اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل/ غلامعلی معصومی‌نیا:
فساد اقتصادی عزم ملی برای تحقق اقتصاد مقاومتی را ناکام می‌گذارد/ روزنه‌ها مشخص است!
گروه اقتصاد: عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی اظهار کرد: اگر روند کنونی ادامه پیدا کند اقتصاد مقاومتی در قالب شعار باقی خواهد ماند و برگزاری سمینار و همایش هم دردی را دوا نخواهد کرد و در آخر اسفندماه در نزد مقام معظم رهبری کارنامه قابل عرضه‌ای نخواهیم داشت؛ بنابراین باید هم با مفاسد اقتصادی و رانت‌ها برخورد شده و هم سیستم بانکی اصلاح شود تا بتوانیم در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی گام برداریم.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، تحقق اقتصاد مقاومتی و مقابله با آسیب‌های اقتصادی ناشی از تحریم‌های بین‌المللی یکی از دغدغه‌های رهبر معظم انقلاب در چند سال اخیر بوده است. معظم له برای تحقق اقتصاد مقاومتی، سیاست‌هایی را ابلاغ کرده و یکی از مسائل مهمی که در این سیاست‌ها بیان شده و ایشان همواره بر آن تأکید داشته‌اند، مبارزه با مفاسد اقتصادی است.
به دلیل اهمیت این موضوع است که در بند 29 سیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی بر شفاف‌سازی اقتصاد و سالم‌سازی آن و جلوگیری از اقدامات، فعالیت‌ها و زمین‌های فسادزا در حوزه‌های پولی، تجاری، ارزی و ... تأکید شده است.
همچنین مقام معظم رهبری در سخنرانی خود در حرم رضوی در ابتدای سال 95، مجددا بر ضرورت مبارزه با مفاسد اقتصادی تأکید کرده و فرمودند: «با فساد مبارزه جدی بشود، با ویژه‌خواری مبارزه جدی بشود، با قاچاق مبارزه جدی بشود؛ اینها دارد به اقتصاد کشور لطمه می‌زند و ضررش را مردم می‌برند. اگر ما در مقابل آن مجموعه‌ای که فرض بفرمائید با زدوبست‌هایی در زمینه مسائل اقتصادی ویژه‌خواری می‌کنند، خودشان را از امتیازات ویژه برخوردار می‌کنند و یا دچار فساد پولی و مالی و اقتصادی می‌شوند، سهل‌انگاری کنیم، قطعاً کشور ضرر خواهد کرد؛ نباید سهل‌انگاری بشود. البتّه در مقام بیان و در روزنامه‌ها و جنجال و بخصوص با جهت‌گیری‌های سیاسی، حرف‌های قشنگ خوبی زده می‌شود اما اینها فایده‌ای ندارد. حالا یک مجرم اقتصادی را مثلاً فرض کنیم دستگیر کردند، روزنامه‌ها درباره‌اش بنویسند و عکس و تفصیلات و کارهایی مانند اینها را با اهداف جناحی و سیاسی بکنند، اینها فایده‌ای ندارد؛ دو صد گفته چون نیم کردار نیست. باید جلوی آن فسادی را که امروز ممکن است پیش بیاید بگیرند و مانع فساد بشوند. قاچاق همین جور است؛ مانع قاچاق [بشوند]. باید با قاچاق، به‌معنای واقعی کلمه مبارزه کنند».
برای بررسی بیشتر نقش و جایگاه مبارزه با مفاسد اقتصادی در تحقق اقتصاد مقاومتی، با حجت‌الاسلام والمسلمین غلامعلی معصومی‌نیا، عضو هیئت‌علمی گروه اقتصاد دانشگاه خوارزمی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که متن این مصاحبه در ادامه می‌آید:
ابتدا بفرمائید مبارزه با مفاسد اقتصادی چه اهمیتی در بهبود عملکرد یک اقتصاد دارد؟
موضوع مبارزه با مفاسد اقتصادی یکی از مهم‌ترین مسائل در همه اقتصادهای دنیاست و در این مورد عده‌ای از افراد معتقدند که مقدار اندکی از فساد لازم است؛ چراکه فساد باعث می‌شود سیستم به صورت روان‌تر کار کند. این افراد معتقدند به عنوان مثال اگر نیازمند کار با مؤسسه‌ای هستیم اگر پولی را بپردازیم باعث می‌شود کار ما سریع‌تر انجام شود.
