قاسم بستانی:
ترجمه مفهومی؛ بهترین راه انتقال معنا به کودک
گروه ادب: عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اسلامی کودکان را از مهم‌ترین مخاطبان قرآن دانست و تصریح کرد: انتقال مفاهیم قرآنی به کودکان، مستلزم استفاده از ترجمه تحت‌اللفظی نیست بلکه می‌توانیم با ترجمه‌های مفهومی و آزاد که نزدیک به مفهوم اصلی قرآن که برای کودکان مناسب‌تر است به‌شکل راحت‌تر بین کودکان و قرآن ارتباط برقرار کنیم.
قاسم بستانی، عضو هیأت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) به مسئله نگارش رسم‌الخط ایرانی اشاره و بیان کرد: از آنجا که اعتقاد دارم رسم‌الخط قرآن توقیفی نیست این امکان را داریم و می‌توانیم که در کنار رسم‌الخط معروف به عثمانی، رسم‌الخطی بر اساس املاء فارسی بنویسیم تا عموم مردم بتوانند به‌راحتی قرآن را قرائت کنند. در این مسئله به‌شکل خود به‌خودی به‌گونه‌ای خواهد شد که قاریان و مسابقه‌دهندگان حرفه‌ای قرآن از رسم‌الخط عثمانی قرائت خواهند کرد و آن رسم‌الخط عامی برای عموم مردم خواهد بود.
وی با تأکید بر اینکه مسئله استفاده از رسم‌الخط ساده از زمان‌های گذشته رایج بوده است گفت: این موضوع از زمان‌های گذشته هم در ایران و هم در کشورهای عربی وجود داشته و اشکالی بر این موضوع نمی‌گرفتند؛ این رسم‌الخط حداقل برای مبتدیان و کودکان مفید بوده است؛ لذا به‌نظر من از لحاظ شرعی، عرفی و تاریخی نوشتن رسم‌الخط بر اساس زبان فارسی هیچ‌گونه اشکالی ندارد و اگر سیاست‌گذاری‌های نظام قبول کند می‌توانیم این طرح را اجرایی کنیم.
بستانی در مورد ویژگی‌های رسم‌الخط ایرانی اضافه کرد: در نگارش رسم‌الخط ایرانی، از آنجا که املاء زبان ما شبیه به املای زبان عربی است چندان مشکلی نداریم مگر در برخی از استثنائات که چاره‌ای جز تبعیت از قواعد زبان عربی نداریم و با حفظ این استثنائات ایرادی برای نگارش این رسم‌الخط وجود ندارد.
وی در ادامه گفت‌وگو کودکان را یکی از مهم‌ترین مخاطبان قرآن دانست و در مورد برقرار ارتباط بین قرآن و نسل آینده تصریح کرد: کودکان قطعاً بخش گسترده و مهمی از مخاطبان قرآن هستند که باید به آن‌ها توجه ویژه شود. برای ارتباط برقرار کردن با کودکان باید از ترجمه مفهومی به زبان کودکانه استفاده شود و مفاهیم قرآن را از این طریق به نسل‌های آینده منتقل کنیم.
این پژوهشگر قرآن اظهار کرد: انتقال مفاهیم قرآنی به کودکان، مستلزم این نیست که حتماً از ترجمه تحت‌اللفظی استفاده کنیم و می‌توانیم با ترجمه‌های مفهومی و آزاد، مفهوم اصلی قرآن که برای کودکان مناسب‌تر است، به‌شکل راحت‌تر بین کودکان و قرآن ارتباط برقرار کنیم. این کار بسیار ضروری بوده و باید چنین طرح‌هایی به اجرا گذاشته شوند.
بستانی در پاسخ به این سوال که وضعیت ترجمه قرآن را چگونه می‌بیند گفت: این سوال تخصصی است و من در این زمینه کارشناسی نمی‌کنم و در کل می‌گویم در رابطه با قرآن ترجمه‌های مختلفی صورت گرفته است و هرکدام از نقاط ضعف و قدرت برخوردار بودند، کار ترجمه قرآن یک عمل تفریحی نیست که هرکس اراده کرد بتواند این کار را انجام دهد.
