حجت‌الاسلام سيدمحمدعلی ایازی تشریح کرد:
آداب توفیق در شب قدر/ شب‌های قدر را در مجالس معرفت‌افزا شرکت کنیم
گروه اندیشه: حجت‌الاسلام ایازی قرآن پژوه معاصر ضمن تشریح آداب توفیق شب قدر و بیان نسبت عقلانیت جدید با این شب‌ها گفت: بهترین عبادت در این شب‌ها افزودن به معرفت دینی است و بهتر است شب‌های قدر را در مجالس معرفت‌زا شرکت کنیم.
حجت‌الاسلام و المسلمین سیدمحمدعلی ایازی، استاد حوزه و علوم قرآن در دانشگاه علوم و تحقیقات، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در پاسخ به اين پرسش که جایگاه شب قدر در دنیای جدید و نسبت این شب با عقلانیت مدرن چیست؟ گفت: اصولا یکی از مسائلی که برای ما در زندگی مهم است، مسئله دعا و نیایش و توجه به معنويات است که با خواستن و معرفت انسان فراتر از حيات مادي نسبت دارد و اینکه چنين انساني چه چیزهایی را نسبت به آینده خود می‌خواهد و آروز می‌کند. فرهنگ دینی نسبت به اینکه چه چیزهایی را بخواهیم و یا چه چيزي را نخواهیم، ساکت نیست. هم در تفكر و برنامه ريزي و هم در كمك خواستن از خداوند براي فراهم شدن اسباب و مقدمات آن.
ایازی افزود: کتاب‌های دعایی ما از جمله ادعيه قرآن و دعاي كميل و صحیفه سجادیه و بويژه دعاي مكارم الاخلاق و دعاهاي ائمه بازگو کننده همین نياز است که ما چه چیزی را در اين شبهاي بسيار مهم و عزيز مطالبه کنیم و این صورت کلی مسئله‌ای است که با شب‌های قدر ارتباط پیدا می‌کند.
ارتباط دعا در شب قدر و تقدیر انسان‌ها
وی ادامه داد: از طرف دیگر شب‌های قدر شب‌های تقدیر و تنظیم مطالبات ما هستند که خداوند برای انسان مقدر می‌كند و اين تقدير بر اساس مطالبه و خواست‌های ما است و آنچه خداوند از قبل در آن شب توسط مشیت خود مقرر داشته رابطه تنگاتنگی با شناخت و خواستن و دعاي ما دارد. بدون شک رابطه‌ای بین درخواست‌ها و نیایش‌های ما و مشیتی که خداوند در این شب‌ها برای انسان‌ها مقدر می‌کند، وجود دارد.
ایازی با بیان اینکه به ما گفته شده است که در این شب‌ها به نیایش بپردازیم و سرنوشت خود را در این شب‌ها با انديشيدن و دعا رقم بزنیم، گفت: تعيين سرنوشت می‌تواند درخواست شخصی باشد، اعم از طلب بخشایش و یا اینکه کارهای‌مان درست انجام بگیرد و سروسامان یابد. همچنین دعای ما می‌تواند در خصوص نزدیکان خانوادگی و یا برای بستگان دورتر و دوستان و عزیزان‌مان باشد. حتی ممکن است دعای ما در باره کشور و شرایطی باشد که ما در آن هستیم و یا می‌توانیم برای کل جامعه انسانی دعا کنیم که وضعیت بهتری یافته و مشکلاتی که امروز وجود دارد و بشريت از آن رنج می‌برد، اعم از جنگ‌ها، اختلافات و خون‌ریزی‌ها و يا كاهش معنويت و ستم‌ها و فقر و گرسنگی پایان یابد.
نویسنده کتاب «آزادی در قرآن» ادامه داد: این‌ها مواردی است که می‌توانیم از خدا بخواهیم و شما نمونه‌اش را در دعای مکارم اخلاق می‌بینیم که امام سجاد(ع) اين خواسته‌ها را به شكل جامعی بيان می‌كند و براي ديگران و خود طلب بخشش می‌کند و در خصوص چگونگی زندگی و تنظیم آن اصولی اخلاقی را مطرح می‌سازد.
وی افزود: شب قدر منافاتی با عقلانیت ندارد، زیرا عقلانیت به ما می‌گوید ما چگونه بیاندیشیم و چگونه برنامه‌ريزی كنيم و چگونه از عقل جمعی بهره‌برداری كنيم و در دعا ما آنچه را که اندیشیدیم از خدا می‌خواهیم که بتوانیم كه توفيق پيدا كنيم و آن را محقق سازیم.
آداب شب‌های قدر
ایازی در پاسخ به این پرسش که ما چگونه می‌توانیم از این شب‌ها به بهترین نحو استفاده کنیم، گفت: مسلما راهکارها و دستوراتی در این باب مطرح شده است. برای مثال در این شب‌ها احیا پیش گرفته و نخوابیم و بیداري ما زنده بودن باشد تا بتوانیم در آن شب‌ها حالت بهجت و نشاط داشته باشیم و در محافل دعا و توجه به خداوند شرکت کنیم.
