تفاهم همکاری‌های فرهنگی و هنری ایران و عراق؛ بدون «زیارت»
گروه جامعه: یادداشت تفاهم همکاری‌های فرهنگی و هنری میان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جمهوری اسلامی ایران و وزارت فرهنگ عراق بدون وجود یک بند در خصوص مباحث فرهنگی زیارت به تصویب رسید.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جمهوری اسلامی ایران و وزارت فرهنگ جمهوری عراق با هدف گسترش روابط و تقویت همکار‌ها میان دو کشور در حوزه‌های مختلف فرهنگی و هنری شب گذشته، 15 اردیبهشت‌ماه، تفاهم‌نامه همکاری امضا کردند.
در این تفاهم‌نامه که به مدت پنج سال لازم‌الاجرا است، از مد و لباس گرفته تا مبادله استاد و دانشجو، برگزاری نمایشگاه، حفاظت و مرمت اشیاء تاریخی، هماهنگی برای جذب برندهای معتبر در کشورهای اسلامی، تدوین ژورنال‌های مشترک، همکاری‌های پژوهشی و مطالعاتی، مطالعه کتیبه‌ها و نسخه‌های خطی، تئاتر، موسیقی و... مورد توجه قرار گرفته است.
سالیانه حدود دو تا دو و نیم میلیون ایرانی برای زیارت راهی عراق می‌شوند، تقریباً به همین تعداد نیز عراقی برای زیارت، سیاحت و درمان وارد کشور ما می‌شوند. پیاده‌روی اربعین سال به سال بیشتر مورد توجه مردم ایران قرار می‌گیرد و هر ساله تعداد زیادی از مردم عراق نیز پیاده به زیارت بارگاه امام رضا(ع) در ایران مشرف می‌شوند.
چرا هیچ صحبتی از همکاری در خصوص مباحث فرهنگی مرتبط با زیارت در این تفاهم‌نامه ذکر نشده است؟ چرا دو کشور همکاری در خصوص تولید محتوای دینی از قبیل موسیقی، تئاتر، فیلم، نماهنگ و ... برای جهان اسلام ندارند؟ چرا هیچ بندی مبنی بر بررسی مسائل فرهنگی و هنری مرتبط با زیارت و فرهنگ تشیع در این تفاهم‌نامه ذکر نشده است؟ چرا در خصوص دفاع از فرهنگ زیارت که یکی از مهم‌ترین شبهات مطرح شده علیه شیعه توسط وهابیت است کار فرهنگی و هنری مد نظر مسئولان ارشد فرهنگی دو کشور نیست؟
سازمان حج و زیارت (که زیر نظر وزارت ارشاد قرار دارد) به عنوان مسئول اعزام زائران ایرانی به عراق صرفاً بخش ثبت‌نام و نظارت بر کاروان‌ها و ... را بر عهده دارد و مسئول اجرای برنامه‌های فرهنگی برای زائران عتبات عالیات بر عهده بعثه مقام معظم رهبری در حوزه حج و زیارت است، در کشور عراق نیز تولیت‌های حرم‌ها به صورت مستقل فعال هستند و البته زیر نظر وزارت اوقاف این کشور فعالیت می‌کنند، اما آیا این توجیه کافی برای مسئولان ارشد وزارت ارشاد است که هیچ کار فرهنگی شاخصی با محوریت زیارت برای زائران ایرانی و عراقی مد نظر نداشته باشند؟
زیارت بستر تحقق تبادل فرهنگی
زیارت یک بستر بسیار عالی برای تحقق همه بند‌های ذکر شده در این تفاهم‌نامه است، اندیشمندان، دانشمندان، محققان، استادان، دانشجویان و ... بسیار زیادی سالانه به عتبات عالیات مشرف می‌شوند، زیارت بستر خرید سوغات با محور تولیدات فرهنگی و هنری است. زیارت بهترین بستر برای تولید نماهنگ، موسیقی، تئاتر، فیلم و ... است. زیارت بهترین فرصت برای تبادل فرهنگی از پوشش و مد و لباس گرفته تا مبادله کتاب و نشریه و فکر و فرهنگ است.
اگرچه متأسفانه یاداشت‌های تفاهم‌همکاری آن هم در زمینه فرهنگی معمولاً مطالبی نگاشته شده بر روی کاغذ هستند اما نبود هیچ بندی در خصوص مباحث فرهنگی و هنری زیارت، تعجب آور است! البته در گذشته تفاهم‌نامه‌های زیادی در خصوص زیارت بین دو کشور به امضا رسیده است اما متأسفانه به محور فرهنگی هنری این رفتار دینی کمتر توجه شده و جای خالی آن در این تفاهم‌نامه به شدت احساس می‌شود.
