جای خالی قاریان در شبکه آموزش و پرورش کشور + فیلم

حسن حکیمی، استاد و مدرس قرآن کریم در گفت‌وگو با کانون خبرنگاران نبأ وابسته به خبرگزاری ایکنا، گفت: پس از انقلاب اسلامی مراسم و برنامه‌های قرآنی در کشور به شکل چشم‌گیری برگزار شده‌ است که یکی از این برنامه‌ها برگزاری جلسات‌ هرساله در روز اول ماه مبارک رمضان است. در این جلسه قاریان و حافظان ممتاز و بین‌المللی خدمت مقام معظم رهبری حاضر می‌شوند و پس از تلاوت، از فرمایشات حضرت آقا فیض می‌بردند. مقام معظم رهبری هر ساله مطالب جامع و مفیدی را عنوان فرموده‌اند.

تأکید هرساله رهبر انقلاب بر توجه به مفاهیم

وی افزود: یکی از مطالب حائز اهمیت و مورد تأکید ایشان معنامحوری در تلاوت قرآن بود که همه قاریان باید این مطلب را مدنظر داشته باشند. ایشان فرمودند قاریان ما باید توجه زیادی به مفاهیم داشته باشند به‌خصوص اگر در زمینه تفسیر مطالعه داشته باشند تأثیر بسزایی در تلاوتشان می‌گذارد چرا که وقتی یک قاری در حال قرائت قرآن است اگر متوجه معانی نباشد به قول یکی از قاریان مصری فقط در حال اجرای آهنگ است و نمی‌داند چه می‌خواند.

حکیمی گفت: همان‌طور که زمانی که می‌خواهیم یک مطلب فارسی را صحیح بخوانیم باید در برخی کلمات تأکید کنیم، جمله را به شکل درست تمام کنیم و جایی که باید، وقف کنیم در قرآن هم همین‌گونه است. ما قصد انتقال مفاهیمی را به مخاطب داریم و لازمه‌ انتقال صحیح این است که قاری بداند که چه می‌خواند. مقام معظم رهبری بارها فرموده‌اند که قاریان ما باید توجه زیادی به مفاهیم قرآن داشته باشند؛ حتی اگر لازم است قبل از تلاوت قرآن آیات مورد نظر را با ترتیل بخوانند و به معانی آن دقت کنند و وقتی کاملاً مسلط شدند آن را قرائت کنند. آن وقت این تلاوت تلاوتی با فهم است و با قرائتی که در آن قاری متوجه معانی نیست و فقط در حال اجرای آهنگ است بسیار متفاوت خواهد بود.

توجه به معنا؛ دلیل پیشرفت قاریان مصری

وی در ادامه گفت: از آنجا که قاریان مصری همیشه الگوی قاریان ما بوده‌اند و یکی از دلایل پیشرفت‌شان توجه زیاد به مفاهیم قرآن است؛ ما نیز باید راه آنها را پیش بگیریم. گرچه زبان مادری‌ آنها عربی است اما ما هم باید به ترجمه قرآن دقت بیشتری داشته باشیم. این موضوع تأکید هر‌ساله رهبر معظم انقلاب است؛ از آنجا که شرف حضور هر‌ساله در این مراسم را داشته‌ام شاهد تأکید هرچه بیشتر ایشان در مراسم رمضان امسال بودم. به‌توصیه ایشان در این زمینه تمرین می‌کنیم تا به یاری خدا سطح تلاوتمان با توجه به معنامحوری ارتقا پیدا کند.

وی گفت: در تقوای تلاوت لازمه این است که قاری به آیاتی که می‌خواند اعتقاد کامل داشته‌ باشد و به آن عمل کند. همان‌طور که گفته‌شده «سخنی که از دل برآید لاجرم بر دل نشیند»؛ وقتی قاری قرآن عامل به قرآن باشد، به طور قطع در مستمع هم تأثیر دیگری خواهد گذاشت.

نادر بودن نغمات ممنوعه

وی ادامه داد: نغمات ممنوعه خوشبختانه در کشور ما و در بحث قرائت قرآن به‌میزان زیاد دیده نمی‌شود. به‌تازگی و گه گاه دیده می‌شود که در بین برخی نوجوانان که در آغاز راه هستند و آموزش صحیحی ندیده‌اند در قرائت قرآن لباس خاص می پوشند و ژست خاص می‌گیرند. به‌طور قطع نباید این‌گونه باشد و این موضوع برمی‌گردد به بحث تقوای تلاوت قرآن که باید رعایت شود.

این استاد قرآن با بیان اینکه قاریان قرآن باید تقوای در ظاهر را نیز حفظ کنند، گفت: اگر چنین باشد حتی اگر نغمات ممنوعه هم وجود داشته‎‌باشد به مرور زمان رفع می‌شود. در روایات ائمه معصومین آمده که تلاوتی شایسته است که محزون باشد تا وقتی به گوش مستمع می‌رسد از نظر معنوی تحت تأثیر قرار بگیرد. اگر نغماتی که یک قاری ارائه می‌دهد به گونه‌ای باشدکه خدای ناکرده لهو و لعب در آن وجود داشته باشد هم تأثیر گذار نیست و هم جزء نغمات ممنوعه محسوب می‌شود.

