ادبیات کودک شاداب و پویا نیست/ درهای دانشگاه به روی ادبیات کودک بسته است

به گزارش خبرنگار ایکنا، همایش متن‌پژوهی ادبی با نگاهی تازه به ادبیات کودک و نوجوان، عصر امروز 27 خرداد در دانشکده ادبیات دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.
نوش‌آفرین انصاری، دبیر شورای کتاب کودک در این نشست درباره این شورا گفت: باید حوزه ادبیات کودک را در ایران نه در دانشگاه‌ها، بلکه در نهادهای خارج از دانشگاه جستجو کرد. درهای دانشگاه‌ها به روی ادبیات کودک بسته است. دانشگاه به دنبال افق‌های باز و شیوه تدریسی نیست که بتواند و ادبیات کودک جان ببخشد.
وی افزود: در اواسط دهه ۳۰ تحولات سیاسی ایران باعث شد عده‌ای به این فکر بیفتند که آموزش و پرورش را به شیوه دیگری پی بگیرند و افرادی مانند عباس یمینی شریف، توران میرهادی و ... مدرسه‌دار بودند و این شیوه را پی گرفتند و معتقد بودند کتابخانه نهاد آزادی‌بخش است که باید در قلب مدرسه و حاوی کتاب‌های غنی باشد. از این رو موسسه مردم نهاد شورای کتاب کودک را تأسیس کردند.
ادبیات کودک و دانشگاه
انصاری ادامه داد: اگر ایران در جهان بلندآوازه است، به لحاظ دانشگاه‌ها نیست، بلکه به واسطه تلاش‌های شورای کتاب کودک است.، اما به همان اندازه در ایران موفق نبوده است.
وی گفت: در حال حاضر شورا ۱۶۰۰ عضو دارد که یکی از مهم‌ترین کارهای آن بررسی کتاب‌ها است که در آغاز تأسیس شورا در این زمینه پنج عضو داشت و اکنون ۲۲۵ عضو برای بررسی کتاب‌ها دارد و هر سال با کتاب‌های جدید ادبیات کودک مواجه می‌شود و تشخیص و ارزش‌گذاری آنها را بر عهده دارد. اتفاقی که در هیچ دانشگاه و مرکز پژوهشی انجام نمی‌شود.
انصاری با بیان اینکه ادبیات کودک در ایران شاداب و پویا نیست، تصریح کرد: بحث کتابخانه‌ها و جریان حمایتی مهم است. شما نمی‌توانید کتاب چاپ کنید و آن را به صورت منسجم حرکت ندهید. این کار فقط با خریدن کتاب از سوی والدین انجام نمی‌شود و باید فضایی باشد که نویسنده با بچه‌ها کتابش را بخواند و این مکالمه باید با بدنه تألیف و خلق شکل بگیرد.
وی گفت: متأسفانه در حال حاضر کفه وزنه ترجمه بالاتر است. ما مترجمان زبردستی داریم و بهترین کتاب‌ها برای بچه‌ها ترجمه می‌شود، اما بحث جدی تألیف، بازنویسی و بازآفرینی است و بسیاری از آثار بازنویسی و بازآفرینی در شورا به دلایل علمی کنار گذاشته می‌شود.
دبیر شورای کتاب کودک ادامه داد: اساتید شهامت خروج از حصار دانشگاه را ندارند و دانشگاه حضرت استادی را تسخیر می کند. هرچند خودم ۳۰ سال در دانشگاه تهران تدریس داشتم، اما همواره با شورا در ارتباط بودم که اکنون این ارتباط وجود ندارد.
مختصات «ایها الولد» غزالی
در ادامه، احمد تمیم‌داری، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به پیشینه ادبیات کودک در متون کهن گفت: غزالی در رساله «ایها الولد» موضوعاتی را برای کودکان بیان کرده است، اما بیشتر فرزندان در گذشته برای کار تربیت و آماده می‌شدند و هیچ تفاوتی میان بزرگسال و کودک قائل نبودند و همه باید کار و تلاش می‌کردند. به همین دلیل آثاری ویژه کودکان و نوجوانان نیز در متون کهن وجود نداشته است.
وی با تأکید بر تولید ادبی دانشجویان افزود: با پیشنهاد می‌کنیم در رشته ادبیات فارسی مانند سایر رشته‌ها، دانشجو تولید ادبی هم داشته باشد و فقط پژوهش نکند. دانشجو باید از ترم اول استعدادسنجی شود تا شرایط برای پرورش استعداد او فراهم شود.
عناصر ادبیات کودک
حسین فتاحی، نویسنده کودک و نوجوان در ادامه این نشست گفت: ادبیات کودک در ایران از دهه ۳۰ به صورت جدی با کتاب‌هایی مانند «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» شکل گرفت و پس از آن شورای کتاب کودک تأسیس شد. همان‌طور که با آمدن بشریت ادبیات وجود داشته، به نظر می‌رسد ادبیات کودک نیز وجود داشته است. اما یک سری محدودیت‌ها بوده به این معنی که در گذشته امکان باسواد شدن سخت بود و کتاب‌ها دست‌نویس بودند و بالطبع کتاب کودک باید همراه با تصویر بود که این کار هم که بسیار سخت بود و برای تک تک کتاب‌ها باید به صورت دستی تصویرسازی می‌کردند. همین عوامل باعث شده بود که ادبیات کودک چندان جدی نباشد و کتابی هم برای آن نداشته باشیم.
وی افزود: هرچند قصه‌های شاهنامه طوری بود که بعضا مناسب گروه سنی کودکان محسوب می‌شد، اما متونی هم به سفارش دربار برای تربیت شاهزاده‌ها نوشته می‌شد که قابوس‌نامه یکی از آنهاست. از طرف دیگر ادبیات شفاهی مانند قصه‌های ماه پیشونی، بزبز قندی و ... به دلیل محدود بودن چاپ کتاب شکل گرفت و از چندین قرن پیش باقی مانده است.
فتاحی ادامه داد: در ایران شاید بهترین اثر در پیدایش ادبیات کودکان و نوجوانان کتاب «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» است که دارای متن بسیار قوی است و اکنون هم باز چاپ می‌شود.
این نویسنده یادآور شد: پایه اصلی ادبیات کودک همان عناصری است که در ادبیات کهن هم بوده و عناصری مانند سحرانگیزی، قهرمانی، آرمان‌ گرایی و ... در قصه های قدیمی هم وجود داشته است.