بر اساس این یادداشت تفاهم همکاری مسئولان فرهنگی ایران و عراق در زمینه‌های ذیل به توافق رسیده‌اند
بند 1 / همایش، نمایشگاه، هفته‌های فرهنگی
1) شرکت در جشنواره‌ها، همایش‌ها، گردهمایی‌ها، نمایشگاههای فرهنگی و هنری و بازارچه‌های صنایع دستی واستفاده از آثار فرهنگی و هنری هنرجویان آموزشگاه‌های آزاد هنری و مراکز مهارتی و هنرستان‌های هنرهای زیبا در مراسم‌ها.
2) برگزاری هفته‌های فرهنگی در دو کشور.
3) آموزش هنرمندان جوان عراقی توسط هنرمندان ایرانی.
4) مبادله کتب و نشریات فرهنگی و توزیع محصولات چاپی فرهنگی بین دو کشور و اجرای طرح‌های مشترک در حوزه تألیف و ترجمه.
5) تقویت و گسترش روابط بین مؤسسات و نهادهای فرهنگی دو کشور از طریق بازدیدها و مبادله هیئت‌های کارشناسی در حوزه‌های فرهنگی، هنری و مطالعاتی.
6) برگزاری دوره‌های آموزشی، نشست‌های علمی و نمایشگاه مشترک در حوزه‌های مختلف از قبیل زبان‌شناسی، مردم‌شناسی، گردشگری، باستان‌شناسی و حفاظت و مرمت اشیاء تاریخی.
بند 2/ مد و لباس
طرفین در حوزه مد و لباس به شرح زیر همکاری خواهند کرد:
1) برنامه‌ریزی برای برگزاری نمایشگاه مد و لباس در دو کشور
2) تبادل اطلاعات درخصوص برگزاری نشست‌های علمی و تخصصی در حوزه مد و لباس
3) تأسیس اتحادیه طراحان مد و لباس کشورهای اسلامی
4) هماهنگی برای جذب برندهای معتبر در کشورهای اسلامی در مورد تبادل طرح، تولید و توزیع در حوزه مد و لباس
5) تبادل استاد و دانشجو در حوزه طراحی مد و لباس
6) تهیه و تدوین ژورنال به صورت مشترک با موضوعات مختلف
7) برگزاری نمایشگاه تخصصی و موضوعی در حوزه اقوام با توجه به ریشه‌های تاریخی دو کشور.
بند 3/ مراکز فرهنگی
طرفین در خصوص مراکز فرهنگی موجود در دو کشور از طریق موارد زیر همکاری می‌کنند:
1) مبادله هیئت‌های کارشناسی و مشورتی در حوزه مدیریت مراکز فرهنگی برای گسترش فعالیت این مراکز.
2) ارائه پشتیبانی‌های تدارکاتی برای تسهیل فعالیت مرکز فرهنگی دو کشور در زمان برگزاری برنامه‌های فرهنگی در کشور دیگر.
3) تسهیل رفت و آمد شد هیئت‌های رسمی و گروه‌های هنری به قلمرو کشور دیگر.
4) اجرای طرح‌های مشترک مثل برگزاری شب‌های شعر و فرهنگ و شرکت در مناسبت‌های ملی طرف دیگر.
5) برگزاری دوره‌های آموزشی در رشته‌های سینما، موسیقی، هنرهای تجسمی و هنرهای نمایشی و میراث فرهنگی غیرمادی، فهرست‌نویسی، نگهداری و مرمت نسخه‌های خطی و اسناد تاریخی از طریق تامین مدرس و امکانات لازم برای این دوره‌ها.
6) انجام پژوهش‌های تطبیقی، برگزاری نشست‌های علمی و تخصصی در حوزه صنایع دستی و هنرهای سنتی.
7) همکاری‌های پژوهشی و مطالعاتی در حوزه‌های مردم‌شناسی، همچنین همکاری با مؤسسات پژوهشی باستان‌شناسی به منظور شناسایی و معرفی سایت‌های باستان‌شناسی در دو کشور
بند 4 / هیئت‌های کارشناسی و تخصصی و آثار چاپی
طرفین ضمن تبادل هیئت‌های کارشناسی و تخصصی و آثار چاپی حوزه فرهنگ کودک، نسبت به اجرای طرح‌های تولید مشترک در زمینه آثار کودکان و انجام پژوهش‌ها و تحقیقات و برگزاری همایش‌های تخصصی در حوزه تربیت و آموزش کودکان اقدام خواهند کرد.
بند 5 / گسترش ارتباطات نمایشگاهی
طرفین همکاری‌های خود را در زمینه‌های ذیل گسترش خواهند داد:
1) گسترش ارتباطات نمایشگاهی بین دو نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و عراق از طریق مبادله غرفه.
2) تخصیص غرفه ویژه کشور عراق در سالن کشورها و یا بازار جهانی کتاب در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران.
