تقبیح قضاوت عجولانه؛ محور «برادرم خسرو»
گروه هنر: «برادرم خسرو» از آن دست آثاری است که با تقبیح رفتار چون قضاوت نادرست، می‌خواهد به آسیب‌های آن در جامعه پیرامون ما اشاره کند؛ رفتار ناپسندی که متون دینی ریشه مفاسد دیگر برشمرده شده است.
جایگاه طرح مضامین اجتماعی از زوایای اخلاقی، دینی و همچنین سبک ایرانی و اسلامی، همچنان در داستان‌های فیلم‌های ایرانی خالی است آن تعداد اندک هم که به این مسائل در قالب فیلم‌های اجتماعی و خانوادگی می‌پردازند به دو دلیل ضعف دانش اجتماعی و سواد سینمایی به شعار رو می‌آورند؛ از همین رو آثار این گونه با محتوا تلقی می‌شوند، اما چون در انتقال و ارائه مفاهیم خود هنرمندانه و کارشناسانه اقدام نکرده‌اند با توفیق اجتماعی رو برو نشده‌اند.
برای پرهیز از شعار و همچنین طرح مناسب و درست سینمایی از موضوع‌های انسانی و اجتماعی سازندگان این قبیل آثار نیازمند پژوهش و به‌کارگیری کارشناسان خبره در این رابطه هستند؛ زیرا به مسائل زندگی از زوایای مختلف می‌توان نگریست و افراط در ارائه نگاهی خاص باعث می‌شود تا یک اثر سینمایی جامع و کامل نبوده و در ارائه پیام و محتوا به توفیق نرسد. در همین راستا یکی از آثار به نسبت متفاوت که به سوژه‌های انسانی، خانوادگی و اجتماعی نزدیک شده و تلاش دارد تا دروازه جدیدی از نگاه اجتماعی به موضوعات انسانی به روی مخاطب باز کند، فیلم «بردارم خسرو» است.
در این فیلم افزون بر بهره‌گیری از داستان‌های مناسب به‌روز و شخصیت‌های ملموس و پرداخته شده، با نگرشی روانشناسانه به موضوع‌ها و کاراکترها توجه شده است، گرچه سلطه نگرش روانشناسانه در «برادرم خسرو» دیگر موضوع‌های آن را تحت شعاع قرار داده، ولی این نوع نگاه در فطرت پرداخت و ارائه درست داستان فیلم بوده و در کنار پردازش خوب کاراکترها و پرورش مناسب موضوعی، هدایت خوب بازیگران و کارگردانی جمع و جور «برادرم خسرو» از منظر انسانی و ارتباط محتوایی با تماشاگر به نتیجه مطلوب رسیده است.
نگاه متفاوت این فیلم به انسانها در دو سوی مسائل اخلاقی و انسانی در قالب فیلمنامه‌ای خوش‌پرداخت و معمایی یکی از قابل باورترین فیلم‌های انسانی و اجتماعی کشور را رقم زده است. «بردارم خسرو» نگاهی دو سویه و جامع به درون و برون شخصیت‌های فیلم و نمودهای خارجی آن در جامعه ما دارد و کارگردان موفق شده که با نگاه متفاوت به زندگی و انسان، اثری متفاوت و تأمل‌برانگیز بسازد.
یکی از ویژگی‌های مهم و تاثیرگذار پرداخت موضوعی داستان این فیلم استفاده خوب از فرهنگ و باورهای ایرانی اسلامی است. در این اثر بر خلاف فیلم‌های مشابه، موضوع‌های آن در فضای فانتزی و انتزاعی و مغایر با مناسبات اجتماعی ایران وقوع نمی‌یابد، بلکه فیلمنامه‌نویس و کارگردان این فیلم کوشیده‌اند همراه نگاه علمی و اجتماعی از اعتقادات و آداب رسوم اخلاقی برای رسیدن به خویشتن خویش شخصیت‌ها استفاده کنند و این معیار مهمی است که این اثر را به تولیداتی که به باورهای مردمی و مضامین دینی و ملی احترام می‌گذارند نزدیک کرده است، به همین دلیل این فیلم بدون اغراق و شعار مذهبی، حرف‌های انسانی و دینی خود را در چارچوب حرف‌های انسانی مردم بازگو می‌کند.