چنین نظریه‌ای از جانب اکثر متون معتبر اقتصادی رد شده است و به همین دلیل در همه اقتصادهای مهم دنیا به شدت با فساد مبارزه شده و هم از نظر تئوریک این مسئله را قبول ندارند و هم معتقدند وجود فساد مانع رشد است؛ چراکه اگر فساد در سیستم اقتصادی زیاد شود همین مسئله باعث می‌شود مردم به جای فعالیت‌های سالم اقتصادی به سمت اقدامات غیرقانونی و کاذب بروند و همین امر باعث افزایش فساد در سیستم شود.
این امری عُقلایی است که مردم به جای اینکه فعالیت‌های سودمند اقتصادی انجام دهند برای کسب درآمدهای کلان، دست به فساد بزنند و همین امر باعث می‌شود نظریه اقتصاددانانی که معتقد به لزوم فساد هستند زیر سؤال برود؛ به این دلیل که هرچند ممکن است کارها سریع‌تر پیش برود اما اولا همین امر باعث می‌شود که کارها به صورت قانونی پیش نرود و دوما فساد تبدیل به یک اپیدمی در اقتصاد شده و فراگیر شود.
درباره اهمیت مبارزه با فساد در اقتصاد مقاومتی توضیح دهید. آیا با وجود مفاسد اقتصادی می‌توانیم انتظار تحقق اقتصاد مقاومتی را داشته باشیم؟
تعریف اقتصاد مقاومتی روشن است. اقتصاد مقاومتی به معنای اقتصادی است که بتواند با استفاده از ظرفیت‌های داخلی، خود را در مقابل فشارهای بیرونی تاب‌آور کند. لازمه این امر این است که همه افراد دست به دست هم داده و از امکانات برای رفع نیازهای درست اقتصاد استفاده کنند.
امکانات اقتصادی اعم از معادن، زمین‌ها، آب‌و هوا و نیروی انسانی، همگی باید بسیج شده و بتوانند تولیدات ملی را افزایش دهند تا اینکه اقتصاد در مقابل فشارهای خارجی تاب‌آور شود اما وجود فساد باعث می‌شود که جلوی این امر گرفته شود.
بزرگترین لازمه اقتصاد مقاومتی که شامل بسیج امکانات است با وجود مفاسد اقتصادی محقق نخواهد شد چراکه اگر در کشوری افراد به وسیله فساد کسب درآمد کنند، این فساد و سرمایه‌هایی که از این طریق به دست آمده است، به تولید ملی اضافه نخواهد شد چراکه این افراد بخشی از تولید ملی را که توسط دیگران و به وسیله فعالیت‌های درست اقتصادی تولید شده را با استفاده از برخی مکانیزم‌های غیرقانونی به خودشان اختصاص می‌دهند.
مفسدان اقتصادی هرگز تولید ثروت نمی‌کنند بلکه ثروت موجود را از راه‌های غیرقانونی به خود اختصاص می‌دهند و این امر مانع تحقق اقتصاد مقاومتی است. اکنون در کشور ایران وضعیتی ایجاد شده که وجود مفاسد باعث شده است بخش زیادی از امکانات و نیروی انسانی ما هدر رفته و بسیاری از افراد به جای اینکه به فعالیت قانونی روی بیاورند با انجام فساد اقتصادی تولید ثروت کنند.
چرا مفاسد کلان در اقتصاد ما شکل می‌گیرد و به نظر شما چگونه می‌توان با مفاسد اقتصادی در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی مبارزه کرد؟
در اینجا لازم است که به مسئله مهمی اشاره کنم و نکته مهم این است که باید دید در اقتصاد ما زمینه‌های فساد چیست و چه عواملی باعث می‌شود که این مفاسد زیاد شده و اقتصاد مقاومتی آسیب ببیند و به همین دلیل ممکن است با یک چشم به هم زدن به اسفندماه برسیم و مشاهده کنیم که در زمینه اقتصاد مقاومتی که امسال با این عنوان نامگذاری شده اتفاق شایسته‌ای رخ نداده است.
یکی از دلایل مهم این امر وجود رانت در اقتصاد ماست که باعث شده فساد گسترش پیدا کند. اگر مسئولان یا منصوبان مسئولان ما از رانت برخوردار باشند، طبیعی است که به جای کسب درآمد از طریق فعالیت واقعی و سالم، به سمت رانت‌خواری خواهند رفت و این رانت‌ها باعث می‌شود اقتصاد از مسیر خود منحرف شود.