3) معرفی کتب و آثار نویسندگان ایرانی به ناشران عراقی و بالعکس به منظور ترجمه آثار آنها به زبان عربی و فارسی.
4) فراهم آوردن زمینه مساعد مشارکت آثار برجسته دو کشور در جوایز ادبی ، علمی به ویژه جایزه جهانی کتاب سال.
5) حضور پژوهشگران دینی دو کشور در نشست‌ها و سمینارهای تخصصی ادیان به مناسبت‌های گوناگون.
بند6 / همکاری بین آکادمی‌های موسیقی دو کشور
طرفین همکاری بین آکادمی‌های موسیقی دو کشور، برگزاری کنسرت‌های موسیقی و استفاده از هنرجویان و هنرآموزان مراکز آموزشی برای شرکت در جشنواره‌ها و فستیوا‌ل‌های موسیقی در دو کشور را تشویق می‌کنند.
بند 7 / دعوت از گروه‌های تئاتری
طرفین همکاری میان مراکز هنرهای نمایشی دو کشور را از طریق دعوت از گروه‌های تئاتری کشور مقابل جهت اجرای برنامه ترغیب می‌نمایند. مبادله هیئت‌های دانشجویی و استادان این مراکز و برگزاری فعالیت‌های مشترک بخش دیگری از این همکاری‌ها خواهد بود. در این راستا طرف ایرانی آمادگی خود را برای میزبانی از گروه‌های نمایشی عراق در جشنواره‌های بین‌المللی اعلام می‌کند.
بند8 / حوزه سینما
طرفین ضمن همکاری در حوزه سینما و برگزاری هفته‌های نمایش فیلم‌های سینمایی در دو کشور، در زمینه تولیدات مشترک سینمایی با موضوعات مورد توافق هر دو طرف و همچنین استفاده از خاک و جغرافیای دو کشور به عنوان لوکیشن فیلم‌های مشترک و غیرمشترک با هم همکاری نموده و امکانات لازم را در اختیار یکدیگر قرار خواهند داد.
بند9/ همکاری‌های میراث فرهنگی
طرفین به منظور گسترش همکاری‌های میراث فرهنگی، تجربیات خود را به شرح ذیل مبادله خواهند کرد:
1) مبادله کارشناسان و متخصصان نسخه‌شناسی، فهرست‌نویسی، نگهداری و مرمت نسخه‌های خطی و اسناد تاریخی.
2) هماهنگ کردن مواضع و دیدگاه‌های دو کشور در همایش‌های بین‌المللی مرتبط با میراث فرهنگی مادی و غیرمادی.
3) مبادله مطبوعات، آثار چاپی، کتاب، فیلم و بروشورها و کاتالوگ‌های رنگی مربوط به میراث فرهنگی دو کشور.
4) همکاری‌های پژوهشی در حوزه میراث زبانی، مستندنگاری و مطالعه کتیبه‌ها و نسخه‌های خطی در دوره‌های باستانی و اسلامی.
5) استفاده از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های سازمان‌های مردم‌نهاد با محوریت بانوان در حوزه-های میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دو کشور.
بند 10 / نسخه‌های خطی و عکسی
طرفین فهرست و تصاویر نسخه‌های خطی و عکسی را با یکدیگر مبادله کرده و نمایشگاههای نسخه‌های خطی برگزیده را در کشور مقابل برگزار خواهند کرد.
بند11
طرفین برای پیگیری اجرای مفاد این یادداشت تفاهم و پیشنهاد برنامه‌های همکاری‌های فرهنگی و ترتیبات اجرایی آنها، کمیسیون مشترکی تشکیل خواهند داد.
بند12
هرگونه اختلاف نظر در خصوص اجرای مفاد این یادداشت‌تفاهم از طریق دوستانه حل و فصل خواهد شد.
بند13
این یادداشت تفاهم از زمان امضا به مدت 5 سال لازم‌الاجرا خواهد بود و در صورتی که هیچ یک از طرفین شش ماه قبل از پایان اعتبار یادداشت تفاهم لغو آن را به صورت کتبی به طرف دیگر اطلاع نداده باشد، برای مدت‌های مشابه پنج ساله به صورت خودکار تمدید خواهد‌شد.
یادآور می‌شود این یادداشت تفاهم پس از امضاء، جایگزین یادداشت تفاهم منعقده میان طرفین در تاریخ 15 تیرماه 1390 ( 6 ژولای 2011 ) خواهد شد.
بند14
این برنامه مانع از اجرای توافقات قبلی میان دو طرف نخواهد بود. این یادداشت تفاهم در شهر در تاریخ هجری شمسی برابر با میلادی در دو نسخه اصل به زبان‌های فارسی و عربی امضاء شد که هر دو نسخه دارای اعتبار واحدی هستند.