انفجار کلمات

عزت‌الله الوندی، نویسنده کودک و نوجوان در این نشست به چالش‌های اموزش داستان برای کودکان و نوجوانان اشاره کرد و گفت: چالش‌های آموزش داستان کودک و نوجوان به این دلیل است که شعر و داستان یک اتفاق زبانی است و امری سخت و دشوار بوده و مانند آموختن الفبا، نقاشی و کارهای روزانه نیست؛ چرا که در آن اتفاق خاصی می‌افتد که بر اساس تجربه‌های هر فرد است.
وی افزود: ما نویسندگان بر اساس ذائقه و نیاز ممکن است گرایش‌های مختلفی داشته باشیم. من ایده‌های زیبا را از کتاب روانشناسی پیدا می‌کنم که یکی از این آنها به انفجار کلمات است و کودک هر آنچه می‌آموزد، تبدیل به کلمه می‌کند و روان‌شناسان آن را انفجار کلمات نامیده‌اند.
الوندی ادامه داد: تقویت برنامه‌ریزی در آموزش‌های شعر و داستان حائز اهمیت است و باید همراه با بهره‌گیری از حواس پنجگانه باشد، اما در عین حال تمرین ذهنی هم باید وجود داشته باشد.

وی در پایان با اشاره به آثار ترجمه‌ای گفت: بچه‌ها بسیار تحت تأثیر تربیتی آثار ترجمه‌ای هستند. از این رو نیازمند تربیت بوده و ما در آموزش‌ها باید به آن‌ها تفکر خلاق و انتقادی بیاموزیم.
انتهای پیام