وی ادامه داد: در آداب شب قدر گفته شده است قبل از اذان مغرب غسل کرده و لباس‌مان را عوض کنیم و از شب‌های قبل از خدا بخواهیم که ما را در این شب‌ها موفق کند، همچنین وارد شده است که در این شب‌ها مراقبت کنیم گناهی از ما اعم از تهمت و غیبت و ظلم از ما سر نزند و حرف تند و عصبانیت و غضبی از ما دیده نشود و این‌ها مواردی است که می‌تواند به ما کمک کند که در آن شب بهتر موفق باشیم.
ایازی ادامه داد: از آداب دیگری که وجود دارد، این است که ما در این شب‌ها صدقه داده و به فکر مستمندان و يتيمان و بستگان نيازمند خود باشیم و در دعای شعبانیه که به مناسبت ایام رمضان آمده، بیان شده است که به فکر ایتام مستمندان، همسایگان، اقوام و بستگان بوده و تلاش کنیم در این شب‌ها افطاری بدهیم.
بعد اجتماعی شب‌های قدر
ایازی در پاسخ به این پرسش که آیا شب‌های قدر تنها نتایجی فردی دارد و یا برای اجتماع نیز دستاوردهایی خواهد داشت؟ گفت: مراسم شب‌های قدر در فرهنگ شيعه به صورت جمعی برگزار می‌شود و نوعی همبستگی اجتماعی و مشاركت عمومی برقرار می‌گردد. از طرفی مسلما حیات فردی ما از حیات اجتماعی ما جدا نیست و انسان خیلی از چیزهایی که را که می‌خواهد خواسته شخصی او نیست و آرزوهای اجتماعی مثلا بهبود وضعيت معيشت مردم، اصلاح جامعه و حل نابسامانی‌ها نیز هست، مشکلاتی که برای جامعه وجود دارد، و اولويت ما است، چنانكه در دعاهای روزانه بعد از نماز خوانده می‌شود: اللهم اغني كل فقير اللهم اشبع كل جائع كه در آن مانند فقر انحطاط یا مشکلاتی که جوامع اسلامی را در بر گرفته مانند «اللهم اصلح كل فاسد من امور المسلمين» به مساله اصلاح امور و خاتمه جنگ‌ها، استبداد، حکومت‌های فاسد و نظام‌هایی که به صورت درستی مدیریت نشده‌اند و با عقل و تدبیر عمل نکرده و جوامع اسلامی را تهدید می‌کنند، پرداخته و طبعا باید توسط خود انسان‌ها خواسته و مطالبه عمومی شود و در موضوع دعا واقع شوند تا زمينه حركت اصلاحی و برطرف شدن آن مشكلات فراهم گردند.
وی ادامه داد: وقتی انسان دعا می‌کند، تنها الفاظی را ناخواسته ادا نمی‌کند و بر زبان نمی‌آورد، بلکه طلب توفیق از خداوند می‌كند که بتواند در این مسیر حرکت کند و با کمک دیگران این حرکت را پیش برده تا بتواند این مسائل را حل کند.
ایازی تصریح کرد: نباید به دعا تنها به صورت فردی نگاه کرد و فقط مسائل و مطالبات فردی را خواست، بلکه باید به مسائل ناظر بر دیگران هم عنایت داشته و آنها را نیز خواست تا به کمک دیگران و خواست خدا بتوانیم این مشکلات را حل کنیم. مثلا امروز يكی از مسائل قابل توجه جوانان است. تربيت نسل جديد و درك نيازهای واقعي آنان بايد يكی از دعاهاي ما باشد.
وی ادامه داد: اینکه انسان توجه داشته باشد که مشکلاتی اجتماعی وجود دارد که باید برطرف کنند و از خدا بخواهد که ایشان را کمک بکند تا این مسائل را حل کند، باعث می‌شود حرکت در آینده ایجاد شده و زمينه برطرف كردن این مشکلات فراهم شود.
بهترین عبادت در شب قدر طلب علم است
ایازی در ادامه با بیان اینکه امید است خدا توفیق دهد که بتوانیم از این شب‌ها درست استفاده کنیم، گفت: باید بتوانیم از فرصت شب‌ها قدر به درستی استفاده کنیم و برنامه‌ریزی کرده و نگذاریم این اوقات به غفلت و بی‌فايدگي بگذرد.
وی در پایان گفت: باید اضافه کنم، مرحوم شهید دوم در كتاب منيه المريد گفته است که بهترین عبادات در این شب‌ها طلب علم است، یعنی انسان‌ها همین که بتوانند در مجالسی شرکت کنند که کمال و معرفت انسان را بیافزاید کافی است و بهترین فضایل و اعمال این شب‌ها است، بنابراین توصیه من این است که در این شب‌ها مومنین سعی کنند در مجالسی شرکت کنند که به جای این که وقت آنان تلف شود بر آگاهي آنان از حيات معنوي و راه و رسم زندگي بیافزاید. حدی از عزاداری‌ها مطلوب است، اما اصل و اساس در این شب‌ها استفاده از مجالسی است که به رشد آگاهی دینی و اجتماعی ما بیانجامد.
میثم قهوه‌چیان
