مد حامل معنا است/ نفی سلطه بیگانه در طراحی، تولید و مصرف مد
گروه جامعه: عضو هیئت علمی جامعه المصطفی(ص) العالمیه در سومین جلسه بررسی مبانی نظری و مفاهیم دینی در حوزه مد و لباس ایرانی- اسلامی بر توجه به محدودیت‌ها و الزامات اجتماعی و دینی در طراحی، تولید، توزیع و مصرف مد تأکید کرد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)،حجت الاسلام و المسلمین فاضل حسامی عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در سومین جلسه از سلسله نشست‌های بررسی مبانی نظری و مفاهیم دینی حوزه مد و لباس اسلامی ایرانی با بیان اینکه حیات بشری تا به امروز متاثر از حیات اجتماعی اوست اظهار کرد: این حیات یک تفاوت بنیادین با زیست اجتماعی حیوانات جمعی دارد، زیست اجتماعی خواست انسان است که در ابتدای امر با یک نهاد به نام خانواده مرکب از آدم و حوا تشکیل شد.
وی افزود: بر اساس آیات قرآن مبادله بین آدم و حوا شکل گرفت هر مبادله پیش نیاز آن یک مفاهمه است. این روشن می‌کند که آدم و حوا قواعد را فهمیده‌اند و در واقع بین آنها معنا شکل گرفته است.
استاد جامعة المصطفی(ص) العالمیه با بیان اینکه ارتباط اجتماعی تاریخ‌مند بوده و به حیات آدمی باز می‌گردد، گفت: انسان هیچگاه زیست منفرد و تک نداشته و حتما در یک زیست اجتماعی بوده که مبادله در آن مبتنی بر معنا وجود داشته؛ در این رابطه یک سری قواعد را نیز وضع کرده است.
وی ادامه داد: قواعد ارتباط انسان‌ها در لایه مختلف اجتماعی منبعث از 1- وحی 2- عقل و اندیشه بشری و 3 – انباشت تجربه بشری است. هر سه این منابع برای ما مهم بوده و منجر به شکل گیری قواعد اجتماعی می‌شود.
حسامی در ادامه به تعریف انسان در ادبیات جامعه شناسی پرداخت و عنوان کرد: جامعه شناسی تعریفی از انسان ارائه می‌دهد که با سایر تعاریف از انسان متفاوت است. بر این اساس در نگاه جامعه شناسی انسان موجودی اجتماعی بوده که قاعده وضع کرده و بر اساس آن عمل می‌کند. همچنین در وضع این قواعد و عمل به آن دائما دست به نو آوری می‌زند.
وی افزود: وضع قواعد و نوآوری انسان‌ها با زیست اجتماعی آنها در یک راستا بوده و انسان را از حیوانات متمایز می‌کند.
مد از یک جایی آغاز و با تغییر به همان نقطه باز می‌گردد
عضو هیئت مدیره انجمن اجتماعی حوزه علمیه قم با بیان اینکه نوع مد و لباس یک چرخه است اظهار کرد: این چرخه مانند فنری است که از یک نقطه شروع و به نقطه دیگر عزیمت کرده و با تغییرات کوچکی به همان نقطه آغازین باز می‌گردد.
وی با تاکید بر اجتماعی بودن انسان بیان کرد: زیست انسان بر یک سری قوانین استوار است که تغییر ناپذیر هستند اما روبناهایی نیز دارد که تغییر می‌کند. یک سری لایه‌ها در بنیان‌های انسان وجود دارد که او را از حیوانات متمایز می‌کند نخستین لایه باورها و عقاید اوست سپس این لایه خود لایه دیگری را تشکیل می‌دهد که به آن لایه ارزش‌ها می‌گویم. در سطح سوم نیز لایه هنجارها قرار می‌گیرد که مبتنی بر لایه ارزش‌ها است. این هنجارها پایداری و فراگیری نسبی داشته و الزام آور هستند در این جا است که تفاوت هنجار با مد روشن می‌شود چرا که مد الگوی ناپایداری بوده و بر اساس متغیرهای اجتماعی شکل گرفته و تغییر می‌کنند.
این استاد دانشگاه قم اظهار کرد: لایه چهارمی نیز وجود دارد که از آن به لایه عمل مبتنی بر هنجار نام می‌بریم. هنجارها ثابت هستند و تخطی از آنها کژ روی محسوب می‌شود اما تخطی از مد این گونه نیست تفاوت بین عمل و رفتار در این موضوع بسیار مهم است.
