حیات طیبه بر اساس حکمت نظری تبیین می‌شود/ ملاصدرا کل نظام آفرینش را مسلمان می‌داند
گروه اندیشه: آیین افتتاحیه نوزدهمین همایش ملاصدرا امروز ۳۱ اردیبهشت‌ماه با حضور آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، آیت‌الله محقق داماد، غلامحسین ابراهیمی دینانی، غلامرضا اعوانی و رضا داوری اردکانی برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، آیین افتتاحیه نوزدهمین همایش ملاصدرا با عنوان فلسفه و نظم عمومی، امروز 31 اردیبهشت ماه با حضور آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، رئیس بنیاد حکمت اسلامی صدرا، آیت‌الله محقق داماد، غلامحسین ابراهیمی دینانی، غلامرضا اعوانی و رضا داوری اردکانی در مجتمع فرهنگی آدینه برگزار شد.
آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای در ابتدای این مراسم به تبیین سخنان امام علی(ع) پرداخت و گفت: نظم عبارت از چیدن اشیاء کنار یکدیگر به ترتیب مناسب است و این همان تعریف عدل و حکمت است. واژه «عمومی» در عنوان این همایش را به عبارتی از غرب دریافت کردیم و منظور آن نظمی است که مشمول همه می‌شود و این نظم ناظر است به هر قانون و سنتی است.
وی با بیان اینکه نظم تکوینی عالم برای انتظام حیات بشری از سوی خدا پیش‌بینی شده است، گفت: حیات طیبه و سعادت نهایی بشر بر همین اساس تبیین می‌شود و نام آن دین است. حکمت عملی بدون حکمت نظری بی‌معناست و فلسفه نظری سلسله‌ای از بینش‌‌ها در خصوص حقیقت عالم است. بنابراین علم به این حقایق و دقایق، ما را به این نتیجه می‌رساند که چگونه «باید» باشد.
وی در خصوص لزوم برقراری نظم عمومی در جامعه گفت: بدون نظم، بی‌نظمی و نابسامانی و هنجارشکنی ایجاد می‌شود که برای همه بد است. علاوه بر نظم حقوقی شاهد یک نظم عمومی طبیعی هم در عالم هستیم. نظم عالم به اصلاح فلسفه تکوینی است و خالق عالم با وحدت، مجموعه‌ای منسجم درست کرده است.
وی با تاکید بر اینکه بدون حکمت نظری، حکمت عملی زایل می‌شود، اظهار کرد: هیچ درختی بدون ریشه نمی‌تواند باشد پس نظم عمومی حقوقی و اجتماعی باید سرچشمه از نظم طبیعی عالم گرفته باشد. مخالفت نظم عمومی در جامعه انسانی موجب نابسامانی و فساد در جامعه می‌شود کما اینکه در نظام تکوین هم اگر ناهماهنگی باشد نظم عالم به هم می‌خورد.
وی در پایان یادآور شد: انسان‌های عاقل قانونی که از طبیعت ناشی شده را کنار نمی‌گذارند و عاقلانه این است که قانون طبیعت را در پیش بگیرند.
ملاصدرا کل نظام آفرینش را مسلمان می‌داند
بر اساس این گزارش، آیت‌الله محقق داماد که سخنران بعدی افتتاحیه بود در خصوص نظم هست و باید از دیدگاه ملاصدرا، اظهار کرد: ملاصدرا در این باره برخلاف معمول تعبیر از دین را بسط داده و به عقیده او جهان مسلمان است اعم از سماوات و ارض همه مسلمان هستند، اما تفاوت آن در این است که دو امر تکوین و تشریع مدنظر است.
وی در ادامه افزود: مخاطب تشریع جن و انس است. اینجا دیگر جبر حاکم نیست، بلکه اختیار مطرح است. بنابراین ناسیه جهان در دست نظم الهی و عصیان‌ناپذیر است که جهان را بر صراط مستقیم هدایت می‌کند. ملاصدرا بشر را آزاد تعبیر کرده، ولی مطرح است که سعادتش در این است که در صراط مستقیم حرکت کند بنابراین انسان اختیار دارد و کار‌هایش جبری نیست.
آیت‌الله محقق داماد در پایان به تبیین دیدگاه ملاصدرا در خصوص سعادت نهایی بشر پرداخت و گفت: کمال باید تابع نظام و مقررات و منطق نظام احسن باشد. این انطباق نیز قلبی و ذهنی و اسمی است وگرنه به کمال نمی‌رسد. نظم عمومی تعبیری است که از حقوق فرانسه ترجمه شده و به قانون ایران آمده ولی نظم عمومی را می‌توان با تعبیر ملاصدرا تبیین کنیم که نظم عمومی طبیعت منطبق با نظم بشری است، ولی در غرب نظم عمومی در قالب مباحث حقوقی مطرح می‌شود.
