طراحی مرکز نمایش‌های آئینی «صبا» با استفاده از المان‌های قرآنی و اسلامی

فرهاد احمدی، طراح  و معمار مرکز نمایش‌های آئینی صبا در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) گفت: نتیجه کار معماری این مجموعه هر چند محدود بود، اما تفکر بزرگی در مورد طراحی جزء به جزء آن وجود داشت؛ به هر حال صرف احداث این مرکز در مکان قدیمی باغ ملک که دیگر اثری از آن به غیر از نام و نشانی باقی نمانده است و ساختمان‌های زیادی آن را احاطه کرده‌اند، موجب احیای این فضای نوستالژیک برای ساکنان منطقه‌ای از تهران بزرگ است.
وی افزود: اساساً ساخت این مجموعه یکی از دغدغه‌های شهرداری و شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران بود و احیای آن به واسطه احداث یک فضای فرهنگی از جمله تصمیمات خوب مدیران شهری محسوب می‌شد، لذا تصمیم گرفته شد علاوه بر ایجاد فضای فرهنگی مورد نظر در این مکان، طراحی برای فضای تجاری آن که اختصاص به عرصه محصولات فرهنگی و هنری دارد نیز اتفاق بیفتد.

طراحی فضای نمایشی مجموعه برخلاف مدل غربی تئاتر است

احمدی تصریح کرد: اساس معماری این مرکز بر مبنای معماری فضایی است و در آن با استفاده از سازه اصلی بنا سعی در خلق فضاهای مفید داشتیم؛ فضای نمایشی این مجموعه با الهام از تئاتر حلقه، براساس تئاتر تجربی طراحی شده است، یعنی برخلاف عرف مدل نمایشی اروپایی یعنی قاب صحنه، صحنه نمایش این مجموعه میدانی است به شکلی که همه اتفاقات در صحنه و جلوی روی مخاطبان به وقوع می‌پیوندد.
این هنرمند طراح و معمار ادامه داد: غالب رویدادهای نمایشی که در فضای تئاتری این مجموعه به وقوع می‌پیوندد، ماهیت تئاتر تجربی را خواهند داشت با این وجود در طراحی جزء به جزء آن از تکنولوژی روز استفاده شده؛ استفاده از جک و اهرم‌های تنظیم ارتفاع صحنه مصداق استفاده از تکنولوژی روز در طراحی بخش صحنه‌ای تماشاخانه این مجموعه است.

ورود مراجعان از روی آبشار و کانال‌های آب که به مثابه پاکی و طهارت است

وی با اشاره به اینکه همه سازه‌های فضای فرهنگی و هنری این مجموعه پایین‌تر از سطح زمین است و روی آن فضای سبز و باغ ایجاد شده تا همچنان تداعی‌گر باغ قدیمی ملک باشد، گفت: برای دسترسی مخاطبان و بازدیدکنندگان از این مجموعه تمهیداتی اندیشیده شده است، به این معنی که مراجعان برای دسترسی به فضای فرهنگی و هنری این مجموعه باید در مسیر عبور خود از روی آبشارها و کانال‌های آبی که تعبیه شده است عبور کنند که این مصداق داستان قرآنی حضرت سلیمان(ع) است که چون وارد وادی مقدس شد، سر و تن را با آب شستشو و تطهیر کرد.
احمدی تأکید کرد: بخشی در فضای فرهنگی و هنری این مجموعه به عنوان پاتوق هنرمندان و اهالی فرهنگ در نظر گرفته شده است، همچون یک کافی‌شاپ که روی سازه‌ای همچون عرشه کشتی طراحی شده؛ این عرصه کشتی تداعی‌گر داستان حضرت نوح(ع) و کشتی که او و پیروانش را از گرداب عذاب الهی نجات داده است.

طراحی تماشاخانه مجموعه، ملهم از خانه خدا و طواف حجاج به دور آن است

هنرمند معمار افزود: اما بخش اصلی این مجموعه فرهنگی و هنری را سازه تماشاخانه آن به خود اختصاص می‌دهد که در مورد فضای داخلی آن توضیحاتی داده شد؛ نمای بیرونی سازه تماشاخانه، مکعب سیاه رنگی در ابعاد حقیقی خانه خداست که دور تا دور آن دالانی که فضایی نگارخانه‌ای را به وجود آورده است قرار دارد، به این شکل بازدید‌کنندگان از آثار به نمایش گذاشته شده نگارخانه مجموعه، در گردش در داخل این دالان نمایی از طواف حجاج به دور خانه خدا را تداعی خواهند کرد.
وی اظهار کرد: همان طور که اشاره شد در طراحی صحنه نمایش تماشاخانه این مجموعه از تکنولوژی روز استفاده شده است و توسط جک‌های اهرمی اسپایلور سعی در ایجاد اختلاف سطح در آن برای طراحی‌های هنری داشته‌ایم؛ مسئله‌ای که وجود دارد اینکه این جک‌ها از سوی یک پیمانکار کانادایی در مجموعه نصب شد که البته پیمانکار تا پایان اجرای آن به تعهدات خود پایبند نبود و وقفه‌ای را در اتمام عملیات عمرانی آن موجب شد، اما به تازگی از سوی متخصصان دانشگاه صنعتی شریف اقدامی در مورد به اتمام رساندن این مرحله از پروژه این مجموعه فرهنگی در حال انجام است.

استفاده بهینه و حداقلی از انرژی نوری و سیستم تهویه طبیعی در فضای داخلی مجموعه

احمدی در ادامه گفت: از جمله ویژگی‌های این مجموعه استفاده بهینه و حداقلی از انرژی است، همان طور که گفته شد با توجه به معماری فضایی که برای این مجموعه در نظر گرفته شده است، تا زمانی که هوا روشن باشد فضای داخلی آن نیاز به هیچ منبع نور و روشنایی مصنوعی ندارد و همچنین به دلیل طراحی بجا و حساب شده دالان‌ها و راهروهای منتهی به فضای فرهنگی مجموعه، تهویه فضای داخلی آن نیز به شکلی کاملاً طبیعی به انجام می‌رسد.
طراح و معمار مرکز نمایش‌های آئینی صبا در پایان عنوان کرد: از آنجا که طراحی و ساخت این مجموعه جزء نخستین اقدامات شهرداری تهران در گسترش فضاهای فرهنگی بود و پیش‌بینی می‌شد که با جذب مشارکت و ورود بخش خصوصی بتوان هزینه‌های آن را در موعد مقرر به انجام رساند که البته این گونه نشد، لذا از مقطعی پیگیری مراحل عمرانی آن متوقف ماند، البته خوشبختانه اخیراً با عنایت شورای شهر تهران و البته بازدید اخیر وزیر ارشاد از این مجموعه، گویا زمزمه‌هایی برای بهره‌برداری هر چه سریع‌تر آن به گوش می‌رسد و با تزریق بودجه بخش کارگاهی این مجموعه مجدد آغاز به کار کرده است و علاوه بر تماشاخانه‌ای که وصف آن شد، دوستان درصدد هستند فضاهای نمایشی دیگری نیز به این مجموعه اضافه کنند.
یادآور می‌شود، مرکز نمایش‌های آئینی صبا در خیابان شریعتی، سه راه پلیس واقع شده است.