وی ادامه داد: ماکس وبر جامعه شناس آلمانی می‌گوید که هیچ عملی بدون معنا نیست مد در یک عمل تجلی می‌کند هم سازنده و هم مصرف کننده آن از معنا استفاده می‌کند نمی‌شود زندگی انسان‌ها را در این بستر بدون معنا یافت.
حسامی با بیان اینکه پوشیدن و پوشش یک امر همگانی است گفت: اما نوع آن به شکل خاصی تغییر پیدا می‌کند من لباس می‌پوشم اما طراح آن نیستم من التزام عملی دارم که بخشی از التزام از هنجارها شکل گرفته و بخش دیگر را مد تشکیل می‌دهد. التزام به هر قاعده‌ای چه در سطح نظر باشد و چه در سطح عمل و هنجار یک نوع معنا را ایجاد می‌کند.
وی افزود: التزام به پوشش یک نوع الزامات و محدودیت‌های دارد که گاه ممکن است خواستگاه آن بیولوژیک بوده یا دارای خواستگاه اجتماعی باشد. بر همین اساس نمی‌توان هر مدی را برای هر انسانی تجویز کرد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با تاکید بر اینکه در مد قاعده زود گذر تابع زمان وجود دارد گفت: این قاعده از سوی دیگر محدودیت‌های نیز دارد ما در ادبیات جامعه شناسی بین جنس و جنسیت تفاوت می‌گذاریم جنسیت متغیر اجتماعی بوده و در فرآیند جامعه پذیری شکل می‌گیرد. اینکه دختر دخترانگی کرده و پسر پسرانگی می‌کند بستگی به فرآیند اجتماعی دارد، می‌توان فارغ از این الزامات و محدودیت‌ها و متغیرها این را معنی کنیم در حوزه مد هم این نکته مهم بوده که الزامات و محدودیت‌های آن را بشناسیم وگرنه مد ناکارآمد می‌شود.
این استاد حوزه و دانشگاه با تاکید بر اینکه در طراحی، تولید، توزیع و مصرف لباس باید متغیرها لحاظ شوند عنوان کرد: این متغیرها ممکن است در موادی که لباس را تشکیل می‌دهند نیز خود را لحاظ کند هر قالبی با هر پارچه‌ای سازگار نیست و هر قالبی نیز در هر زمانی مصرف ندارد.
وجود متغیرهای عقلی و عقیدتی در مد
حسامی بیان کرد: در تولید یک سری متغیرهای عقلی و عقیدتی و یک سری متغیرهای اجتماعی، مکانی و زمانی وجود دارد طراحی، تولید و مصرف ترکیبی است این متغیرهای مختلف بوده و اگر به ماده و قالب آن نیز این متغیرها اضافه شوند تاثیرات گوناگونی بر مد می‌گذارد.
وی تصریح کرد: پوشش یک عمل است تولید این لباس توزیع و مصرف آن نیز یک عمل است هر عملی نیز حامل معناست، معنا یابی یک فرآیند اجتماعی بوده که از قبل وجود داشته و با من مصرف کننده زاده نشده تا با من هم از دنیا برود خصلت واقعی اجتماعی همین هست.
پیشگیری از گسست اجتماعی و تلاش برای وحدت دینی و مذهبی در مد
این عضو جامعه المصطفی(ص) العالمیه با بیان اینکه برآیند مد نباید به گسست اجتماعی و نسلی منجر شود گفت: این مسئله نیز خود یک عامل محدود کننده دیگر است چرا برآیند مد باید به انسجام ملی، وحدت ملی و اسلامی بدل شود. یکی از اتفاقات اجتماعی حال حاضر این است که بین مد و گسست‌های اجتماعی و بین نسلی رابطه مستقیمی وجود دارد. این مسئله نه فقط در لباس بلکه در سایر موارد اجتماعی خود را نشان می‌دهد.
حسامی بیان کرد: رابطه بین گروههای مرجع و مد بسیار مهم است، مد می‌تواند گروههای مرجع را تولید یا از گروههای مرجع متاثر شود. لذا می‌توان به وسیله مد گروههای مرجع را تولید کرده یا از آنها پاسداری کرد.
وی با اشاره به قاعده نفی سبیل در اسلام اظهار کرد: مد تولیدی و مصرفی نباید به گونه‌ای باشد که سلطه بیگانگان را به دنبال خود داشته باشد. این فقط به مد لباس مربوط نمی‌شود چرا که پیروی از مد‌های که به سلطه بیگانگان می‌انجامد زمینه را برای سلطه‌های دیگر در سایر حوزه‌ها به وجود آورده که این خود امنیت اقتصادی، سیاسی و اخلاقی را زیر سوال می‌برد.