در چنین شرایطی، چشم همه مردم به این سمت دوخته خواهد شد که عده‌ای بدون انجام هیچ فعالیتی، بالاترین درآمدها را کسب می‌کنند بنابراین انگیزه کار در میان آنها هم کم خواهد شد. مشکل دومی که غیر از این رانت‌ها در اقتصاد ما وجود دارد و متأسفانه برخوردهای درستی با آن صورت نگرفته است حاکمیت بخش پولی بر اقتصاد ماست. این مسئله یکی از سرمنشأهای اصلی فساد در اقتصاد ایران است.
اصلاح نظام بانکی چه نقشی در مبارزه با مفاسد اقتصادی و تحقق اقتصاد مقاومتی دارد؟
در شرایط کنونی سیستم پولی و مالی ما شامل ساختار بورس و بانک دارای مشکل است و تمرکز پول در بانک‌ها باعث شده که بخش واقعی تبدیل به فرع شده و بخش پولی تبدیل به اصل شده است. در چنین شرایطی سیستم پولی از راه کسب درآمد از طریق پول‌های انبوهی که در سیستم بانکی انباشته شده، باعث آسیب به فعالیت‌های واقعی اقتصاد می‌شود.
از سوی دیگر عدم عملکرد مناسب ساختار بانکی تبدیل به منشأ دیگر فساد در اقتصاد کشور شده است و به همین دلیل است که در سال‌های اخیر مشاهده می‌کنیم که عمده اختلاس‌ها و فسادهای کلان اقتصادی در سیستم بانکی رخ می‌دهد؛ چرا که ساختار داری ایراد است، بنابراین اصلاح نظام بانکی از لوازم تحقق اقتصاد مقاومتی است.
نکته دیگری که درباره نقش مبارزه با فساد در تحقق اقتصاد مقاومتی باید به آن اشاره کنم این است که به یاد دارم مقام معظم رهبری در سخنرانی خود فرمودند که چگونه کانتینرهای کالای قاچاق از بندر تا تهران می‌آید و در تهران به فروش می‌رسد بدون اینکه کسی این مسئله را ببیند. دلیل عدم برخورد با این مسئله رانت‌هایی است که در اقتصاد وجود دارد. متأسفانه شبکه‌های مخوف اقتصادی ایجاد شده و کسی جرأت برخورد با این شبکه‌ها را ندارد و افراد ذی‌نفوذ هم در این شبکه‌ها دارای نقش هستند.
اگر این روند ادامه پیدا کند اقتصاد مقاومتی در قالب شعار باقی خواهد ماند و برگزاری سمینار و همایش هم دردی را دوا نخواهد کرد و در آخر اسفندماه در نزد مقام معظم رهبری کارنامه قابل عرضه‌ای نخواهیم داشت؛ بنابراین باید هم با مفاسد اقتصادی و رانت‌ها برخورد شده و هم سیستم بانکی اصلاح شود تا بتوانیم در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی گام برداریم.
به دلیل اهمیت این موضوع است که در بند 29 سیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی بر شفاف‌سازی اقتصاد و سالم‌سازی آن و جلوگیری از اقدامات، فعالیت‌ها و زمین‌های فسادزا در حوزه‌های پولی، تجاری، ارزی و ... تأکید شده است.
همچنین مقام معظم رهبری در سخنرانی خود در حرم رضوی در ابتدای سال 95، مجددا بر ضرورت مبارزه با مفاسد اقتصادی تأکید کرده و فرمودند: «با فساد مبارزه جدی بشود، با ویژه‌خواری مبارزه جدی بشود، با قاچاق مبارزه جدی بشود؛ اینها دارد به اقتصاد کشور لطمه می‌زند و ضررش را مردم می‌برند. اگر ما در مقابل آن مجموعه‌ای که فرض بفرمائید با زدوبست‌هایی در زمینه مسائل اقتصادی ویژه‌خواری می‌کنند، خودشان را از امتیازات ویژه برخوردار می‌کنند و یا دچار فساد پولی و مالی و اقتصادی می‌شوند، سهل‌انگاری کنیم، قطعاً کشور ضرر خواهد کرد؛ نباید سهل‌انگاری بشود. البتّه در مقام بیان و در روزنامه‌ها و جنجال و بخصوص با جهت‌گیری‌های سیاسی، حرف‌های قشنگ خوبی زده می‌شود اما اینها فایده‌ای ندارد. حالا یک مجرم اقتصادی را مثلاً فرض کنیم دستگیر کردند، روزنامه‌ها درباره‌اش بنویسند و عکس و تفصیلات و کارهایی مانند اینها را با اهداف جناحی و سیاسی بکنند، اینها فایده‌ای ندارد؛ دو صد گفته چون نیم کردار نیست. باید جلوی آن فسادی را که امروز ممکن است پیش بیاید بگیرند و مانع فساد بشوند. قاچاق همین جور است؛ مانع قاچاق [بشوند]. باید با قاچاق، به‌معنای واقعی کلمه مبارزه کنند».
