رسانه در فهم صحیح قرآن، نقش مؤثر و بی‌بدیلی دارد
گروه جامعه: رسانه در اشکال گوناگون و متنوع خود می‌تواند به عنوان ابزاری آموزشی جایگزین نقش‌آفرینی مربیان در طول زندگی و تربیت انسانی باشد و در زمینه تربیت قرآنی نیز که مراد از آن فهم صحیح و درست مفاهیم و مصادیق آن است، این نقش مؤثر و بی‌بدیل است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) نشست «نقش رسانه در فهم قرآن» با سخنرانی حجت‌الاسلام و‌المسلمین محمدرضا زائری به همت کمیته محافل، مجامع و نشست‌های بیست و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم در سرای اهل قلم برگزار شد.
حجت‌الاسلام زائری در ابتدای این نشست ضمن ابراز خرسندی از تعیین شعار «به سوی فهم قرآنی» برای این دوره از نمایشگاه قرآن گفت: همه آنچه که در نمایشگاه قرآن در حال وقوع است باید در جهت ترویج مفاهیم قرآنی به منظور فهم و درک صحیح آن باشد و اگر این مهم به عنوان یک آرمان محقق نشود بدون تعارف باید گفت اگر صدها و هزاران بار هم نمایشگاه قرآن برگزار شود هیچ فایده‌ای برای جامعه اسلامی و افراد آن نخواهد داشت.
وی به تعبیر تلخ و دردناک شهیدبهشتی که برای جامعه‌ای که به ظاهر قرآنی است اما در باطن آن چیز دیگری هویداست افسوس خورده بود اشاره کرد و گفت: امشب در این نشست به نقش رسانه پیرامون فهم و درک صحیح قرآن اشاره خواهیم کرد و بهتر است برای روشن شدن موضوع اشاره به موردی داشته باشم و آن مجموعه تلویزیونی «یوسف پیامبر(ع)» بود که در زمان پخش شدنش از رسانه ملی موجی تازه را در زمینه اهمیت رسانه در زمینه اشاعه فرهنگ دینی و قرآنی به وجود آورد.
این پژوهشگر و کارشناس مسائل دینی تصریح کرد: موج ایجاد شده توسط این سریال در داخل و خارج از کشور و تأثیری که بر روی مخاطبان گذاشته بود تا آن حد بود که خاطرم هست سران یکی از کشورهای خارجی در شرایطی که ایران در آن سالها درگیر مسائل هسته‌ای بود اظهار داشته بود که ایران صاحب دو قدرت است یکی هسته‌ای و دیگری قدرت در ساخت سریال‌های تلویزیونی.
زائری افزود: در بررسی این مجموعه تلویزیونی قرآنی به عنوان یکی از موارد شاخص کارکرد رسانه در ترویج فرهنگ قرآنی به نکته بارزی برخورد داریم و آن اینکه در زمینه ایفای نقش رسانه در نشر پیام‌های قرآنی از جمله بهترین ابزار داستان گفتن است و به عنوان نمونه می‌توانم به مجموعه تلویزیونی «امام علی(ع)» هم اشاره کنم که به محض پخش آن نظرسنجی در میان دانش‌آموزان مدارس در مورد برهه‌ای از تاریخ صدر اسلام صورت گرفته بود و غالب پاسخ‌هایی که دانش‌آموزان پیرامون این برهه تاریخی داشتند با رجوع به مقاطع گوناگون سریال «امام علی(ع)» بود.
وی در ادامه گفت: با این تفاصیل پس می‌توان به این نتیجه رسید که یک برنامه رسانه‌ای مثلاً در قالب سریال و یا فیلم سینمایی گاه می‌تواند کاری را انجام دهد که نظام آموزشی، تألیف و انتشار هزاران نسخه از کتاب‌های گوناگون در زمینه‌های مختلف از جمله دینی و قرآنی قادر به انجام آن نیست.
این محقق و نویسنده اظهار داشت: یک واقعیت تلخ وجود دارد و آن کمرنگ شدن و حفظ نقش والدین در شرایط فعلی و در جریان پرورش و آموزش فرزندانشان است؛ اگر روزی مثلاً پدر و مادربزرگ‌ها با گفتن قصه‌های گوناگون نوادگان خود را با ادبیات غنی ایرانی و یا معارف دینی آشنا می‌کردند امروز به دلیل گرفتاری‌ها و روزمرگی‌های تک تک ما در زندگی، حتی دیگر پدر و مادر هم حضور تأثیرگذار فیزیکی در کنار زندگی و اعضای خانواده خود ندارد و لذا به شکل ناخودآگاه رسانه در ابعاد و اشکال گوناگون آن این وظیفه سنگین یعنی انتقال پیام، نکات آموزشی و تربیتی را در مواجهه با فرزندان به دوش می‌کشد.
وی تأکید کرد: تأثیر رسانه در انتقال این داده‌ها و البته تأثیر آن بر روی گیرنده تا آنجاست که از مدتها قبل عالمان مسیحی و یهودی در ترویج اندیشه‌های دینی خود به فکر استفاده از حداکثر ظرفیت‌های رسانه‌ای افتاده‌اند و البته ما نیز باید در زمینه معارف دینی و انتقال مطلوب دانش قرآنی به جامعه از این قابلیت و ظرفیت نهایت بهره را ببریم که البته این مهم از چند راه قابل استفاده است.
