نمایش چند مستند در جشنواره فجر، جوابگوی این گونه سینمایی نیست

فریدون نجفی، مستندساز در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) با بیان اینکه بی‌توجهی جشنواره فیلم فجر به فیلم‌های مستند به نفع این‌گونه سینمایی نیست، اظهار کرد: متاسفانه در چند دوره اخیر توجه جشنواره به سینمای مستند بسیار کم رنگ شده است. این در حالی‌است که در دوره‌های گذشته ما بخش مجزایی را داشتیم که در آن تنها فیلم‌های مستند به نمایش در می‌آمد، البته ممکن است عده‌ای بگویند سینمای مستند در جشنواره فیلم فجر مخاطب چندانی نداشت، بنابراین چرا باید چنین اتفاقی برگزار شود؟

وی افزود: اینکه فیلم‌های مستند در جشنواره فیلم فجر توسط مخاطبان دیده نمی‌شد، نکته تاسف‌آوری است، اما بهانه‌ای نیست تا ما بخواهیم این‌گونه را فراموش کنیم. نکته‌ای دیگر اینکه، برگزاری بخش مستند در جشنواره به مستندسازان جوان انگیزه می‌داد تا کارهای بهتری را روانه این رویداد سینمایی کنند. دلیل این امر هم به اهمیت جشنواره فجر و جایزه‌ای که در آن اهدا می‌شد برمی‌گردد.

این فیلمساز در پاسخ به این سوال که آیا نمایش محدود چند مستند در جشنواره جوابگوی این ژانر سینمایی است، گفت: اگر نظر من را بخواهید باید بگویم که این امر تنها یک نوع از سر باز کردن است، والا نمایش محدود چند فیلم هیچ کمکی به این گونه سینمایی نمی‌کند. جدا از این موضوع ممکن است سوالی در ذهن پیش بیاید آن‌هم اینکه، آیا در جشنواره‌های مستند فیلم‌های سینمایی به نمایش در می‌آید که ما از فستیوال فجر چنین توقعی داریم؟

نجفی در پاسخ به این سوال که آیا مستندسازان از دیگر جشنواره‌های سینمایی توقع توجه به سینمای مستند را دارند؟ گفت: جواب خیر است، زیرا حساسیت به روی فستیوال فجر به خاطر اهمیت این رویداد سینمایی است که باعث می‌شود همه سینماگران برای حضور در این رویداد بی‌تابی کنند.

نجفی درباره جشنواره‌های مستند گفت: شاید تا چند سال پیش جشنواره‌های مستند آنگونه که باید جدی گرفته نمی‌شد، اما خوشبختانه این نگاه تغییر کرده و ما شاهد اتفاقات مثبتی در این حوزه هستیم. دلیل این چرخش مثبت نیز به دو امر بر می‌گردد. ابتدا اینکه مسئولان سینمایی دریافته‌اند این ژانر یک اتفاق حاشیه‌ای در سینما نیست، بلکه در بطن آن قرار دارد و می‌تواند جریان‌سازی کند. برای مثال فیلم‌هایی که در حوزه عراق و سوریه ساخته شد، جریان‌سازی بسیاری با خود به همراه داشت.

وی ادامه داد: مطلب دیگر به سطح سلیقه مخاطبان سینما بر می‌گردد. منظور اینکه در سال‌های اخیر تنها فیلم‌های سینمایی رشد کمی و کیفی نداشته‌اند، بلکه نوع نگاه تماشاگران حرفه‌ای سینما هم تغییر کرده به نحوی‌که حتی در برخی سینماها تماشاگر حاضر است برای دیدن فیلم‌های مستند پول بدهد.

نجفی در پاسخ به سوالی دیگر مبنی بر اینکه مستند واقعی می‌بایست تولیدی باشد یا آرشیوی گفت: این مطلب، موضوع بحث بسیاری از فیلمسازان است، چون برخی از مستندسازانی که کار تولیدی می‌کنند، فیلم‌های آرشیوی را کار حرفه‌ای نمی‌دانند، اما من چندان با این نظر موافق نیستم، چون برخی مواقع تصاویر آرشیوی به بالا رفتن کیفیت فیلم‌های مستند کمک می‌کند. برای مثال فیلم‌هایی که درباره انقلاب سال 57 تولید می‌شود به هر حال باید از تصاویر آرشیوی بهره برند، زیرا امکان تولیدی کار کردن آن فراهم نیست.

وی در ادامه به ویژگی مستندهای دینی و مذهبی اشاره کرد و گفت: متاسفانه در سال‌های اخیر رویکردی غلط در مستند باب شده مبنی بر اینکه فیلم دینی و مذهبی کارهای‌ است که در آن تنها به مناسک مذهبی توجه می‌شود، برای همین، عموم تولیدات این حوزه تکراری شده‌اند. برای نمونه تصاویری چون نماز خواندن، قرآن خواندن، نذری پختن، عزاداری امام حسین(ع) اعمال رایجی در این سبک فیلم‌سازی هستند.

وی متذکر شد: البته منظور این نیست، الگوهایی که از آنها نام بردم کاری دینی محسوب نمی‌شود، اما این موضوع تنها بخش کوچکی از معنای مدنظر سینمای دینی را پوشش می‌دهد. در همین رابطه باید نکته‌ای را بیان کنم آن‌هم اینکه هر مستندی که بتواند در بیننده تفکر ایجاد کند و به وی پیرامون عالم هستی و        نشانه‌هایی که در آن است آگاهی بخشی کند، کاری دینی محسوب می‌شود. برای درک بهتر مثالی می‌زنم. ما اگر در فیلمی رفتارهای یک مددکار اجتماعی را تصویر کنیم حتماً خواهیم گفت آن کار، اثری اجتماعی است، اما از نگاه من این فیلم را می‌توان اثری دینی نامید که بیننده را به تفکر نیز وا می‌دارد.

این فیلمساز تحسین شده در جشنواره‌های خارجی در پایان گفت: من جدا از مستندسازی کار سینمایی هم انجام می‌دهم، اما دغدغه اصلی من سینمای مستند است. این نظر نیز در بین بسیاری از مستندسازان وجود دارد، چون پاکی و تاثیرگذاری که در مستند وجود دارد قابل قیاس با هیچ کاری نیست.