آشنایی با دیپلماسی پیامبر(ص) لازمه تعامل با جامعه بین‌الملل است

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) شعبه غرب آسیا، حسین کرمیار، کارشناس فرهنگی در یادداشتی با عنوان «رایزنان فرهنگی مسلمان آینده جهان را رقم می‌زنند» که نسخه‌ای از آن در اختیار ایکنا قرار گرفت، به ضرورت فعالیت یک رایزن فرهنگی در کشورهای مختلف پرداخته و آورده است: دولت‌ها به منظور درک بیشتر یکدیگر و سرعت بخشیدن به تبادلات فرهنگی با ملل دیگر رایزنانی را به کشورهای مختلف اعزام می‌کنند. این نیاز می‌تواند در ارتقای روابط کشورها و تقویت کارایی نظام‌های حاکم نقش مهمی ایفا کند.
رهبران کشورها در راستای تحقق اهداف کشور خود به پرورش نیروهای شایسته در این زمینه می‌پردازند و وظایف و مسئولیت‌ها را به آنان آموزش می‌دهند. در این میان رایزنان فرهنگی با کفایت، می‌توانند نقش ارزنده‌ای در کاهش تنش و جنگ ایفا کنند.
وی به مفهوم عبارت رایزن فرهنگی اشاره کرده و آورده است: عبارت رایزن فرهنگی به معنی مشورت‌دادن در قرن 12 از زبان فرانسه وارد زبان انگلیسی شد. در حقیقت، رایزن فرهنگی یک دیپلمات ارشد است که در یک کشور خارجی زیر نظر سفیر خدمت می‌کند. 
رایزن فرهنگی باصلاحیت که توان بهره‌وری و سطح مهارت و بازدهی بالایی داشته و آموزش‌های لازم را گذرانده باشد، قادر است مشکلات موجود بین دو کشور را با هوشمندی برطرف کند و به روابط فرهنگی با کشور میزبان عمق بخشد.
این کارشناس فرهنگی یکی از اساسی‌ترین نیازهای رایزن فرهنگی را توان ایجاد ارتباط کلامی با کشور محل مأموریت خود دانسته و معتقد است: تسلط بر زبان کشور میزبان یا بر زبان بین‌المللی که امروزه انگلیسی است، یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است. از آنجا که امکان فراگیری همه زبان‌ها وجود ندارد، رایزن فرهنگی باید از ترجمه برای این منظور بهره گرفته و با ساماندهی کارهای فرهنگی از طریق ترجمه کمک کند که تأثیر عمیق و به ‌سزایی برای پذیرش اندیشه نو در میان متفکرین و علمای این دوره بر جای نهد.

رایزنان فرهنگی؛ پیام‌آوران صلح و دوستی

یک رایزن فرهنگی مسلمان به عنوان نماینده ایران در کشورهای مختلف به دنبال عدالت و مبارزه با ستم بوده و پیام‌آور راستین صلح و دوستی است و برای تحقق عقاید دینی تلاش می‌کند. او می‌خواهد همه افراد بشر در صلح و امنیت در پرتو دستورات خداوند زندگی کنند و حقوق همگان رعایت شود.
از این رو، او می‌بایست قابلیت‌های متفاوت و مهارت‌های گوناگونی را کسب کرده تا بتواند به عنوان مأمور و مدیر اجرایی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در کشور میزبان به فعالیت‌های بین‌المللی فرهنگی بپردازد.
کرمیار با بیان این که رایزن فرهنگی مسلمان بنا بر اهمیت گسترش روابط فرهنگی جمهوری اسلامی ایران با سایر ملت‌ها به ایفای رسالت دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی در جهان می‌پردازد، آورده است: این رسالت که به ابتکار سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به عهده این سازمان گذاشته شده، گامی موثر در تداوم اهداف بلند انقلاب و جمهوری اسلامی در جهان است.
وی تسلط بر هنر دیپلماسی را برای رایزنان فرهنگی ضروری دانسته و می‌افزاید: رایزن فرهنگی مسلمان باید با تسلط به هنر دیپلماسی، با نمایندگان دیگر دولت‌ها مذاکره کرده و با درایت و سنجیدگی راه‌حل‌هایی مقبول برای پیشگیری از نزاع و تقویت روابط ارائه دهد؛ اما آنچه به نام دیپلماسی در دانشگاه‌های غرب آموزش داده می‌شود با آنچه در عمل انجام می‌گیرد، متفاوت است. دیپلماسی عملی غرب آمیخته با فریب و خدعه است؛ در حالی که دیپلماسی پیامبر(ص)، انسانی و معقول است.
رایزن فرهنگی مسلمان باید با آموزه‌های اسلامی ملهم از رفتار پیامبر آشنا شده و رویکردی اساسی نسبت به مشکلات داشته باشد. دیپلماسی عملی غربی‌ها در تضاد عینی با برخوردهای دیپلماتیک پیامبر، ائمه و ادیان ابراهیمی است و رایزن فرهنگی مسلمان باید از چنین رفتاری اجتناب کند.