زائری در ادامه گفت: یکی از راه‌های استفاده از رسانه در نشر و ترویج فرهنگ قرآن استفاده مستقیم از این ابزار به شکل مستقیم است به این معنی که الفاظ و عبارات قرآنی را در قالب پخش تلاوت‌های گوناگون به شکل تصویری و صوتی در اختیار مخاطبان قرار دهیم مانند آنچه در کانال‌های تلویزیونی و رادیویی شاهد آن هستیم و یا حتی در کشورهای اسلامی و مثلاً در خطوط هوایی این کشورها علاوه بر پخش فیلم، موسیقی و سایر اشکال سرگرم‌کننده برای مسافران شاهد هستیم که آنها دسترسی به فایل‌های صوتی و تصویری تلاوت قاریان ممتاز بین‌المللی دارند.
وی ادامه داد: در شکل دوم، تولیدکنندگان فرهنگی و هنری ابعاد فنی و هنری به موضوع می‌دهند به این معنی که هرچند بار اشاره به آیات و سور قرآنی می‌شود اما آنها در قالب یک فیلم، سریال و یا ابزار رسانه‌ای عرضه می‌شوند و مثلاً شاهد هستیم که از زبان یک شخصیت فلان فیلم اشاره به یک آیه و یا سوره قرآنی می‌شود که نمونه بارز آن فیلم «شیر صحرا»(عمر مختار) ساخته مصطفی عقاد که در آن بازیگر نقش عمرمختار در کسوت یک معلم قرآنی مرتب برای کارهای خود ادله قرآنی می‌آورد.
این فعال رسانه گفت: در شکل سوم استفاده از رسانه در تبلیغ پیام‌های قرآنی لفظ قرآن استفاده نمی‌شود اما محتوای اثر فرهنگی و هنری به گونه‌ای است که پیام قرآن منتقل می‌شود و نکته جالب توجه اینکه من به شخصه مشاهده کرده‌ام در برخی از کشورهای اسلامی حتی حین پخش برنامه آشپزی نیز نکاتی در مورد تکالیف شرعی و دستورات اسلامی و قرآنی پیرامون طعام و موارد مربوط به آن گفته می‌شود.
زائری ادامه داد: اما موضوع مهمی که مطرح است اینکه هدف از این همه شکل و شیوه‌های ارائه شده رسانه‌ای قرآن و پیام و مفاهیم قرآنی فهم درست و صحیح مفاهیم قرآنی است و نه فقط ارائه آن که اگر تنها ارائه آن اهمیت داشت و برداشت نادرست از آن صورت گرفت، این می‌شود که این روزها شاهد آن هستیم و مثلاً گروه تروریستی و تکفیری داعش با استناد به همان قرآن دست به این همه جنایت و تضییع حقوق بشر می‌زند.
وی تصریح کرد: اختلال در فهم معنای واقعی قرآن معمولاً از چند طریق صورت می‌گیرد یکی در برگردان آیات از زبان مبدأ به مقصد است و مثلاً از آنجا که ما عرب زبان نیستیم مجبور به فهم و ادراک قرآن از طریق ترجمه فارسی آن هستیم و حتی باید بگویم که قرآن به زبان عربی هم برای عرب زبانان چندان قابل فهم نیست و نیاز به تأویل و تفسیر دارد همانند زمانی که ما در مواجهه با بوستان و گلستان سعدی ابتدا کمی دچار گنگی در فهم منظور شاعر می‌شویم در حالیکه زبان سعدی فارسی است.
مدیر مجموعه فرهنگی و هنری شهدای انقلاب اسلامی(سرچشمه) با اشاره به تفسیر و تأویلات به عنوان راهی برای فهم درست قرآن گفت: در این مرحله است که رسانه نقش ویژه خود را در این مسیر برای درک صحیح و مناسب قرآن پیدا می‌کند و باید قالب‌های رسانه‌ای در این زمینه به درستی شناخته شده و از ظرفیت‌های آنها نهایت استفاده به عمل آید و مثلاً از مدیوم‌هایی در حوزه شعر و موسیقی، سینما، نمایش، تلویزیون و انیمیشن برای بیانی ساده و ملطف عبارات و مفاهیم قرآنی استفاده کنیم.
وی در پایان گفت: در شرایط کنونی ما بیشتر از
رسانه دینی نیاز به دین رسانه‌ای داریم و تفاوت این دو در این معناست که رسانه
دینی که ممکن است نهادی و سازمانی اقدام به ایجاد آن کند تنها دست به تولیداتی زده
و آن در اختیار مردم و مخاطبان برای ارتقای بینش دینی قرار می‌دهد که البته میزان
استفاده مخاطبان از این رسانه‌ها و اثرپذیرشان منوط به ظرفیت‌های خود مخاطب و درصد
توان استفاده او از قابلیت‌های رسانه دارد در حالیکه دین رسانه‌ای بسته به مقتضیات
زمان، نیازهای مخاطب و سلایق او از ظرفیت موجود در رسانه‌های گوناگون که هر یک
مورد مطالبه قشری از مخاطبان است درصدد تولید و ارائه محصولات دینی و قرآنی بر می‌آید.
