«آنام»؛ روایتگر بخشی از هویت فرهنگی جامعه
گروه هنر ــ «آنام» شاید یک شاهکار تلویزیونی نباشد و به آن ایرادات فراوانی وارد باشد، اما مقایسه این کار با دیگر کارهای جواد افشار بیانگر آن است که این کار از استانداردهای بالایی برخوردار است و به‌گونه‌ای زیبا هویت فرهنگی جامعه را مورد بررسی قرار داده است.
جدیدترین سریال جواد افشار را باید قویترین کار این کارگردان تا به امروز دانست. در این سریال افشار نشان داده هم به پختگی لازم در زمینه کارگردانی دست یافته است و هم این‌که در مباحث فنی به ویژه کارگردانی و دوکوپاژ توانسته کیفیت استانداردی را رعایت کند. این کار افشار را اگر با سریال «کیمیا» مقایسه کنیم به خوبی متوجه داشته‌های فنی این کار خواهیم شد.
در سریال «آنام» کارگردان دریافته، حضور بازیگر چهره به تنهایی عامل موفقیت یک کار تلویزیونی نیست، بلکه فیلمنامه است که موفقیت آن را تضمین می‌کند. در ضمن نحوه چینش بازیگران نیز در آنام بسیار بهتر از کارهای قبلی افشار است. گواه این ادعا نیز بازیگران جوان سریال هستند که با وجود چهره نبودن انتخاب‌های خوبی برای نقششان بودند.
بحث دیگر من در این سریال به قصه فیلم مربوط می‌شود. این کار در ظاهر داستانی تکراری دارد. مادری پس از سالها فرزند خود را پیدا می‌کند، اما برای رسیدن به او مشکلاتی پیش رو دارد. این قصه بارها تکرار شده، اما این‌که چرا با وجود تکراری بودن قصه به دل تماشاگر می‌نشیند یک دلیل دارد. در آنام داستانک‌هایی که پیرامون اصل ماجرا رخ می‌دهد قصه را برای تماشاگر جذاب می‌کند. قصه عاطفی مارال در جوانی و اتفاقاتی که برای دامادش رخ می‌دهد از جمله این موارد است.
بحث دیگر هم به فیلمنامه این کار مربوط می‌شود و قصه این کار را غیر قابل پیش‌بینی کرده است، چون گره‌هایی که کارگردان در قصه می‌اندازد به نوعی به این امر کمک می‌کند. برای مثال در بخشی از قصه متوجه می‌شویم قهرمان قصه گلچهره سجادیه بیمار است و مشخص نیست که در ادامه سریال زنده بماند یا نه. برای همین حدس زدن پایان سریال برای تماشاگر دشوار است.
بخش دیگری از موفقیت «آنام» گره خورده به جغرافیای فیلم است، چون زیبایی‌های بصری به ویژه طبیعت بکر روستایی، جلوه‌گری خاصی به سریال داده است. در کنار زیبایی تصویری کارگران با گویش‌های ترکیبی در بخش‌هایی از سریال به کار شکلی دوست داشتنی داده است.
بحث دیگری که درباره سریال آنام می‌توان مطرح کرد به مباحث آموزشی این کار مربوط می‌شود. آموزش‌های پزشکی که در این مجموعه داده می‌شود در دل قصه اتفاق می‌افتد و همین موضوع به نوعی برای تماشاگر دغدغه ذهنی می‌شود. این ویژگی در خصوص مسائلی که برای دوران بارداری مادر و آموزش‌هایی که برای مراقبت از جنین لازم است در «آنام» مد نظر قرار می‌گیرد. در ضمن همکاری وزارت بهداشت با سازندگان سریال به بار علمی کار افزوده است.
مطلب حائز توجه در بحث فوق به مشاوره‌های این کار مربوط می‌شود، چون در عموم سریال‌هایی که ما تولید می‌کنیم، این روش متداول است که کارگردان یا نویسنده نظر شخصی خود را پیرامون موضوع بیان می‌کند، اما به گفته جواد افشار و اسامی که در تیتراژ پایانی سریال شاهد آن هستیم، می‌توان دریافت مشاورهای خوبی با کار همراه بوده‌اند. در همین رابطه می‌خواهم نکته‌ای را بیان کنیم. وقتی درباره جنین یا امور مربوط به نوع نگهداری آن سخن گفته می‌شود، حتماً باید آموزه‌های اسلامی نیز مد نظر قرار بگیرد، چون برخی حاشیه‌ها ممکن است باعث ایجاد شبهه دینی شود.
موضوع دیگری که در «آنام» جز نقاط مثبت کار محسوب می‌شود، نقاط خاکستری حاکم بر شخصیت‌هاست، یعنی آدم‌ها به‌ذاته در این مجموعه سیاه و تاریک نیستند، بلکه کنش‌های اجتماعی آنها را به سمت مورد نظر سوق می‌دهد. برای مثال وقتی شخصیت سهند را که سیامک صفری آن را ایفا می‌کند مد نظر قرار می‌دهیم به نوعی متوجه عواملی می‌شویم که وی را به سمت شخصیت فعلی سوق داده است. این ویژگی را در قبال دیگر شخصیت‌های به اصطلاح منفی نیز می‌توان مشاهده کرد.
جدا از موضوعات معنایی فیلم می‌خواهم به صورت محدود به موضوعات فنی مجموعه نیز اشاره داشته باشم. در این سریال انتخاب بازیگران به شکلی شایسته انجام شده و ما شاهدیم که بازیگران بر اساس نقششان انتخاب شده‌اند، برای همین صرف جذب مخاطب دلیلی برای نقش دادن به افراد مختلف نشده است. اما در میان انتخاب‌هایی که صورت گرفته، بازی سیروس گرجستانی و گلچهره سجادیه در این کار بسیار دوست داشتنی است، به ویژه گرجستانی که با گویش و لهجه آذری خود شکلی دوست داشتنی به کار داده است.
بحث دیگری به کارگردانی «آنام» مربوط می‌شود. در این کار میزانسن و دکوپاژی که کارگردانی برای کارش چیده از دو کار قبلی وی (کیمیا و بردار) بسیار بهتر است، حتی این اتفاق را در نماهای باز که در آذربایجان گرفته شده هم می‌توان به خوبی مشاهده کرد. در ضمن فضای بکر آذربایجان این امکان را برای کارگردان فراهم آورده تا نماهای باز بگیرد، در صورتیکه در کارهایی که در آن به دو یا سه دهه قبل پرداخته می‌شود، اکثر نماها بسته است تا به نوعی المان‌های زندگی امروزی در آن کمتر دیده شود.
سخن پایانی درباره «آنام» این است که این مجموعه تلویزیونی تنها روایتگر یک قصه خانوادگی نیست، بلکه در آن به بخشی از هویت فرهنگی ما پرداخته می‌شود، برای همین زیباست که به این موضوعات نگاهی ویژه شود تا دیگر آثار تلویزیونی نیز از چنین امتیازاتی سود برند.
داود کنشلو/ خبرنگار ایکنا
انتهای پیام