حسین کرمیار آورده است: سیاستمداران غربی جهان معاصر معتقدند که یک رجل سیاسی ماهر کسی است که مکار، ریاکار، فریبکار و نیرنگ‌باز باشد تا بتواند بر اراضی و منابع ثروت ملت‌های ضعیف سیطره یابد.
کرمیار با اشاره به ویژگی‌های دیپلماسی پیامبر(ص) تأکید می‌کند که از نظر پیامبر اسلام دیپلماسی دارای ویژگی‌های ممتازی است که تنها از شخص پیامبر اسلام انتظار می‌رود. برعهده علمای اسلام است که رفتارهای دیپلماتیک پیامبر و ویژگی‌های آن را از منابع بیرون کشیده و به صورت کتابی آموزشی در اختیار کاربران و علاقمندان قرار دهند. همچنین لازم است دیپلماسی امام خمینی(ره) در عصر حاضر را نیز به دست‌اندرکاران سیاست خارجی آموزش داد تا رایزن فرهنگی بتواند از این منبع غنی، دیپلماسی کاربردی را فراگرفته و بر اساس آن عمل کند.
در پرتو دیپلماسی پیامبر بود که مخالفین سرسخت آن حضرت در عربستان دین جدید را پذیرفتند و مردم در ورای مرزهای کشورش به اسلام گرویدند.
دیپلماسی پیامبر بود که توانست پایه‌های اسلام را استحکام بخشد. این دیپلماسی نمایانگر طیف ذهنی گسترده و رفتار درایت‌آمیز آن حضرت است و می‌تواند به عنوان فرمول رفتار متقابل با جامعه بین‌المللی برای رهبران آینده دسته‌بندی شود.
دیپلماسی پیامبر بیانگر درک عمیق آن حضرت از سیاست و دین است 
اسناد تاریخی نشان می‌دهد که سنت و رفتار پیامبر مکرم اسلام در برخورد با ملت‌های دیگر برای گسترش اسلام و تسهیل در پذیرش دین جدید نقش اساسی داشت. دیپلماسی پیامبر بیانگر عمق دانش و درک آن حضرت از سیاست و دین است. همه ادیان قبل از اسلام تنها برای یک ملت ابلاغ شده و کامل نبودند. اسلام به عنوان آخرین حلقه ادیان ابراهیمی برای تکمیل ادیان پیامبران گذشته برای انسان ابلاغ شده است.
اسلام به پیروان وفادار خود توصیه می‌کند که روابط مودت آمیز با پیروان دیگر ادیان برقرار و تبادلات فرهنگی و اقتصادی با آنان را تقویت کنند. الگوی استاندارد رفتاری که در روابط اجتماعی هنجار فرض شود، موجب درک و آشتی خواهد بود و خوشبختانه درک متقابل در اسلام مورد تقدیر گسترده رهبران اسلامی است.
در این یادداشت آمده است: پذیرش منزلت انسانی در زمینه ایمان مذهبی و فرهنگی موجب تسهیل ارتباطات شده و بی‌شک این نگرش به تأمین چارچوبی برای ایجاد امنیت بین‌الملل کمک شگرفی خواهد کرد. اسلام از پیروان خود خواسته تا غیرمسلمانان را در اعتقادات مذهبی خود آزاد گذارند و با آنها با صلح زندگی کنند. اعتقادات اسلامی نباید به پیروان ادیان دیگر تحمیل شود.
حسین کرمیار دیدگاه قرآن درباره اختلافات نژادی و زبانی را تبیین کرده و آورده است: قرآن اختلافات زبانی و رنگ و نژاد را از نشانه‌های الهی و وسیله شناخت یکدیگر می‌داند و نه نشانه برتری بر یکدیگر. یکی از مهم‌ترین نمونه‌های همکاری که ساختار اساسی روابط بین‌الملل را تشکیل می‌دهد اجازه‌ای است که قران مجید به پیروان خود در مورد ازدواج با زنان اهل کتاب داده و شرکت در غذاخوردن با آنان را مجاز دانسته است.
از دیگر اصولی که بنیاد روابط خارجی پیامبر اسلام را تشکیل می‌دهد نپذیرفتن حاکمیت کفار بر مسلمانان و حمایت از شأن مسلمانان است.
وی با اشاره به دیدگاه غربی‌ها درباره روابط دیپلماتیک به سبک اسلامی، می‌گوید: برخی غربی‌ها تصور می‌کنند که این شیوه از روابط، جنگ را ترویج و صلح را در جایگاه بعدی قرارمی‌دهد؛ اما از نقطه نظر اسلامی، صلح و هم‌زیستی مسالمت آمیز یکی از اهداف عمده و فرجام توسعه اجتماعی است.
یکی دیگر از اصول مورد توجه پیامبر در روابط و تعاملات بین‌المللی احترام به عهدنامه‌ها، میثاق‌نامه‌‌ها و پیمان‌ با افراد، سران دولت‌ها و هیئت‌های اعزامی به دیگر کشورها است و آن را برای ترویج دوستی و تبادل روابط حسنه و نزدیک‌کردن قلوب به یکدیگر واجب می‌داند.