وی افزود: کار ترجمه قرآن بسیار سنگین و تعداد ترجمه‌ها زیاد نیست و در این حال ترجمه‌ها قابل آسیب‌شناسی و نقد و بررسی است، به‌نظر نمی‌توانیم به‌زودی به ترجمه‌ای دست پیدا کنیم که همه آن را قبول و تأیید کنند؛ چراکه در بهترین حالت ترجمه نیز می‌توان اشکالاتی درمورد نحوه تفسیری و ابعاد مختلف ترجمه‌ای به آن وارد شود. ممکن است در آینده به ترجمه‌ای دست پیدا کنیم که این مشکلات را نداشته باشد.
وی با تأکید بر اینکه مسئله استفاده از رسم‌الخط ساده از زمان‌های گذشته رایج بوده است گفت: این موضوع از زمان‌های گذشته هم در ایران و هم در کشورهای عربی وجود داشته و اشکالی بر این موضوع نمی‌گرفتند؛ این رسم‌الخط حداقل برای مبتدیان و کودکان مفید بوده است؛ لذا به‌نظر من از لحاظ شرعی، عرفی و تاریخی نوشتن رسم‌الخط بر اساس زبان فارسی هیچ‌گونه اشکالی ندارد و اگر سیاست‌گذاری‌های نظام قبول کند می‌توانیم این طرح را اجرایی کنیم.
بستانی در مورد ویژگی‌های رسم‌الخط ایرانی اضافه کرد: در نگارش رسم‌الخط ایرانی، از آنجا که املاء زبان ما شبیه به املای زبان عربی است چندان مشکلی نداریم مگر در برخی از استثنائات که چاره‌ای جز تبعیت از قواعد زبان عربی نداریم و با حفظ این استثنائات ایرادی برای نگارش این رسم‌الخط وجود ندارد.
وی در ادامه گفت‌وگو کودکان را یکی از مهم‌ترین مخاطبان قرآن دانست و در مورد برقرار ارتباط بین قرآن و نسل آینده تصریح کرد: کودکان قطعاً بخش گسترده و مهمی از مخاطبان قرآن هستند که باید به آن‌ها توجه ویژه شود. برای ارتباط برقرار کردن با کودکان باید از ترجمه مفهومی به زبان کودکانه استفاده شود و مفاهیم قرآن را از این طریق به نسل‌های آینده منتقل کنیم.
این پژوهشگر قرآن اظهار کرد: انتقال مفاهیم قرآنی به کودکان، مستلزم این نیست که حتماً از ترجمه تحت‌اللفظی استفاده کنیم و می‌توانیم با ترجمه‌های مفهومی و آزاد، مفهوم اصلی قرآن که برای کودکان مناسب‌تر است، به‌شکل راحت‌تر بین کودکان و قرآن ارتباط برقرار کنیم. این کار بسیار ضروری بوده و باید چنین طرح‌هایی به اجرا گذاشته شوند.
بستانی در پاسخ به این سوال که وضعیت ترجمه قرآن را چگونه می‌بیند گفت: این سوال تخصصی است و من در این زمینه کارشناسی نمی‌کنم و در کل می‌گویم در رابطه با قرآن ترجمه‌های مختلفی صورت گرفته است و هرکدام از نقاط ضعف و قدرت برخوردار بودند، کار ترجمه قرآن یک عمل تفریحی نیست که هرکس اراده کرد بتواند این کار را انجام دهد.
وی افزود: کار ترجمه قرآن بسیار سنگین و تعداد ترجمه‌ها زیاد نیست و در این حال ترجمه‌ها قابل آسیب‌شناسی و نقد و بررسی است، به‌نظر نمی‌توانیم به‌زودی به ترجمه‌ای دست پیدا کنیم که همه آن را قبول و تأیید کنند؛ چراکه در بهترین حالت ترجمه نیز می‌توان اشکالاتی درمورد نحوه تفسیری و ابعاد مختلف ترجمه‌ای به آن وارد شود. ممکن است در آینده به ترجمه‌ای دست پیدا کنیم که این مشکلات را نداشته باشد.
