری موسوم به دفتر تکنولوژی آموزشی دارد که اساساً به این دلیل به وجود آمده است که به دنبال راه‌های نوین و تازه‌ای برای آموزش باشد. قدیمی‌ترین جشنواره فرهنگی و هنری کشور را آموزش و پرورش برگزار می‌کند؛ جشنواره «رشد» که جز وقفه‌ای چند ساله از سال 41 در حال برگزاری است، جشنواره‌ای پویا برای بررسی، آسیب‌شناسی و کشف راه و روش‌های نوین آموزشی است که هر سال نیز با پیشرفت فناوری آموزشی، خود را ترمیم می‌کند.
واقعیت آن است که در برنامه‌ریزی آموزشی با آفتی تحت عنوان حجم بالای کتاب‌های آموزشی روبرو هستیم. چند درصد از مطالب و موضوعاتی که روزگاری در قالب دروس فیزیک، شیمی و ریاضی و ... خواندیم در زندگی امروز به کار ما آمده‌اند؟ به جای حجم بالای کمی مطالب درسی باید به دنبال ایجاز، سرعت در محتوای درسی و شیوه انتقال آن بود، کاری که تاکنون به انجام نرسیده است و نوعی دلزدگی نسبت به نظام آموزشی و درس خواندن را از همان ابتدای دوران تحصیل در میان محصلان به وجود آورده؛ باید از همان دوران تحصیل دانش‌آموزی، به دنبال کشف علایق دانش‌آموزان بود و شرح درسی متناسب با علائق آنها را ارائه کرد و از ابزار مؤثری همچون تئاتر نهایت استفاده را در تنوع‌بخشی به شیوه انتقال مفاهیم برد.
تجارب آموزشی طی این سال‌ها نشان داده است که تکنولوژی موفق‌تر از برنامه‌ریزی‌های آموزشی که هر از گاهی دوستان مسئول به آن می‌پردازند عمل می‌کند، جذابیت، کمی حجم محتوای مطالب و در عین حال انتخاب بهترین شیوه برای انتقال پرشتاب مفاهیم و اطلاعات علمی امری است که باید برای دستیابی به آن در قالب نشست‌های کارشناسی، دوستان مسئول به آن دست یابند.