حسین کرمیار شناخت دیپلماسی پیامبر(ص) را برای رایزنان فرهنگی ضروری دانسته و تأکید می‌کند: رایزن فرهنگی باید برای درک خصوصیات و عناصر برقراری دیپلماسی پیامبر و آشنایی با مفهوم سیاست و تدبیر سیاسی خارجی و خط مشی و نیز سبک‌های درست در زندگی عملی جامعه انسانی به مطالعه در این زمینه‌ها بپردازد. شناخت این آموزه‌ها نیاز به تحقیق گسترده دارد.
دراین زمینه دیپلماسی عمومی می‌تواند کارایی بالایی داشته باشد. رایزن فرهنگی باید از طریق برنامه‌های مختلف تلاش کند اطلاعات نادرست دشمن علیه جمهوری اسلامی را خنثی سازد. او باید در جهت ارتقاء و گسترش روابط فرهنگی جمهوری اسلامی با کشور محل مأموریت خود با کاردانی ویژه و هوشیاری عمل کند تا از تأثیر تبلیغات معاندانه برخی کشورها نسبت انقلاب اسلامی در ایران و جمهوری اسلامی پیشگیری کند.
جایگاه افکار عمومی جامعه هدف در برنامه‌های رایزن فرهنگی
در این میان افکارعمومی جامعه هدف، از اهمیت و جایگاه والایی در برنامه‌های دیپلماسی عمومی برخوردار است و رایزن فرهنگی می‌تواند با عرضه فرهنگ، دیدگاه‌ها و ارزش‌های کشور خود به مردم کشور میزبان، زمینه را به منظور برقراری و تقویت رابطه هرچه بیشتر فراهم و سپس تصویری مثبت از کشور خود نزد مردم آن کشور ایجاد کند. او باید با استفاده از ابزارهای متنوع و با توجه به شرایط و مقتضیات جامعه هدف و درنظر گرفتن فاکتورهای مهمی از قبیل زمان، مکان، ویژگی‌های جمعیت‌شناختی، زبان، دین و...، دید منفی نسبت به ایران را در ذهن مردم کشور هدف زدوده و در جهت توسعه بین فرهنگی برنامه‌هایی جذاب و سازنده به کار گیرد.
وی معتقد است مهارت‌ها و دانش‌های لازم برای یک رایزن فرهنگی کارا، بسیار و متفاوت است و یکی دیگر از آنها آشنایی با فرهنگ و آداب و رسوم، تاریخ، قوانین مدنی و بازرگانی کشور محل مأموریت است. او باید با مطالعه عینی در این امور اطلاعات جامعی از آن کشور و مردمش داشته باشد و یا کسب کند؛ اما از جمع آوری اطلاعات طبقه‌بندی شده آن کشور اجتناب کرده تا متهم به فعالیت جاسوسی نشود.
در دنیای پیشرفته امروز، آشنایی رایزن فرهنگی با اصول و فنون مذاکره و بهره‌گیری از تکنیک‌های روانشناسی و شخصیت‌شناسی، آداب و رسوم مذاکره، روش‌ها و مدیریت مذاکره اصولی و قواعد و رویه‌های مذاکرات داخلی و بین‌المللی و ارکان مذاکره، اهداف و تکنیک‌های ارتباطی مؤثر در مذاکرات و راهبردهای اساسی در مذاکره از اهمیت بالایی برخوردار است.
برخلاف ارتباط سیاسی و اقتصادی که با کوچک‌ترین بحران و ضعف در دیپلماسی، دچار تزلزل می‌شود، ارتباط فرهنگی ارتباطی درونی و برخاسته از دلبستگی‌های روحی و عاطفی میان افکار و قلوب مردم است که رابطه‌ای ناگسستنی است.
با تلاش‌های کنونی آمریکا برای حمایت از منافع خود در سراسر جهان از طریق اقتصادی و نظامی و وارونه جلوه دادن فرهنگ و تمدن ایرانی- اسلامی و انقلاب اسلامی، رایزن فرهنگی می‌بایست با تسلط به تاریخ و فرهنگ مردم خود، به مقابله فرهنگی برخیزد. همه چیز حکایت از این واقعیت دارد که آمریکا دیر یا زود رفتنی است و آینده جهان را کسانی رقم خواهند زد که صلح و رفاه و سعادت برای بشر به ارمغان آورند
حسین کرمیار در پایان آورده است: رایزنان فرهنگی به عنوان خط‌شکنان فرهنگی، آینده جهان را به دست خواهند گرفت. آنان در خط مقدم نبرد فرهنگی قرار دارند و باید به عنوان یک صاحب اندیشه به ترفندهای اطلاعاتی و عملیاتی دشمنان بی‌رحم نیز آشنا باشند تا از گزند این جانیان در امان بمانند.