برای بررسی بیشتر نقش و جایگاه مبارزه با مفاسد اقتصادی در تحقق اقتصاد مقاومتی، با حجت‌الاسلام والمسلمین غلامعلی معصومی‌نیا، عضو هیئت‌علمی گروه اقتصاد دانشگاه خوارزمی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که متن این مصاحبه در ادامه می‌آید:
ابتدا بفرمائید مبارزه با مفاسد اقتصادی چه اهمیتی در بهبود عملکرد یک اقتصاد دارد؟
موضوع مبارزه با مفاسد اقتصادی یکی از مهم‌ترین مسائل در همه اقتصادهای دنیاست و در این مورد عده‌ای از افراد معتقدند که مقدار اندکی از فساد لازم است؛ چراکه فساد باعث می‌شود سیستم به صورت روان‌تر کار کند. این افراد معتقدند به عنوان مثال اگر نیازمند کار با مؤسسه‌ای هستیم اگر پولی را بپردازیم باعث می‌شود کار ما سریع‌تر انجام شود.
چنین نظریه‌ای از جانب اکثر متون معتبر اقتصادی رد شده است و به همین دلیل در همه اقتصادهای مهم دنیا به شدت با فساد مبارزه شده و هم از نظر تئوریک این مسئله را قبول ندارند و هم معتقدند وجود فساد مانع رشد است؛ چراکه اگر فساد در سیستم اقتصادی زیاد شود همین مسئله باعث می‌شود مردم به جای فعالیت‌های سالم اقتصادی به سمت اقدامات غیرقانونی و کاذب بروند و همین امر باعث افزایش فساد در سیستم شود.
این امری عُقلایی است که مردم به جای اینکه فعالیت‌های سودمند اقتصادی انجام دهند برای کسب درآمدهای کلان، دست به فساد بزنند و همین امر باعث می‌شود نظریه اقتصاددانانی که معتقد به لزوم فساد هستند زیر سؤال برود؛ به این دلیل که هرچند ممکن است کارها سریع‌تر پیش برود اما اولا همین امر باعث می‌شود که کارها به صورت قانونی پیش نرود و دوما فساد تبدیل به یک اپیدمی در اقتصاد شده و فراگیر شود.
درباره اهمیت مبارزه با فساد در اقتصاد مقاومتی توضیح دهید. آیا با وجود مفاسد اقتصادی می‌توانیم انتظار تحقق اقتصاد مقاومتی را داشته باشیم؟
تعریف اقتصاد مقاومتی روشن است. اقتصاد مقاومتی به معنای اقتصادی است که بتواند با استفاده از ظرفیت‌های داخلی، خود را در مقابل فشارهای بیرونی تاب‌آور کند. لازمه این امر این است که همه افراد دست به دست هم داده و از امکانات برای رفع نیازهای درست اقتصاد استفاده کنند.
امکانات اقتصادی اعم از معادن، زمین‌ها، آب‌و هوا و نیروی انسانی، همگی باید بسیج شده و بتوانند تولیدات ملی را افزایش دهند تا اینکه اقتصاد در مقابل فشارهای خارجی تاب‌آور شود اما وجود فساد باعث می‌شود که جلوی این امر گرفته شود.
بزرگترین لازمه اقتصاد مقاومتی که شامل بسیج امکانات است با وجود مفاسد اقتصادی محقق نخواهد شد چراکه اگر در کشوری افراد به وسیله فساد کسب درآمد کنند، این فساد و سرمایه‌هایی که از این طریق به دست آمده است، به تولید ملی اضافه نخواهد شد چراکه این افراد بخشی از تولید ملی را که توسط دیگران و به وسیله فعالیت‌های درست اقتصادی تولید شده را با استفاده از برخی مکانیزم‌های غیرقانونی به خودشان اختصاص می‌دهند.