برای درک بهتر، مثالی عینی از فیلم می‌آوریم. زمانی‌که واقعیت شخصیت خسرو برای تماشاگر بازگو می‌شود مخاطب در می‌یابد که تا آن مقطع همراه با کاراکتر اصلی (هنگامه قاضیانی) فیلم قضاوت زود هنگام داشته است. این نمونه از فیلم گویای مفاهیم دینی و مذهبی پرهیز از قضاوت عجولانه و تلاش بدون هر گونه اتهام و استنباط‌های کاملاً شخصی باید برای شناخت انسانها از مولفه‌ها و ملاک‌های توصیه شده دینی و الهی بهره گرفت و همچنین بر اساس ظاهر و عملکردهای ظاهری افراد نباید آنها را مورد قضاوت قرار داد.
درباره قضاوت عجولانه، همان‌گونه که در توضیحات فوق اشاره شده توصیه‌های دینی و قرآنی فراوانی داریم که برای مثال به ذکر آیه‌ای از قران کریم بسنده می‌کنیم. در آیه 12 سوره الحجرات آمده «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ؛ اى كسانى كه ايمان آورده ايد از بسيارى از گمانها بپرهيزيد كه پاره اى از گمانها گناه است و جاسوسى مكنيد و بعضى از شما غيبت بعضى نكند آيا كسى از شما دوست دارد كه گوشت برادر مرده اش را بخورد از آن كراهت داريد (پس) از خدا بترسيد كه خدا توبه پذير مهربان است.»
در همین رابطه باید حدیثی نیز از حضرت علی (ع) ذکر کنم. امیرالمومنین در نهج البلاغه فرموده؛ «لَیسَ مِنَ العَدلِ القَضَاءُ عَلَی الثَّقَةِ بِالظَّنِّ؛ قضاوتی که با تکیه به ظن و گمان باشد، عادلانه نیست». در خصوص این مطلب (قضاوت عجولانه) احادیث فراوانی دیگری نیز وجود دارد که این عمل را تقبیح می‌کند. حال باید پرسید اگر این آموزه‌ها‌ی قرآنی و اسلامی را بخواهیم در سینما تصویر کنیم چه مسیری را باید طی کنیم؟ آیا بسنده کردن به روایت کلامی کافی است یا اینکه باید در قالب فیلم‌هایی چون «برادرم خسرو» به موضوع مورد نظر بپردازیم؟
برای پرهیز از شعار و همچنین طرح مناسب و درست سینمایی از موضوع‌های انسانی و اجتماعی سازندگان این قبیل آثار نیازمند پژوهش و به‌کارگیری کارشناسان خبره در این رابطه هستند؛ زیرا به مسائل زندگی از زوایای مختلف می‌توان نگریست و افراط در ارائه نگاهی خاص باعث می‌شود تا یک اثر سینمایی جامع و کامل نبوده و در ارائه پیام و محتوا به توفیق نرسد. در همین راستا یکی از آثار به نسبت متفاوت که به سوژه‌های انسانی، خانوادگی و اجتماعی نزدیک شده و تلاش دارد تا دروازه جدیدی از نگاه اجتماعی به موضوعات انسانی به روی مخاطب باز کند، فیلم «بردارم خسرو» است.
در این فیلم افزون بر بهره‌گیری از داستان‌های مناسب به‌روز و شخصیت‌های ملموس و پرداخته شده، با نگرشی روانشناسانه به موضوع‌ها و کاراکترها توجه شده است، گرچه سلطه نگرش روانشناسانه در «برادرم خسرو» دیگر موضوع‌های آن را تحت شعاع قرار داده، ولی این نوع نگاه در فطرت پرداخت و ارائه درست داستان فیلم بوده و در کنار پردازش خوب کاراکترها و پرورش مناسب موضوعی، هدایت خوب بازیگران و کارگردانی جمع و جور «برادرم خسرو» از منظر انسانی و ارتباط محتوایی با تماشاگر به نتیجه مطلوب رسیده است.
