بقیع؛ پشتوانه تاریخ اسلام و مدفن بیش از ۱۰ هزار صحابی

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) به نقل از پایگاه خبری «المنار»، بقیع، عنوان بقعه‌ای از بقاع مدینه طیّبه است که حافظ آثار بخش‌های مهمّی از تاریخ صدر اسلام است و در طول چهارده قرن و اندی که از هجرت می‌گذرد، همواره یادآور روزهای بزرگی است که هرکدام در معرّفی اسلام و رسالت الهی حضرت رسول اکرم(ص) از اسناد مهمّ تاریخ است.
«بقیع»، قبرستانی بسیار بزرگ و تقریباً مسطحی است که مساحت آن، بیشتر از مساحت مسجد‌النبی(ص) است و تاریخ ساخت آن به دوران قبل از اسلام و زمان جاهلیت بر می‌گردد. در گذشته، این قبرستان پوشیده از درختانی به نام «غرقد» بوده، به این خاطر آن را «بقیع غرقد» نیز می‌نامند، چرا که درختان آن خارهای زیادی داشت، این سرزمین تا پیش از اسلام و بعثت نبی مکرم اسلام، محل دفن اموات شهر یثرب به ویژه مردگان دو طایفه اوس و خزرج بود.
در کمتر کشوری به اندازه سرزمین حجاز، آثار مربوط به قرون نخستین اسلام وجود داشته است؛ چرا که زادگاه اصلی اسلام آنجاست و آثار گران بهایی از پیشوایان اسلام در جای جای این سرزمین دیده می‌شود. ولی متأسفانه، متعصّبان خشک مغز وهّابی، بیشتر این آثار ارزشمند را به بهانه واهی آثار شرک، از میان برده‌اند و کمتر چیزی از این آثار پرارزش باقی مانده است. نمونه بارز آن، قبرستان بقیع است. این قبرستان، مهم‌ترین قبرستان در اسلام است که بخش مهمی از تاریخ اسلام را در خود جای داده و کتاب بزرگ و گویایی از تاریخ مسلمانان به شمار می‌آید.
نخستین شخصی که از مهاجرین در بقیع مدفون شد، عثمان بن مظعون، برادر رضاعی رسول الله (ص) بود و نیز ابراهیم پسر پیامبر(ص) و به روایتی حضرت فاطمه زهرا (س) و بنا به برخی روایات رقیه، ام کلثوم و تمامی زوجات رسول الله (ص) به استثنای خدیجه کبری (س) که در قبه المعلی در مکه مدفون است، همه در بقیع مدفونند.
همچنین، در بقیع مرقد مطهر چهار امام شیعیان، امام حسن مجتبی، امام زین العابدین، امام محمد باقر و امام جعفر صادق (علیهم السلام) در کنار یکدیگر در ضلع جنوب غربی واقع است و مدفن عباس عموی پیامبر (ص) و جد خلفای بنی عباس، عبدالله بن مسعود و سعد بن ابی وقاص و انس بن مالک. تا آنجا که تعداد اصحاب رسول الله (ص) که در بقیع مدفون هستند به 10 هزار صحابی بالغ گردیده است. بقیع در عصر پیامبر (ص) و حتی در عهد خلفای راشدین چندان وسعتی نداشت و قبر حلیمه سعدیه دایه رسول الله (ص) و قبر عثمان بن عفان خلیفه سوم نیز در خارج از بقیع قرار داشت.
همچنین، قبر فاطمه بنت اسد(س)، مادر امام علی(ع)، أم البنین، مادر ابوالفضل العباس(ع) و برخی دیگر از بزرگان اسلام در این گورستان قرار دارد.
قبرستان بقیع دارای دو درب ورودی بوده که یک درب همیشه بسته، و درب دیگر، در ساعاتی از روز بر روی زائران باز بوده‌است.
حرم بقیع حالت هشت ضلعی داشته‌ است و دور تا دور آن را حصاری از سنگ مرمر احاطه کرده است، مساحت این قبرستان بیش از 180 هزار متر ربع است و به دلیل ارزش بالای آن نزد مسلمانان و تاریخ کهن مرتبط با نبی اکرم(ص) برای حکومت آل‌سعود اهمیت فراوان دارد.
جای هیچ تعجبی نیست که اکنون قیمت هر متر مربع در نزدیکی «بهشت بقیع» تا حدود نیم میلیون ریال سعودی برسد و دلیل آن را می‌توان در اهمیت مذهبی و تاریخی این منطقه یافت.
تنیضب الفایدی، مورخ برجسته و پژوهشگر در تاریخ مدینه منوره در این باره می‌گوید: «اصطلاح لغوی واژه بقیع یعنی زمینی که در آن گونه‌های متنوعی از درختان باشد و اصطلاح بقیع الغرقد که اکنون به آن نسبت داده می‌شود از همین اصطلاح گرفته شده و الغرقد یک بوته خاردار است». بقیع الغرقد از مهم‌ترین اماکن تاریخی و مستند از زمان رسول اکرم(ص) تاکنون به‌شمار می‌رود به‌ طوری که بسیاری از صحابه و تابعین در آنجا دفن شده‌اند.
وی افزود: در بقیع اهل‌ بیت مطهر پیامبر(ص)، همسران و بسیاری از اصحاب ایشان دفن هستند و تمامی مذاهب اسلامی برای بقیع احترامی خاص قائل بوده و در زمان حضور در مدینه النبی(ص) زیارت بقیع را جزء مهم‌ترین اعمال زیارتی خود می‌دانند.
متأسفانه در هشتم شوال سال 1344 هجری قمری پس از اشغال مکه، وهابیان به سرکردگی عبدالعزیزبن سعود، روی به مدینه آوردند و پس از محاصره و جنگ با مدافعان شهر، سرانجام آن را اشغال نموده ، مأمورین عثمانی را بیرون کردند و به تخریب قبور ائمه بقیع و دیگر قبور همچون قبر ابراهیم فرزند پیامبر اکرم(ص)، قبور همسران آن حضرت، قبر ام البنین مادر حضرت ابوالفضل العباس(ع) و قبر عبدالله پدر پیامبر(ص) و اسماعیل فرزند امام صادق(ع) و بسیاری قبور دیگرپرداختند.
ضریح فولادی ائمه بقیع را که در اصفهان ساخته شده بود و روی قبور حضرات معصومین امام مجتبی، امام سجاد، امام باقر و امام صادق(علیهم السلام) قرار داشت را از جا در آورده و بردند.
این نخستین حمله آنان به مدینه نبود. آنان در سال 1221 هجری قمری نیز یکبار دیگر به مدینه هجوم برده، پس از یک سال و نیم محاصره توانسته بودند آن شهر را تصرف کنند و پس از تصرف اقدام به غارت اشیای گران‌بهای حرم پیامبر(ص) و تخریب و غارت قبرستان بقیع نمودند.