نظم عالم ریشه در علم الهی دارد
این گزارش می‌افزاید: غلامرضا اعوانی سخنران یعدی این همایش بود که سخنان خود را به رابطه وجود و اجتماع در حکمت متعالیه اختصاص داد.
وی فهم و ایجاد نظم اجتماعی در حکمت متعالیه را بدون توجه به نظم وجود ممکن نداست و گفت: این دو امر با نظم الهی در همه حکومت‌های گذشته تا آینده مرتبط هستند.
اعوانی با تاکید بر ارتباط تنگاتنگ نظم اجتماعی، جهانی و الهی در حکمت‌های الهی، افزود: ارتباط این سه نظم در جهان امروز به خصوص در حکمت اسلامی گسترده است و البته تا حدی هم این‌جهانی است.
وی با اشاره به فضیلت انسان بر عالم فضیلت، گفت: انسان است که نظام را درک می کند، ارتباط حکمت تشریعی، تکوینی و ارتباط با حکمت الهی تقریبا در همه حکمت‌ها لحاظ شده است و گمشده جهان امروز نیز همین است. غرب امروز این را نمی داند. درباره ایجاد این نظم از جهان هر یک از حکما یک ایده‌ای دارند.
اعوانی با تأکید بر اینکه عالم ریشه در عقل الهی دارد، افزود: از نظر ابن عربی، همه عالم ظهور و تجلی اسماء الهی است. حقایق اشیاء در علم حق نهفته است. مولانا این نکته را واضح بیان کرده است و در قرآن کریم نیز می‌خوانیم که همه چیز را خداوند عطا کرده و سپس انسان را هدایت کرده است. در نهایت این را بدانیم که عالم حاصل علم الهی است.
وی در پایان خاطرنشان کرد: نظم از تعریف خود فلسفه به دست می‌آید. به تعبیر ملاصدرا، نظم الهی اگر در ما ایجاد شود، آن نظم تشبه برای ما ایجاد می‌کند. فلسفه ادراک نظام وجود و عالم است و مسئله دیگر پی بردن به نظام هستی یا نظام عالم به عنوان امری عقلی است. یک معنایی که در این حوزه مغفول مانده است. در حکمت‌هایی که امروز ما می‌خوانیم اینکه همه اینها مصدر عقل است یعنی عقل انسانی است که قدرت درک این حقایق را دارد و اینها را به وجود آورده است. چنین نظمی در عالم کبیر و عالم صغیر موجود است و به همین جهت است که امکان معرفت این نظم وجود دارد.
نظم؛ فلسفی‌ترین موضوع در عالم هستی
بر اساس این گزارش، سخنان غلامحسین ابراهیمی دینانی پایانبخش مراسم افتتاحیه بود. وی با طرح این پرسش که «نظم چیست؟»، خاطرنشان کرد: نظم همان چیزی که در شعر شعرای ما وجود دارد، شعرای ما در گذشته واقعا یک طور دیگر بودند. در عالم یک خطا نیست و همه چیز سرجای خود است. نسل جدید موسیقی غرب را بنده دوست ندارم، زیرا با گوشم سازگار نیست، همانطور که شاید غربی‌ها موسیقی شرقی به گوششان سازگار نباشد.
وی افزود: شاید هیچ موضوعی در عالم هستی مهم‌تر از موضوع نظم نباشد. نظم فلسفی‌ترین موضوع و بنیادی‌ترین موضوع در عالم هستی است. اخیرا دیدم اندیشمندان عرب مینویسند زمان ـ مکان یا زمکان حتی زمان و مکان را هم با هم مینویسند چرا که اینها از هم جدا نیست. زمان بی‌مکان نداریم و برعکسش هم صادق است. جایگاه در زمان فارسی همان زمکان است که عربها ساخته‌اند.
ابراهیمی دینانی با بیان اینکه انسان در واقع اتحاد بین عقل و عشق است، افزود: انسان نظم‌شناس در عین حال بینظم است. این آدم تکلیفش روشن است از نظر شریعت هم وجودش عجیب است چون ترکیبی از جبرئیل تا مورچه است و هیچ موجودی مثل انسان افراط و تفریط ندارد.
بر اساس این گزارش، این همایش با ارائه مقالات در پنل‌های تخصصی همچنان در حال برگزاری است.