مفسدان اقتصادی هرگز تولید ثروت نمی‌کنند بلکه ثروت موجود را از راه‌های غیرقانونی به خود اختصاص می‌دهند و این امر مانع تحقق اقتصاد مقاومتی است. اکنون در کشور ایران وضعیتی ایجاد شده که وجود مفاسد باعث شده است بخش زیادی از امکانات و نیروی انسانی ما هدر رفته و بسیاری از افراد به جای اینکه به فعالیت قانونی روی بیاورند با انجام فساد اقتصادی تولید ثروت کنند.
چرا مفاسد کلان در اقتصاد ما شکل می‌گیرد و به نظر شما چگونه می‌توان با مفاسد اقتصادی در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی مبارزه کرد؟
در اینجا لازم است که به مسئله مهمی اشاره کنم و نکته مهم این است که باید دید در اقتصاد ما زمینه‌های فساد چیست و چه عواملی باعث می‌شود که این مفاسد زیاد شده و اقتصاد مقاومتی آسیب ببیند و به همین دلیل ممکن است با یک چشم به هم زدن به اسفندماه برسیم و مشاهده کنیم که در زمینه اقتصاد مقاومتی که امسال با این عنوان نامگذاری شده اتفاق شایسته‌ای رخ نداده است.
یکی از دلایل مهم این امر وجود رانت در اقتصاد ماست که باعث شده فساد گسترش پیدا کند. اگر مسئولان یا منصوبان مسئولان ما از رانت برخوردار باشند، طبیعی است که به جای کسب درآمد از طریق فعالیت واقعی و سالم، به سمت رانت‌خواری خواهند رفت و این رانت‌ها باعث می‌شود اقتصاد از مسیر خود منحرف شود.
در چنین شرایطی، چشم همه مردم به این سمت دوخته خواهد شد که عده‌ای بدون انجام هیچ فعالیتی، بالاترین درآمدها را کسب می‌کنند بنابراین انگیزه کار در میان آنها هم کم خواهد شد. مشکل دومی که غیر از این رانت‌ها در اقتصاد ما وجود دارد و متأسفانه برخوردهای درستی با آن صورت نگرفته است حاکمیت بخش پولی بر اقتصاد ماست. این مسئله یکی از سرمنشأهای اصلی فساد در اقتصاد ایران است.
اصلاح نظام بانکی چه نقشی در مبارزه با مفاسد اقتصادی و تحقق اقتصاد مقاومتی دارد؟
در شرایط کنونی سیستم پولی و مالی ما شامل ساختار بورس و بانک دارای مشکل است و تمرکز پول در بانک‌ها باعث شده که بخش واقعی تبدیل به فرع شده و بخش پولی تبدیل به اصل شده است. در چنین شرایطی سیستم پولی از راه کسب درآمد از طریق پول‌های انبوهی که در سیستم بانکی انباشته شده، باعث آسیب به فعالیت‌های واقعی اقتصاد می‌شود.
از سوی دیگر عدم عملکرد مناسب ساختار بانکی تبدیل به منشأ دیگر فساد در اقتصاد کشور شده است و به همین دلیل است که در سال‌های اخیر مشاهده می‌کنیم که عمده اختلاس‌ها و فسادهای کلان اقتصادی در سیستم بانکی رخ می‌دهد؛ چرا که ساختار داری ایراد است، بنابراین اصلاح نظام بانکی از لوازم تحقق اقتصاد مقاومتی است.
نکته دیگری که درباره نقش مبارزه با فساد در تحقق اقتصاد مقاومتی باید به آن اشاره کنم این است که به یاد دارم مقام معظم رهبری در سخنرانی خود فرمودند که چگونه کانتینرهای کالای قاچاق از بندر تا تهران می‌آید و در تهران به فروش می‌رسد بدون اینکه کسی این مسئله را ببیند. دلیل عدم برخورد با این مسئله رانت‌هایی است که در اقتصاد وجود دارد. متأسفانه شبکه‌های مخوف اقتصادی ایجاد شده و کسی جرأت برخورد با این شبکه‌ها را ندارد و افراد ذی‌نفوذ هم در این شبکه‌ها دارای نقش هستند.
اگر این روند ادامه پیدا کند اقتصاد مقاومتی در قالب شعار باقی خواهد ماند و برگزاری سمینار و همایش هم دردی را دوا نخواهد کرد و در آخر اسفندماه در نزد مقام معظم رهبری کارنامه قابل عرضه‌ای نخواهیم داشت؛ بنابراین باید هم با مفاسد اقتصادی و رانت‌ها برخورد شده و هم سیستم بانکی اصلاح شود تا بتوانیم در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی گام برداریم.
