دولت و عدالت اجتماعی از منظر علامه طباطبایی

به گزارش ایکنا؛ مهر نوشت: حجت الاسلام احمدرضا یزدانی مقدم در پنجمین نشست اساتید منتخب علوم انسانی اسلامی با موضوع علوم سیاسی اسلامی به بررسی موضوع «دولت و عدالت اجتماعی از منظر علامه طباطبایی» پرداخت.

وی عنوان کرد: دیدگاه علامه طباطبایی درباره عدالت اجتماعی دیدگاه مستقلی است که با دیدگاه‌های موجود و معاصر در این باره تفاوت دارد. فلسفه سیاسی علامه طباطبایی درباره عدالت اجتماعی، بر پایه جایگاهی که برای اجتماع و هویت مستقل آن و نسبت فرد و اجتماع قائل است، راهی متفاوت با دیدگاه‌های رایج لیبرالی و غیر لیبرالی در پیش می‌گیرد.

وی افزود: در این دیدگاه به فرد و حقوق فردی اهمیت داده شده و به نقش اجتماع در فراهم آمدن ثروت فردی هم توجه دارد. ازین رو از افراط و تفریط در دولت گرایی یا بازار آزاد برحذر می‌دارد و بر هویت مستقل اجتماع و تقدّم آن بر دولت تأکید دارد و به سوی یک دولت شبگرد حامی منافع خصوصی هم نمی‌رود.

این استاد دانشگاه به تعریف واژه عدالت و عدالت اجتماعی از منظر علامه طباطبایی پرداخت و خاطرنشان کرد: عدالت به این معناست که به هر کسی «حق» او داده شود و عدالت قابل تقسیم به عدالت قانونی و عدالت اجتماعی است.

وی گفت: عدالت قانونی، در ارتباط با شیوه توزیع پاداش‌ها و مجازات‌ها قرار داد. در این حوزه، عدالت در برگیرنده ایجاد و اجرای قواعد عمومی است؛ عدالت در هر یک از دو گونه فرآیندی و ماهوی مهم و تعیین کننده است و به مسأله مشروعیت مربوط می‌شود.

یزدانی مقدم افزود: مفهوم عدالت اجتماعی ناظر به رفاه اجتماعی است و از توزیع منافع و دستآوردهای اجتماعی پشتیبانی می‌کند. از این رو عدالت اجتماعی در این باره است که «چه کسی باید چه چیزی به دست آورد»؛ چنین معنایی از مفهوم عدالت اجتماعی می‌تواند هم ناظر به تفاوت سطح درآمدها در یک جامعه و هم ناظر به توزیع نابرابر ثروت بین کشورهای جهان در سطح بین‌المللی باشد. توزیع منافع هم منحصر به منافع اقتصادی نیست.

وی به تبیین عدالت اجتماعی از منظر علامه طباطبایی پرداخت و گفت: از نظر علامه طباطبایی، عدالت اجتماعی به استواری و برقراری و اصلاح اجتماعی می‌انجامد و اصلاح اجتماع شرایط لازم برای سعادت انسان را فراهم می‌آورد. بنابراین عدالت اجتماعی هم از جنبه تأثیرات فردی و هم از جنبه تأثیرات اجتماعی آن دارای اهمیت است.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی معنای عدالت اجتماعی را اینگونه معنا کرد: عدالت اجتماعی به معنای این است که هر کدام در همان جایگاهی که از نظر عقل یا شرع یا عرف، شایسته آن است قرار گیرند؛ تا نیکوکار پاداش ببنید، بدکار مجازات شود، حق مظلوم از ظالم ستانده شود و در برپایی قانون تبعیض و استثنایی نباشد.

وی با بیان اینکه ملاک عدالت اجتماعی، از نظر علامه طباطبایی، رعایت سود همگان و ایجاد نسبت توازن و تعادل میان اجزای اجتماع است، گفت: میان عدالت و مصلحت همگانی رابطه وجود دارد و در واقع عدالت به معنای احراز سود و مصلحت و منفعت همه اعضای جامعه است و هر چقدر به این ملاک نزدیک‌تر شویم، به عدالت و تحقق آن نزدیک‌تر شده‌ایم.