نگاه متفاوت این فیلم به انسانها در دو سوی مسائل اخلاقی و انسانی در قالب فیلمنامه‌ای خوش‌پرداخت و معمایی یکی از قابل باورترین فیلم‌های انسانی و اجتماعی کشور را رقم زده است. «بردارم خسرو» نگاهی دو سویه و جامع به درون و برون شخصیت‌های فیلم و نمودهای خارجی آن در جامعه ما دارد و کارگردان موفق شده که با نگاه متفاوت به زندگی و انسان، اثری متفاوت و تأمل‌برانگیز بسازد.
یکی از ویژگی‌های مهم و تاثیرگذار پرداخت موضوعی داستان این فیلم استفاده خوب از فرهنگ و باورهای ایرانی اسلامی است. در این اثر بر خلاف فیلم‌های مشابه، موضوع‌های آن در فضای فانتزی و انتزاعی و مغایر با مناسبات اجتماعی ایران وقوع نمی‌یابد، بلکه فیلمنامه‌نویس و کارگردان این فیلم کوشیده‌اند همراه نگاه علمی و اجتماعی از اعتقادات و آداب رسوم اخلاقی برای رسیدن به خویشتن خویش شخصیت‌ها استفاده کنند و این معیار مهمی است که این اثر را به تولیداتی که به باورهای مردمی و مضامین دینی و ملی احترام می‌گذارند نزدیک کرده است، به همین دلیل این فیلم بدون اغراق و شعار مذهبی، حرف‌های انسانی و دینی خود را در چارچوب حرف‌های انسانی مردم بازگو می‌کند.
برای درک بهتر، مثالی عینی از فیلم می‌آوریم. زمانی‌که واقعیت شخصیت خسرو برای تماشاگر بازگو می‌شود مخاطب در می‌یابد که تا آن مقطع همراه با کاراکتر اصلی (هنگامه قاضیانی) فیلم قضاوت زود هنگام داشته است. این نمونه از فیلم گویای مفاهیم دینی و مذهبی پرهیز از قضاوت عجولانه و تلاش بدون هر گونه اتهام و استنباط‌های کاملاً شخصی باید برای شناخت انسانها از مولفه‌ها و ملاک‌های توصیه شده دینی و الهی بهره گرفت و همچنین بر اساس ظاهر و عملکردهای ظاهری افراد نباید آنها را مورد قضاوت قرار داد.
درباره قضاوت عجولانه، همان‌گونه که در توضیحات فوق اشاره شده توصیه‌های دینی و قرآنی فراوانی داریم که برای مثال به ذکر آیه‌ای از قران کریم بسنده می‌کنیم. در آیه 12 سوره الحجرات آمده «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ؛ اى كسانى كه ايمان آورده ايد از بسيارى از گمانها بپرهيزيد كه پاره اى از گمانها گناه است و جاسوسى مكنيد و بعضى از شما غيبت بعضى نكند آيا كسى از شما دوست دارد كه گوشت برادر مرده اش را بخورد از آن كراهت داريد (پس) از خدا بترسيد كه خدا توبه پذير مهربان است.»
در همین رابطه باید حدیثی نیز از حضرت علی (ع) ذکر کنم. امیرالمومنین در نهج البلاغه فرموده؛ «لَیسَ مِنَ العَدلِ القَضَاءُ عَلَی الثَّقَةِ بِالظَّنِّ؛ قضاوتی که با تکیه به ظن و گمان باشد، عادلانه نیست». در خصوص این مطلب (قضاوت عجولانه) احادیث فراوانی دیگری نیز وجود دارد که این عمل را تقبیح می‌کند. حال باید پرسید اگر این آموزه‌ها‌ی قرآنی و اسلامی را بخواهیم در سینما تصویر کنیم چه مسیری را باید طی کنیم؟ آیا بسنده کردن به روایت کلامی کافی است یا اینکه باید در قالب فیلم‌هایی چون «برادرم خسرو» به موضوع مورد نظر بپردازیم؟