حکیمی با بیان اینکه نغمات ممنوعه در قرآن بحث تفصیلی می‌طلبد، اظهار کرد: دستگاه‌های قرآنی در تلاوت قرآن وجود دارد که از آن جمله رسم، بیات، سه‌گاه، چهار‌گاه است. به عنوان مثال دستگاه «صبا» محزون است اما اعراب از آن در مجالس لهو و لعب و جشن‌ها استفاده می‌کنند. اگر یک قاری به این مسائل توجه نداشته باشد و دقت نداشته‌ باشد که چطور از این نغمات استفاده کند ممکن است حتی ناخواسته آهنگ‌هایی را بخواند که در شأن قرآن نیست.

عدم بهره‌گیری از قاریان و حافظان قرآن در امر آموزش

وی گفت: متأسفانه یکی از مشکلات آموزش قرآن در کشور ما به‌خصوص در آموزش و پرورش این است که افرادی با سطح علمی به نسبت پائین تدریس می‌کنند. به‌عنوان مثال زمانی که در دوره راهنمایی تحصیل می‌کردم با معلم قرآن یا معلم دینی بحث می‌کردم و متعجب می‌شدم از این‌که اطلاعاتشان از من به عنوان یک نوجوان پائین‌تر است؛ برخی از آنها مطالعه می‌کردند و زمانی که متوجه می‌شدند درست می‌گویم با من موافقت می‌کردند و برخی مخالفت می‌کردند تا شأن خود را در حضور دانش‌آموزان دیگر حفظ کنند.

این استاد قرآن با اذعان به اینکه در حال حاضر سطح علمی آموزگاران قرآن در آموزش و پرورش چندان بالا نیست، تصریح کرد: از قاریان و حافظان متعددی که در کشور وجود دارد برای آموزش استفاده نمی‌شود. در این بین تعدادی از مؤسسات قرآنی در کشور وجود دارند که به دنبال حاشیه‌ هستند و در پی آمار و ارقامی از این دست که چه تعدادی حافظ را تربیت کرده‌اند. سؤال اینجاست که این حافظان در چه سطحی هستند و چقدر این حفظ تداوم خواهد داشت؟

وی افزود: سطح مدارس در بحث روخوانی و تجوید بهتر از گذشته است اما در این مبحث هم به‌نظر می‌رسد که استفاده نکردن از افراد کارشناسان و قاریان حرفه‌ای نقطه ضعف است. برای نمونه در طی 30 سالی که قاری قرآن هستم ارتباطی با من برقرار نشده که به‌عنوان مثال برقراری کلاس تخصصی برای بهترین‌ها در مدارس را به من بسپارند. امیدوارم که به مرور زمان شاهد این باشیم که در شبکه آموزش کشورمان از افراد کارشناس به شکل صحیح استفاده شود.

حل مسئله مالی قاریان

وی همچنین گفت: در بحث مقایسه قاری و مداح و خواننده متأسفانه هدیه‌ای که به قاریان می‌دهند اندک است و از این رو تعداد انگشت‌شماری قاریان کشور مسیر خود را به سمت خوانندگی تغییر داده‌اند یا مداحی را برگزیده‌اند. البته مداحی خوب است چرا که معارف قرآن و اهل بیت(ع) مکمل یکدیگرند. اما عده‌ای که خواننده شدند در واقع تلاوت کلام خدا را رها کرده‌ و کلام بندگان را می‌خوانند. این رویکرد‌ها به دلیل این است که بهایی که در شأن یک قاری قرآن است برای او قائل نمی‌شوند.

حکیمی با اشاره به روند بهبود  سالانه فضای قرآنی کشور عنوان کرد: این فرهنگ قرآنی در کشور باید تا جایی ارتقا یابد تا آنجا که تنها دغدغه قاری تلاوت باشد و فقط به دنبال تعداد برنامه اندک و میزان هدیه بیشتر نباشد. در این راستا بحث مالی نباید در اولویت قرار گیرد. به همین منظور مسؤلین کشور باید چاره‌ای بیاندیشند و سازمان‌های ذی‌ربط مانند معاونت قرآن، سازمان تبلیغات، شورای عالی قرآن، سازمان حج و سازمان اوقاف و امور خیریه باید برنامه‌هایی در سطح گسترده تدارک ببینند تا مسائل مالی برای قاری با تعدد برنامه‌ها جبران شود.

وی در پایان گفت: متأسفانه در کشور ما قاریان قرآن مظلوم واقع شده‌اند و از آنها مظلوم‌تر حافظان قرآن هستند. به دلیل رفع این مظلومیت طرحی برای ترغیب نوجوانان به حفظ قرآن در جلسات شخصی عنوان کرده‌ام که هر کس یک جزء از قرآن حفظ کند مبلغ یکصد هزار تومان از من دریافت خواهد کرد. اگر بانی پیدا شود خوب است اگر نه شخصاً این مبلغ را تقبل می‌کنم تا نوجوانان را به حفظ قرآن ترغیب کنم.